Գլաուկոմա

Բաց անկյուն գլաուկոման անցավ է և չի ունենում սուր նոպաներ, ուստի ակնհայտ ախտանշանների բացակայությունը կարևոր է աչքի կանոնավոր ստուգումներ անցկացնելու համար։ Միակ նշաններն են աստիճանաբար առաջացող տեսադաշտի կորուստնը և տեսողական նյարդի փոփոխությունները (տեսանյարդի էքսկավացիա ակնահատակի հետազոտման ժամանակ)։

Փակ անկյուն գլաուկոմայիվ հիվանդների մոտավորապես 10%-ի մոտ ի հայտ է գալիս հանկարծակի առաջացած սուր ակնային ցավ, աչքերի արտահայտված կարմրածություն, գլխի նույն կողմի անտանելի ցավ, սրտխառնոց և փսխում, տեսողության կտրուկ վատացում, շատ բարձր ներակնային ճնշում (> 30 մմ.սս. ), ֆիքսված և միջին բիբ։ Սուր փակ անկյուն գլաուկոման համարվում է արտակարգ իրավիճակ։

Գլաուկոմայի մի քանի պատճառներից ներակնային բարձր ճնշումն ամենակարևոր ռիսկի գործոնն է, սակայն բաց անկյուն գլաուկոմայի դեպքերի միայն հիվանդների 50%-ի մոտ է հանդիպում ներակնային ճնշման բարձրացում^[12]։

Միացյալ Նահանգներում գլաուկոմայի դեպքերի 90%-ը բաց անկյուն գլաուկոման է։ Փակ անկյուն գլաուկոման ընդհանուր դեպքերի 10%-ն է կազմում, սակայն շատ այլ երկրներում (հատկապես Արևելյան Ասիայի երկրներում) այն կազմում է գլաուկոմայի դեպքերի կեսը։

Սննդային

Ոչ մի հստակ վկայություն չկա, որ վիտամին D-ի անբավարարությունը մարդկանց մոտ առաջացնում է գլաուկոմա։ Հետևաբար, վիտամին D-ի հավելումներն արդյունավետ չեն գլաուկոմայի բուժման համար^[13]։ Կաֆեինը մեծացնում է ներակնային ճնշումը գլաուկոմայով հիվանդների շրջանում, սակայն ոչ մի ազդեցություն չունի առողջ մարդկանց վրա^[14]։

Էթնիկ

Փականկյուն գլաուկոման առավել տարածված է Արևելյան Ասիայի ծագմում ունեցող շատ մարդկանց մոտ^[15]։ Հարավային Ասիայում նույնպես տարածված է փակ անկյուն գլաուկոման^[16][17]։ Կանադայում և Գրինլենդում ինուիտների մոտ գլաուկոման ավելի հաճախ է հանդիպում սպիտակ ազգաբնակչության համեմատ^[18]։

Գենետիկական

Դրական ընտանեկան պատմությունը գլաուկոմայի ռիսկի գործոն է։ Բաց անկյուն գլաուկոմա ունենալու ռիսկը մոտավորապես երկուսից չորս անգամ ավելանում է այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն գլաուկոմա ունեցող հարազատ^[19]։ Գլաուկոման, մասնավորապես՝ առաջնային բաց անկյուն գլաուկոման, կապված է մի շարք գեների մուտացիաների հետ, ներառյալ՝ MYOC, ASB10, WDR36, NTF4, TBK1^[20] և RPGRIP1^[21]։ Հարկ է նշել,որ շատ դեպքերում գլաուկոման չի ներառում այս գենետիկ մուտացիաները։ Նորմալ ճնշումային գլաուկոման նույնպես կապված է գենետիկական մուտացիաների հետ (ներառյալ OPA1 և OPTN գեների)^[22]։

Տարբեր հազվադեպ հանդիպող բնածին/գենետիկական աչքի մալֆորմացիաներ կապված են գլաուկոմայի հետ։ Երբեմն, գեստացիոն երրորդ եռամսյակում հիալոիդային խողովակի ապաճները զուգակցվում են այլ անոմալիաների հետ։ Փակ անկյուն ներակնային հիպերտենզիան և գլաուկոմատոզ օպտիկ նևրիտը նույնպես կարող են հանդիպել այս անոմալիաների դեպքում^{[23][24][25][26]}։

Այլ

Այլ գործոններ նույնպես կարող են առաջացնել գլաուկոմա, որը հայտնի է որպես «երկրորդային գլաուկոմա»։ Դրանք են` ստերոիդների երկարատև օգտագործումը (ստերոիդ-ներգրավված գլաուկոմա), այն վիճակները, որոնք խիստ սահմանափակում են ներակնային հեղուկի արտահոսքը, ինչպիսիք են՝ դիաբետիկ ռետինոպաթիան և ցանցաթաղանթի կենտրոնական երակի խցանումը (նեովասկուլյար գլաուկոմա), աչքի վնասվածքները (անկյունային գլաուկոմա) և ուվեիտը (անոթաթաղանթի միջին շերտի բորբոքում)։

