Wulka Dubrawa

Gmejnski teritorij rozpřestrěwa so wot Budyskeho spjateho jězora hač do krajinje hornjołužiskeje hole a hatow. Sydlišćo same namaka so něhdźe dwanaće kilometrow sewjernje wokrjesneho města na wokoło 200 metrow wysokim wuhorbjenju zapadnje Sprjewineje nižiny. Tutón kopc wobsteji z šćerkoweje terasy, kiž je powostank stareho běha Łobja w pleistocenje. Wšitke susodne wsy leža 20 do 40 metrow niže. Bjezposrědna wokolina je žłobičkata a zwjetša zalěsnjena. Najwažnišej rěce stej Sprjewja, kotraž běži přez Klukš, a Mała Sprjewja, běžaca přez Lichań, Kobjelń, Komorow, Kupoj a Jatřob.

Wulka Dubrawa mjezuje na Hamor (wokrjes Zhorjelc) na sewjeru, Malešecy na wuchodźe, město Budyšin na juhu a Radwor na zapadźe.

Ke gmejnje słušeja slědowace wsy:

Wjeska naspomni so w lěće 1396 k prěnjemu razej jako sydło wěsteho knjeza Lehemann de Dobraw. Hač do lěta 1628 měješe Budyskej tachantstwo ležownostne knjejstwo, po tym załoži so Wulkodubrawske ryćerkubło.^[3]

Hač do druheje połojcy 19. lětstotka bě Wulka Dubrawa snadna serbska holanska wjeska z něhdźe 200 wobydlerjemi, kotraž so pak po wotewrjenju hlinowych a brunicowych jamow kaž tež wulkich zawodow spěšnje do industrijneho sydlišća z wjace hač 1.500 wobydlerjemi přetworješe. W běhu tuteje industrializacije zhubi so wulki dźěl serbskeje substancy we wsy.

Wot lěta 1906 měješe Wulka Dubrawa dwórnišćo při železniskej čarje Lubij–Radwor, kotraž bě w Radworju z čaru Budyšin–Wojerecy zwjazana. W nazymje 1972 bu wosobowy wobchad zastajeny a 1973 so čara mjez Lubijom a Bartom zawrě. Wotrězk Bart–Radwor wužiwaše so hišće hač do 1994 za nakładowy wobchad, wosebje z Wulkodubrawskeje Margarěćineje hěty a Bartskeje bazaltownje.

Po Arnošta Mukowej statistice měješe Wulka Dubrawa we 1880tych lětach – potajkim před industrializaciju wsy – 227 wobydlerjow, mjez nimi 185 Serbow (81 %) a 42 Němcow.^[4] Mjez druhim přez přićehnjenje němskorěčnych industrijnych dźěłaćerjow a wuhnatych z wuchoda po Druhej swětowej wójnje so serbskorěčny podźěl chětře zniži. Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 serbski podźěl gmejnskeho wobydlerstwa wot jenož hišće 30 %.^[5] W někotrych wjeskach so pak hač do dźensnišeho serbsce rěči.

Nabožina

W lěće 1925 bě we wsy samej mjez 1201 wobydlerjemi 1088 ewangelskich (90,6 %), 71 katolskich (5,9 %) a 41 přiwisnikow druhich konfesijow. Po ludličenju lěta 2011 bě 31,7 % wobydlerjow gmejny ewangelskeje a 7,7 % katolskeje konfesije. Wulka wjetšina wot 60,6 % njepřisłušeše žanomu nabožinskemu zhromadźenstwu.^[6] Wulka Dubrawa sama žanu cyrkej nima. Ewangelscy wěriwi chodźa wot lěta 1899 do Chwaćic (prjedy do Malešec) a katolscy do Radworja.

Ewangelskej cyrkwi namakatej so w Klukšu a Chwaćicach a k Radworskej wosadźe słušacy katolski Boži dom wot lěta 1968 w Zdźěri.

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 56 (Budyšin 5) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Wulkodubrawska gmejnska rada ma tuchwilu 16 čłonow, mjez nimi štyri žony. Poslednje wólby do rady wotměwachu so w meji 2019. Komunalne wólby zašłych lět mějachu slědowace wuslědki:

Hłownohamtski wjesnjanosta Wulkeje Dubrawy je Siegfried Schuster (UWV). Wón bu dnja 8. junija 2008 z 62,6 % hłosow w zastojnstwje wobkrućeny. Kandidat CDU Tobias Hilbert dósta jako najsylniši přećiwny kandidat 24 %. Wolerske wobdźělenje wučini 62 %.^[7]

W zwisku ze sakskej wokrjesnej reformu chcyše so gmejnske zarjadnistwo w lěće 2008 ze susodnym Radworjom zjednoćić. Při ze strony wobydlerskeje iniciatiwy zahajenym wobydlerskim rozsudźe hłosowaše we Wulkej Dubrawje wulka wjetšina přećiwo tomu planej, w Radworju pak snadna wjetšina za fuziju.

We Wulkej Dubrawje maja zakładnu šulu kaž tež swobodnu wyšu šulu Johann Heinrich Pestalozzi. Statna srjedźna šula je so w lěće 2006 zawrěła.

• Handrij Zahrodnik (1654–1727) – zamkar a wunamakar
• Ota Wićaz (1874–1952) – wědomostnik
• Johann Cilenšek (1913–1998) – komponist
• Jürgen Lehmann (* 1934) – spisowaćel

• Großdubrau/Wulka Dubrawa mit Kleindubrau/Mała Dubrawa. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 229–234.