Բաց անկյուն գլաուկոմայի հիմնական պատճառը մնում է անհայտ։ Նրա ճշգրիտ էիթիոլոգիայում առկա են մի քանի տեսություններ։ Այնուամենայնիվ, շատ գլաուկոմաների ռիսկի գործոն է հանդիսանում բարձր ներակնային ճնշումը, ուստի բուժումն ուղղված է դրա դեմ։ Ներակնային հեղուկն արտադրվում է թարթչային ելունների կողմից և դրենավորվում է տրաբեկուլյար ապարատով։ Ներակյանյին հեղուկը թարթչային ելուններով արտադրվում է հետին խցիկում, սահմանափակվելով հետևից՝ ոսպնյակով, առջևից՝ ծիածանաթաղանթով։ Այնուհետև այն հոսում է բբի միջով դեպի առաջնային խցիկ,սահմանափակվելով հետևից՝ ծիածանաթաղանթով, առջևից՝ եղջերաթաղանթով։ Այստեղից տրաբեկուլյար ապարատը դրենավորում է հեղուկը սկլերալ երակային ծոցով ( Շլեմյան խողովակ) դեպի սկլերալ ելուն, ապա ընդհանուր արյան շրջանառության^[27]։

Բաց անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ ներակնային հեղուկի արտահոսքը նվազում է, տրաբեկուլյար ապարատի դեգեներացիայի և խցանման հետևանքով, որի ֆունկցիան հեղուկի ներծծումն է։ Ներակնային հեղուկի արտահոսքի նվազումը բերում է քրոնիկական, անցավ ներակնային ճնշման առաջացման^[28]։

Սուր փակ անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ առաջային անկյունը ամբողջությամբ փակ է ծիածանաթաղանթի դեպի եղջերաթաղանթ տեղաշարժի պատճառով։ Այս ամենի պատճառով հետին խցիկի հեղուկը չի անցնում դեպի առաջային խցիկ։ Ներակնային հեղուկի այսպիսի կուտակումն առաջացնում է սուր ներակնային ճնշման բարձրացում, որն ուղեկցվում է ցավով։

Գլաուկոմային տեսողական նեյրոպաթիայի և բարձր ներակնային ճնշման կապը առաջ քաշեց հիպոթեզներ և հետազոտություններ անատոմիական կառուցվածքի, աչքի զարգացման, նյարդի տրավմատիկ ճնշման, տեսանյարդի արյան շրջանառության, հուզական նեյրոտրանսմիտորների, տրոֆիկ գործոնների, ցանցաթաղանթի բջիջների/աքսոնների դեգեներացիայի, գլիալ բջիջների, իմուն համակարգի, նեյրոնների ծերացման մեխանիզմների և սկլերալ եզրի նյարդային մանրաթելերի խզման մասին^{[29][30][31][32][33][34][35][36][37][38][39]}։

Գլաուկոմայի սկրինինգն իրականացվում է ակնաբույժի կողմից ստանդարտ ակնային հետազոտությամբ։ Գլաուկոմայի դեպքում կատարվող հետազոտությունը ներառում է՝ տոնոմետրիան (ներակնային ճնշման չափում), գոնիոսկոպիան (առաջային խցիկի անկյան հետազոտություն) և տեսողական նյարդի հետազոտումը՝ հնարավոր փոփոխությունները, էքստրակցիան հայտնաբերելու համար։ Պետք է կատարել նաև տեսադաշտի հետազոտություն` պերիմետրիա։ Ցանցաթաղանթի նյարդային ֆիբրիլյար շերտը կարող է գնահատվել այնպիսի հետազոտություններով, ինչպիսիք են՝ օպտիկական կոհերենտային տոմոգրաֆիան,սկանավորող լազերային պոլարիմետրիան և սկանավորող լազերային օֆթալմոսկոպիան^[40][41][42]։

Եղջերաթաղանթի հանդեպ տոնոմետրիայի բոլոր մեթոդների զգայունության շնորհիվ եղանակները, ինչպիսիք են՝ «Գոլդմանի» տոնոմետրիան, պետք է լրացվեն պախիմետրիայով`չափելու համար եղջերաթաղանթի կենտրոնական հաստությունը։ Միջինից ավելի հաստ եղջերաթաղանթի պարագայում «իրականից» ավելի բարձր ներակնային ճնշում կարող է գրանցվել, մինչդեռ միջինից ավելի բարակ եղջերաթաղանթի պարագայում՝ «իրականից» ավելի ցածր։

Քանի որ ճնշման չափման սխալ կարող է առաջանալ ոչ միայն եղջերաթաղանթի կենտրոնական հաստության փոփոխման դեպքում (նաև՝ եղջերաթաղանթի խոնավության, առաձգական հատկությունների և այլնի), անհնար է «ճշտել» չափումները միայն եղջերաթաղանթի կենտրոնական հաստության չափումների վրա հիմնվելով^[43]։

Գլյուկոմայի հետազոտությունը կարող է կատարվել նաև ուշադրություն դարձնելով՝ սեռին, ռասսային, դեղորայքի օգտագործման պատմությանը, ժառանգականությանն ու ընտանեկան պատմությանը^[40]։

Գլաուկոման դասակարգվում է^[46]՝

Առաջնային գլաուկոման և դրա տարատեսակները

Առաջնային գլաուկոմա (ՆԱՃ40.1-40.2)

• Առաջնային բաց անկյուն գլաուկոմա, որը նաև հայտնի է որպես քրոնիկ բաց անկյուն գլաուկոմա, հասարակ գլաուկոմա

• • Բարձր ճնշումային գլաուկոմա
  • Ցածր ճնշումային գլաուկոմա

• Առաջնային փակ անկյուն գլաուկոմա, որը նաև հայտնի է որպես նեղ անկյուն գլաուկոմա, բիբ-բլոկ գլաուկոմա, սուր գլաուկոմա

• • Սուր փակ անկյուն գլաուկոմա^[47]
  • Քրոնիկ փակ անկյուն գլաուկոմա
  • Միջանկյալ փակ անկյուն գլաուկոմա
  • Համակցված քրոնիկ բաց անկյուն գլաուկոմայի հոտ («համակցված մեխանիզմ»)

Առաջնային գլաուկոմայի տարբերակները

• • Պիգմենտային գլաուկոմա
  • Արտահոսքային գլաուկոմա, որը նաև հայտնի է, որպես պսևդոէքսֆոլիատիվ գլաուկոմա
  • Առաջնային պատանեկան գլաուկոմա

Առաջնային փակ անկյուն գլաուկոման առաջանում է ծիածանաթաղանթի և տրաբեկուլյար ապարատի կոնտակտի արդյունքում, որը խոչընդոտում է ներակնային արտահոսքը։ Ծիածանաթաղանթի և տրաբեկուլյար ապարատի կոնտակտն աստիճանաբար կարող է վնասել տրաբեկուլյար ապարատի գործառույթը, որը կհանգեցնի ներակնային ճնշման բարձրացման։ Կեսից ավել դեպքերում ծիածանաթաղանթի և տրաբեկուլյար ապարատի երկարատև շփումը հանգեցնում է սինեխիաների (կպումների) առաջացման։

Սա հանգեցնում է ներակնային հեղուկի արտահեսքի անվերադարձ խանգարման։ Որոշ դեպքերում ներակնային ճնշումը կարող է կտրուկ բարձրանալ՝ առաջացնելով ցավ և կարմրություն։ Այս իրավիճակում տեսողության սրությունը կարող է իջնել և վառ լույսին նայելիս լուսապսակ կարող է երևալ։ Ուղեկցող ախտանիշներն են գլխացավն ու փսխումը։

Ախտորոշումը կատարվում է ֆիզիկական նշանների և ախտանիշների հիման վրա։ Դրանք են՝ բիբը միջին չափի է և լուսային ռեակցիան բացակայում է, եղջերաթաղանթը խամրած(ամպոտ), տեսողության սրությունը նվազած, ցավ և կարմրություն։ Այնուամենայնիվ, դեպքերի մեծամասնությունը անախտանիշ է։ Մինչ տեսողության սրության խիստ կորուստը, հիվանդությունն հայտնաբերվում է միայն հետազոտման միջոցով՝ ակնաբուժի կողմից։

Որևէ ախտանիշ հայտնաբերվելու դեպքում առաջին գծի բուժման մեթոդ է համարվում լազերային իրիդոտոմիան։ Այն կարող է իրականացվել, օգտագործելով Nd։ YAG կամ արգոն լազերներ, որոշ դեպքերում նաև սովորական վիրահատական միջամտություն։ Բուժման նպատակն է կանխել կպումների առաջացումը ծիածանաթաղանթի և տրաբեկուլյար ապարատի միջև։ Նախկինում միջին չափի զարգացած դեպքերում անկյան բացումը իրիդոտոմիայով, 75%-ով հաջողությամբ էր ավարտվում։ Մյուս 25%-ում կարող էր պահանջել իրիդոպլաստիկա, դեղամիջոցներ (պիլոկարպին) կամ վիրահատություն։

Առաջնային բաց անկյուն գլաուկոմա է, երբ տեսողական նյարդի վնասումը առաջացնում է տեսողության սրության հարաճուն նվազում^[48], որի պատճառը ներակնային ճնշման բարձրացումն է։ Առաջնային բաց անկյուն գլաուկոմայով ոչ բոլոր հիվանդներն ունեն ներակնային բարձր ճնշում, սակայն ճնշման իջեցումը կանխում է հիվանդության հարաճումը նույնիսկ այս դեպքում։

Բարձր ճնշումը պայմանավորված է տրաբեկուլյար ապարատի խցանմամբ։ Քանի որ մանրադիտակորեն անցուղիները խցանված են, ճնշումն աչքում բարձրանում է՝ հանգեցնելով աննշմարելի աստիճանական տեսողության կորստի։ Առաջին հերթին ախտահարվում է ծայրամասային տեսողությունը, բայց ի վերջո, բուժման բացակայության դեպքում տուժում է նաև ողջ տեսողությունը։

Ախտորոշումը կատարվում է տեսողական նյարդի էքսկավացիայի հիման վրա։ Պրոստոգլանդինային ագոնիստները բացում են ուվեոսկլերալ անկյունը։ Բետտա բլոկատորները, ինչպիսն է թիմոլոլը, նվազեցնում են ներակնային հեղուկի արտադրությունը։ Կարբոանհիդրազի արգելակիչները նվազեցնում են բիկարբոնատների արտադրությունը՝ նվազեցնելով ներակնային հեղուկի թարթչային մարմնի կողմից արտադրությունը։ Պարասիմպատոմիմետիկները դեղեր են, որոնք լավացնում են ներակնային հեղուկի արտահոսքը բացելով անցուղին և նեղացնելով բիբը։ Ալֆա-2 ագոնիստները (brimonidine, apraclonidine) նվազեցնում են ներակնային հեղուկի արտադրությունը և մեծացնում արտահոսքը։

Զարգացող գլաուկոմա

Զարգացող գլաուկոմա (Q15.0)

• • Առաջնային բնածին գլաուկոմա
  • Մանկական գլաուկոմա
  • Գլաուկոմա զուգակցված ժառանգական կամ ընտանեկան հիվանդությունների հետ

Երկրորդային գլաուկոմա

Երկրորդային գլաուկոմա (H40.3-H40.6)

• Բորբոքային գլաուկոմա

• • Ուրվիտների բոլոր տեսակներ
  • Ֆուչի հետերոքրոմային իրիդոցիկլիտ

• Ֆակոգեն գլաուկոմա

• • Փակ անկյուն գլաուկոմա հասուն կատարակտով
  • Պրոկոանաֆիլակտիկ գլաուկոմա, որը երկրորդական է ՝ ոսպնյակի պատիճի պատռման հետևանքով
  • Ֆակոլիտիկ գլաուկոմա կապված ֆակոտոքսիկ տրաբեկուկյար ապարատի բլոկադայի հետ
  • Ոսպնյակի մասնակի տեղախախտ

• Երկրորդային գլաուկոմա ներակնային արյունազեղման հետևանքով

• • Հիֆեմա
  • Հեմոլիտիկ գլաուկոմա, որը հայտնի է նաև որպես էրիթրոկլաստային

• Տրավմատիկ գլաուկոմա
  • Անկյան խորացմամբ գլաուկոմա (tրավմատիկ առաջային խցիկի անկյան խորացում)
  • Հետվիրահատական գլաուկոմա
• ։*Աֆակիկի բբային բլոկ
• ։* Թարթչամարմին բլոկ գլաուկոմա
  • Նեովասկուլյար գլաուկոմա
  • Դեղ-միջնորդված գլաուկոմա

• • Կորտիկոստերոիդ միջնորդված գլաուկոմա
  • Ալֆա-քեմոտրիպսին գլաուկոմա (առաջանում է ալֆա քիմոտրիպսինի օգտագործումից)  

• Տարբեր ծագման գլաուկոմաներ

• • Ներակնակին ուռուցքների հետ զուգակցված
  • Ցանցաթաղանթի բաժանումների հետ զուգակցված
  • Աչքի խիստ քիմիական այրվածքների հետևանքով առաջացած
  • Էսենցիալ ծիածանաթաղանթի ատրոֆիայի հետ զուգակցված
  • Տոքսիկ գլաուկոմա

Նեովասկուլյար գլաուկոման գլաուկոմայի հազվադեպ տեսակ է և գրեթե անհնար է բուժել։ Այն հաճախ առաջանում է դիաբետիկ ռետինոպաթիայի կամ ցանցաթաղանթի կենտրոնական երակի խցանման հերևանքով։ Այն կարող է նաև պայմանավորված լինել այլ պայմաններով, որոնք հանգեցնում են ցանցաթաղանթի կամ թարթչային մարմնի իշեմիայի։ Վատ ակնային արյան շրջանառություն ունեցող անհատները բարձր ռիսկի խմբում են։

Նեովասկուլյար գլաուկոման առաջանում է, երբ աննորմալ անոթներ են ձևավորվում խցիկի անկյունից և բլոկադայի են ենթարկում դրենաժային համակարգը։ Նման հիվանդները սկսում են արագորեն կորցնել իրենց տեսողությունը։ Երբեմն հիվանդությունը զարգանում է շատ արագ, հատկապես կատարակտի վիրահատությունից հետո։ Այս հիվանդության նոր բուժման մեթոդը, որն առաջին անգամ առաջարկվել է Քահուկի ու նրա գործընկերների կողմից, ներառում է նորագույն դեղամիջոցների խումբ, որոնք հայտնի են որպես՝ հակա-VEGF դեղամիջոցներ։ Այս ներարկային դեղամիջոցները կարող են հանգեցնել արյան անոթների ձևավորման կտրուկ նվազման, և ժամանակին բուժումը սկսելու դեպքում կարող են հանգեցնել ներակնային ճնշման կարգավորման։ Ներկայումս հակա-VEGF պրեպարատների բարձր որակի գնահատականներ չկան, որոնք ցույց կտան, որ հակա-VEGF պրեպարատներով բուժումը նվազեցնում է ներակնային ճնշումը նեովասկուլյար գլաուկոմայի ժամանալ^[49]։

Տոքսիկ գլաուկոման բաց անկյուն գլաուկոմայի տարատեսակ է, որի ժամանակ անհայտ ախտածնությամբ բարձրանում է ներակնային ճնշումը։ Երբեմն ներակնային ճնշումը կարող է հասնել 80մմ.սս. (11կՊա)։ Հիվանդությունը բնորոշվում է, որպես թարթչային մարմնի բորբոքում և տրաբեկուլայի զանգվածային այտուց, որը երբեմն տարածվում է Շլեմյան ջրանցքի վրա։ Այս վիճակը տարբերակվում է չարորակ գլաուկոմայից խորը և հստակ առաջային խցիկով։ Բացի այդ եղջերաթաղանթի տեսքը այնքան էլ աղոտ չէ։ Տեսողության սրության կտրուկ նվազումը կարող է առաջանալ ցանցաթաղանթի քայքայման հետևանքով։

Նպաստող գործոնները ներառում են՝ բորբոքում, դեղամիջոցներ, վնասվածքներ և ներակնային վիրաբուժություն՝ ներառյալ կատարակտի վիրահատությունն ու վիտրէկտոմիան։ Գեդե Պարդիանտոն (2005) հաղորդել է թունավոր գլաուկոմայով չորս հիվանդների մասին, որոնցից մեկը ֆոկոէմուլսիֆիկացիայի է ենթարկվել։ Որոշ հիվանդների կարելի է բուժել դեղամիջոցներով, վիտրէկտոմիայով կամ տրաբեկուլէկտոմիայով^[50]։

Բացարձակ գլաուկոմա

Բացարձակ գլաուկոման (H44.5) բոլոր տեսակի գլաուկոմաների վերջնական փուլն է։ Աչքը չունի տեսողություն, բբերի լուսային ռեֆլեքսը բացակայում է և ունի կարծր տեսք։ Հիվանդը գանգատվում է աչքի խիստ ցավից։  

Տեսակները

Գլաուկման տերմին է այն աչքի հիվանդությունների համար, որոնք վնասում են տեսողական նյարդը և կարող են հանգեցնել տեսողության կորստի^[51]։ Տեսողական նյարդի վնասման հիմնական պատճառը ներակնային ճնշման բարձրացումն է՝ աչքի ներսում ավելորդ հեղուկ ճնշումը, որը կարող է պայմանավորված լինել տարբեր պատճառներով՝ ներառյալ դրենաժային համակարգի խցիկների խցանումն ու առաջային խցիկի անկյան փակումը։

Գլյուկոմայի տարբեր տեսակների դասակարգման առաջնային բաժանումը բաց անկյուն և փակ անկյուն գլաուկոման է։ Բաց անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ ծիածանաթաղանթի և եղջերաթաղանթի կազմած անկյունը նորմալ է, որը նպաստում է ներակնային հեղուկի նորմալ արտահոսքի, այդպիսով պահպանելով նորմալ ներակնային ճնշում։ Եթե այս անկյունը նեղանում կամ փակվում է, ճնշումը ժամանակի ընթացքում սկսում է բարձրանալ, ինչն էլ հանգեցնում է տեսանյարդի վնասման և կուրության։

Առաջնային բաց անկյուն գլաուկոման (նաև առաջնային գլաուկոմա, քրոնիկ գլաուկոմա ) հանգեցնում է դրենաժային համակարգի աստիճանական խցանման, որի արդյունքում ավելանում է ներակնային ճնշումը, որն էլ հանգեցնում է տեսանյարդի աստիճանական վնասման։ Այն արտացոլվում է տեսողության սրության աստիճանական կորստով, որն սկսվում է ծայրամասային տեսողության կորստով, բայց ի վերջո, բուժման բացակայության պարագայում կարող է նկատվել տեսողության լրիվ կորուստ^[48]։ Սա գլաուկոմայի ամենատարածված տեսակն է։ Սկզբը դանդաղ և անցավ է, տեսողության կորուստը աստիճանական և անվերադարձ։

Նեղ անկյուն գլաուկոմայի (նաև փակ անկյունային գլաուկոմա ) ժամանակ ծիածանաթաղանթը գալիս է առաջ, նեղացնում առաջային անկյունը, բարձրացնում ներակնային ճնշումը։ Չբուժվելու դեպքում կարող է առաջանալ փակ անկյուն գլաուկոմա, որը պահանջում է անհետաձգելի բուժում։  

Փակ անկյուն գլաուկոմայի ( նաև առաջնային փակ անկյուն գլաուկոմա, սուր գլաուկոմա ) ժամանակ ծիածանաթաղանթը առաջ գալով հպվում է տրաբեկուլյար ապարատին և արգելափակում ներակնային հեղուկի արտահոսքը։ Այս կոնտակտը ի վերջո վնասում է դրենաժային ֆունկցիան՝ հանգեցնելով ներակնային ճնշման բարձրացման։ Ախտանիշերի առաջացման սկիզբն անսպասելի է։ Առաջացնում է ցավ և այլ նկատելի նշաններ։ Պահանջում է անհետաձգելի բուժում։ Ի տարբերություն բաց անկյուն գլաուկոմայի, փակը ծիածանաթաղանթի և եղջերաթաղանթի միջև գտնվող անկյան փակումն է։

Նորմալ ճնշումային գլաուկոմա է, երբ տեսանյարդը վնասվում է, բայց ներակնային ճնշումը նորմալ մակարդակի վրա է (12-22մմ.սս.)։ Անհատները, ովքեր ընտանեկան պատմությունում նշում են ՆՃԳ-ի դեպքեր, ՆՃԳ-ի ընտանեկան պատմության, ունեն ճապոնացի նախնիներ, նշում են սրտանոթային համակարգի հիվանդություններ կամ Ֆլամերի սինդրոմ, գտնվում են ՆՃԳ-ի զարգացման բարձր ռիսկի խմբում։ ՆՃԳ-ի պատճառն անհայտ է։

Երկրորդական գլաուկոմայի դեպքում՝ մեկ այլ հիվանդություն, վնասվածք, դեղամիջոց կամ միջամտություն առաջացնում են աչքի ճնշման բարձրացում, ինչը հանգեցնում է տեսողական նյարդի վնասման և տեսողության կորստի։ Կարող է լինել թեթև կամ ծանր։ Այն կարող է առաջանալ աչքի վնասվածքի, բորբոքման, ուռուցքի, կատարակտի կամ դիաբետի հետևանքով։ Այն կարող է առաջանալ նաև ստերոիդների կիրառման արդյունքում։ Բուժումը կախված է գլաուկոմայի բաց անկյուն կամ փակ անկյուն լինելուց։

Կեղծ արտահոսական գլաուկոմայի (նաև PEX, exfoliation glaukoma) ճնշումը պայմանավորված է մանրադիտակային հատիկավոր սպիտակուցային մանրաթելերի կուտակումով, ինչը կարող է արգելափակել ակնային հեղուկի բնականոն արտահոսքը։ ԿԱԳ-ն տարածված է Սկանդինավիայում, հիմնականում 70-ից բարձր տարիքում և ավելի հաճախ կանանց մոտ։

Պիգմենտային գլաուկոման (նաև պիգմենտային ցրման սինդրոմը) պայմանավորված է գունակային բջիջներով, որոնք դուրս են պրծնում ծիածանաթաղանթի հետևից և լողում ակնային հեղուկում։ Ժամանակի ընթացքում այդ պիգմենտային բջիջները կարող են կուտակվել առաջային խցիկում այնպես, որ այն կարող է խցանել տրաբեկուլյար ցանցը։ Սա հազվագյուտ վիճակ է, որն առաջանում է հիմնականում կովկասցիների շրջանում։ Ախտահարում է հիմնականում տղամարդկանց 20-ից 40 տարեկան հասակում։ Հիվանդների մեծ մասը կարճատես են։

Առաջնային պատանեկան գլաուկոման նորածնային կամ պատանեկան հիվանդություն է, երբ ներակնային ճնշման բարձրացումն առաջանում է ծննդյան պահին կամ անմիջապես դրանից հետո։ Այն պայմանավորված է առաջնային խցիկի անկյան զարգացման խանգարմամբ, ինչն էլ խոչընդոտում է ակնային հեղուկի արտահեսքը։

Ուվիտիկ գլաուկոման պայմանավորված է ուվիտիտով, աչքի միջին շերտի՝ ուվեայի այտուցվածությամբ և բորբոքմամբ։ Ուվեան ապահովում է ցանցաթաղանթի արյան մատակարարման մեծ մասը։ Ուվեիտի ժամանակ առաջացած ներակնային ճնշման բարձրացումը կարող է լինել բորբոքման կամ ստերոիդներով բուժման հետևանք։

Միացյալ Նահանգների կանխարգելիչ միջոցառումների ծառայությունը 2013 թ.-ին հայտարարեց, որ չկան բավարար ապացույցներ գլաուկոմայի համար սկրինինգ իրականացնելու համար^[52]։ Հետևաբար, ԱՄՆ-ում ազգային սկրինինգային ծրագիր չկա։ Ըստ Ամերիկյան Ակնաբուժության Ակադեմիայի սկրինինգ խորհուրդ է տրվում կատարել սկսած 40 տարեկանից^[2]։

Միացյալ Թագավորությունում կա գլաուկոմայի սկրինինգային ծրագիր։ Ռիսկի խմբում գտնվող անձանց խորհուրդ է տրվում առնվազն տարին մեկ անգամ անցնել ակնահատակի լայնածավալ հետազոտություններ^[53]։

Գլաուկոմայի բուժման ժամանակակից նպատակներն են՝ խուսափել վնասվածքից և նյարդերի վնասումից, ինչպես նաև պահպանել տեսողությունը և հիվանդի կյանքի ընդհանուր որակը՝ նվազագույն կողմնակի ազդեցություններով^[54][55]։ Այն պահանջում է համապատասխան ախտորոշման տեխնիկա և հետազոտություններ, ինչպես նաև հիվանդի անհատական բուժման ընտրություն։ Թեև ներակնային ճնշումը հանդիսանում է գլաուկոմայի հիմնական ռիսկային գործոններից մեկը, այնուամենայնիվ տարբեր դեղաբանական և (կամ) վիրաբուժական միջոցներվ այն իջեցնելը ներկայումս գլաուկոմայի բուժման հիմքն է հանդիսանում։ Բաց անկյուն առաջնային գլաուկոմա և ներակնային հիպերտոնիկ հիվանդություն ունեցող անձանց ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ ներակնային ճնշման իջեցմանն ուղղված բուժումը դանդաղեցնում է տեսողության վատացման առաջընթացը^[6]։

Գլաուկոմատոզ տեսողական նեյրոպաթիայի անոթային հոսքի և նեյրոդեգեներատիվ տեսություններն հիմք հանդիսացան նեյրոպրոտեկտիվ բուժական ստրատեգիաներին ուղղված ուսումնասիրությունների կատարման համար, որի արդյունքում հայտնաբերված մեթոդներից որոշներն համարվում են անվտանգ և կիրառելի, մինչ մյուսները գտնվում են փորձարարական փուլում։

Դեղորայք

Ներակնային ճնշումը կարելի է իջեցնել դեղորայքով, սովորաբար աչքի կաթիլներով։ Գլաուկոմայի բուժման համար օգտագործվում են դեղերի մի քանի դասեր, յուրաքանչյուր դասի մի քանի դեղամիջոցներ։

Այս դեղերից յուրաքանչյուրը կարող է ունենալ տեղային և համակարգային կողմնակի բարդություններ։ Դեղորայքի ուղեցույցի պահպանումը կարող է շփոթեցնող և թանկ լինել։ Կողմնակի ազդեցությունների առաջացման դեպքում հիվանդը պետք է պատրաստ լինի կա՛մ դրանք հանդուրժելու, կա՛մ բուժող բժշկի հետ բուժումը վերանայելու։ Սկզբում գլաուկոմայի կաթիլները կարող են սկսել կաթեցնել մեկ, կամ երկու աչքում^[56]։ Կաթիլների կիրառման պահից սկսած կարող է առաջանալ թարթիչների աճ և կոպերի հիպերպիգմենտացիա^[57]։

Այժմ քննարկվում են նաև տարբեր տեղային և համակարգային դեղերի հնարավոր նեյրոպրոտեկտիվ ազդեցությունները^{[13][58][59][60]}։

• Պրոստոգլանդինների ագոնիստներ, ինչպիսիք են՝ latanoprost, bimatoprost և travoprost դեղերը։ Սրանք բարձրացնում են ներակնային հեղուկի արտահոսքը։ Bimatoprost- ը նաև մեծացնում է տրաբեկուլյար արտահոսքը։
• Բետտա-ադրենոընկալիչների անտագոնիստներ, ինչպիսիք են՝ timolol-ը, levobunolol-ը և betaxolol-ը, նվազեցնում են ներակնային հեղուկի արտադրությունն ազդելով թարթչային մարմնի էպիթելի վրա։
• Ալֆա-2- ադրեներգիկ ագոնիստներն, ինչպիսիք են՝ brimonidine-ը և apraclonidine-ը, ազդում են կրկնակի մեխանիզմով։ Այս դեղերը նվազեցնում են ներակնային հեղուկի արտադրությունն ու ավելացնում արտահոսքը։
• Ոչ ընտրովի ալֆա-ագոնիստներն, ինչպիսին էպինեֆրինն է, նվազեցնում են ներակնային հեղուկի արտադրությունը թարթչային մաչմնի անոթների վազոկոնստրիկցիայի հաշվին։ Կիրառվում են միայն բաց անկյուն գլաուկոմայի բուժման համար։ Էպինեֆրինի միդրիատիկ (բբի լայնացում) ազդեցությունը, այնուամենայնիվ, այն դարձնում է ոչ կիրառելի փակ անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ (փակում է տրաբեկուլյար ապարատը, որը պատասխանատու է հեղուկի ներծծման համար)։
• Միոտիկ ագենտներից (պարասիմպատոմիմետիկներ) պիլոկարպինը կծկում է թարթչային մկանները, բացում տրաբեկուլյար ցանցն ու նպաստում ներակնային հեղուկի արտահոսքի ավելացման։ Էխոթիովատը, որն ացետիլխոլինէաթերազի ինհիբիտոր է, օգտագործվում է քրոնիկական գլաուկոմայի ժամանակ։
• Ածխածնի անհիդրազի ինհիբիտորները, ինչպիսիք են՝ dorzolamide-ը, brinzolamide-ը և acetazolamide-ը, նվազեցնում են ներակնային հեղուկի արտադրությունը՝ ընկճելով ածխածնի անհիդրազը թարթչային մարմնում։

Լազերային վիրահատություն

Արգոն լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան (ALT) կարող է օգտագործվել բաց անկյուն գլաուկոմայի բուժման նպատակով։ Սակայն այն ժամանակավոր լուծում է, այլ ոչ հիվանդության բուժում։ 50 μմ արգոն լազերն ուղղվում է դեպի տրաբեկուլյար խողովակ, նպաստելով խողովակի բացմանն ու ապահովելով ավելի շատ ներակնային հեղուկի արտահոսք։ Ավանդական լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան օգտագործում է ջերմային արգոն լազերներ։

Նորագույն լազերային վիրահատությունն օգտագործում է սառը լազերներ, ապահովելու համար հեղուկի դրենաժը։ Կա նաև մեկ այլ նորագույն միջամտություն՝ սելեկտիվ լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան (SLT), որն օգտագործում է 532նմ, կրկնակի հաճախականությամբ Nd:YAG լազեր, որի թիրախը տրաբեկուլյար խողովակի բջիջների մելանին պիգմենտն է։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ սելեկտիվ լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան (SLT) ունի նույն էֆեկտիվությունն ինչ արգոն լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան։ Տարբերությունն այն է, որ սելեկտիվ լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան պետք է կրկնել երեքից չորս անգամ, մինչդեռ արգոն լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան՝ միայն մեկ։

Nd: YAG լազերային ծայրամասային իրիդոտոմիան (LPI) կարող է օգտագործվել այն դեպքում, երբ հիվանդի մոտ առկա է փականկյուն գլաուկոմա կամ պիգմենտային ցրված սինդրոմ։ Լազերային իրիդոտոմիայի ժամանակ լազերային էներգիայի միջոցով անցք է բացվում ծիածանաթաղանթի վրա։ Սա ապահովում է ճնշումների հավասարեցում ծիածանաթաղանթի երկու կողմերում։ Նեղ անկյան դեպքում այն կարող է բացել տրաբեկուլյար խողովակը։ Լազերային իրիդոտոմիան նվազեցնում է սուր փակ անկյուն գլաուկոմայի առաջացման ռիսկը։ Շատ դեպքերում այն նվազեցնում է նաև քրոնիկ փակ անկյուն գլաուկոմայի առաջացման ռիսկը, որը կարող է բերել ծիածանաթաղանթի միաձուլմանը տրաբեկուլյար ապարատին։

Դիոդային լազերային ցիկլոաբլացիան նվազեցնում է ներակնային ճնշումը՝ ոչնչացնելով թարթչային էպիթելը, որը պատասխանատու է հեղուկի սեկրեցիայի համար^[40]։

Վիրահատական բուժում

Գլաուկոմայի բուժման համար կիրառվում են ինչպես լազերային, այնպես էլ սովորական վիրահատություններ։ Վիրահատությունն հանդիսանում է բնածին գլաուկոմայով հիվանդների բուժման առաջնային ընտրության միջոց^[61]։ Ընդհանրապես, այս վիրահատությունները հիվանդության ժամանակավոր լուծում են հանդիսանում, քանի որ գլաուկոմայի բուժման մեթոդ դեռ չկա։

Կանալոպլաստիկա

Կանալոպլաստիկան միկրոկատետրի կիրառմամբ միջամտություն է։ Կանալոպլաստիկայի ժամանակ կտրվածք է արվում Շլեմյան ծորան մուտք ապահովելու համար։ Միկրոկատետրը շրջանաձև անցկացվում է ծիածանաթաղանթի շուրջ, լայնացնելով հիմնական դրենաժային ծորանն ու հավաքող ուղիները, ստերիլ գելային նյութի ներարկմամբ։ Այնուհետև կատետրը հանվում է, տեղադրվում կար։ Ծորանը լայնացնելուց հետո ներակնային ճնշումը կարող է իջնել անհայտ պատճառներով, քանի որ Շլեմյան ծորանը գլաուկոմայով կամ առողջ աչքում չունի հեզուկի էական դիմադրություն։ Միջամտությունից հետո արդյունքը երկար չի պահպանվում^[62][63]։

Տրաբեկուլէկտոմիա

Գլաուկոմայի բուժման համար կիրառվող ամենատարածված վիրահատությունը տրաբեկուլէկտոմիան է։ Վիրահատության ժամանակ սկլերայի պատում ձևավորվում է լաթ, որի տակ բացվում է պատուհան՝ տրաբեկուլյար ապարատից մի հատված հեռացնելու համար։ Սկլերային լաթն այնուհետև սահուն կերպով տեղն է դրվում, իսկ բացվածքի միջոցվ հեղուկը դուրս է գալիս աչքից, ինչը հանգեցնում է ներակնային ճնշման իջեցման և աչքի մակերևույթին փխրուն կամ հեղուկ պղպջակների ձևավորման։

Վիրահատությունից հետո բացվածքի վրա կամ շուրջ կարող է ձևավորվել սպի՝ պատճառ հանդիսանալով վիրահատության արդույավետության նվազման։ Սովորաբար վիրահատությունից հետո վերքի վրա դրվում է սպունգ՝ ներծծված քիմիոթերապևտիկ միջոցներով, ինչպիսիք են՝ միտոմիցին-C-ն կամ 5-ֆլուրուրացիլը, ֆիբրոբլաստների տարբերակումն ընկճելու միջոցով սպիացումը կանխելու համար։ Տրաբեկուլյար ապարատի սպիացումը կանխելու ժամանակակից այլընտրանքային միջոց է հանդիսանում ոչ քիմիոթերապևտիկ պրեպարատ օլոգեն կոլագենային մատրիքսը։ Այս միջոցի օգտագործումը կլինիկայում ցույց է տվել, որ այն բարձրացնում է վիրահատության արդյունավետությունը^{[64][65][66][67]}։ Կոլագենային մատրիքսը կանխում է սպիացումը՝ ֆիբրոբլաստների տարբերակումը կարգավորելու,նաև վերքի կծկումն ու սոսնձումը մեխանիկորեն կանխելու ճանապարհով։

Գլաուկոմայի դրենաժային իմպլանտներ

Պրոֆեսոր Էնթոնի Մոլտենոն մշակեց գլաուկոմայի դրենաժային առաջին իմպլանտը 1966 թվականին Քեյփթաունում^[68]։ Այդ ժամանակից ի վեր մի շարք իմպլանտների մոդելներ են հաջորդել բնօրինակին, օրինակ՝ Բերվելդտի խողովակ շունտը, փականային իմպլանտներից՝ Ահմեդի իմպլանտը, ExPress Mini շունտը և հաջորդ սերնդի Մոլտենո իմպլանտները։ Սրանք նախատեսված են այն գլաուկոմայով հիվանդների համար, ովքեր չեն պատասխանում բուժման մյուս մեթոդներին։ Հոսքային խողովակը տեղադրվում է աչքի առաջային խցիկ, որից հետո շաղկապենու տակ տեղադրվում է թիթեղ, որը թույլ է տալիս ներակնային հեղուկին հոսել աչքից դուրս դեպի խողովակի արտափքվածք (փուչիկ)։

• Առաջին սերնդի Մոլտենո և այլ ոչ փակային իմպլանտները երբեմն պահանջում են խողովակի հավելյալ կապում՝ մինչև փուչիկը ձևավորվի և փոքր-ինչ պատվի ֆիբրոզ թաղանթով^[69]։ Սա անում են նրա համար, որ խուսափեն հետվիրահատական հիպոտոնիայից՝ հետվիրահատական շրջանում ներակնային ճնշման հանկարծակի իջեցումից։
• Փականային իմպլանտները, ինչպիսին է օրինակ՝ Ահմեդի գլաուկոմային փականը, իրենց մեխանիկական փականների շնորհիվ օգնում են կարգավորել հետվիրահատական հիպոտոնիան։
• Ab interno տիպի իմպլանտները, ինչպիսին է Xen Gel Stent իմպլանտը, հանդիսանում են տրանսսկլերալ իմպլանտներ, որոնք տեղադրվում են ներքին եղանակով և ապահովում են ներակնային հեղուկի հոսքը դեպի Տենոնի տարածություն՝ ստեղծելով ենթաշաղկապենային դրենաժ՝ փուչիկի նման^[70][71]։ Այս իմպլանտները տրանսսկլերալ են և տարբերվում են այլ ab inetrno իմպլանտներից, որոնք չեն ստեծում տրանսսկլերալ դրենաժ, օրինակ՝ iStent, CyPass, կամ Hydrus իմպլանտները^[72]։

Շաղկապենու այն հատվածը, որով անցնում է շունտը, ենթարկվում է հարաճող սպիացման, որի հետևանքով այն հաստանում է և կարող է խոչընդոտ հանդիսանալ ներակնային հեղուկի ֆիլտրացիայի համար։ Սրա համար օգտագործվում են կանխաչգելիչ միջոցառումներ, մանսավորապես հակաֆիբրոտիկ դեղամիջոցներ՝ 5-ֆլուրոուրացիլ կամ միտոմիցին-5 (միջամտության ընթացքում), կամ այլ ոչ հակաֆիբրոտիկ դեղամիջոցներ՝ կոլագենային մատրիքսային իմպլանտ^[73][74], կամ հետագայում կատարում են կրկնակի վիրահատական միջամտություն^[75]։ Գլաուկոմատոզ կույր և ցավոտ աչքի, ինչպես նաև գլաուկոմայի որոշ դեպքերում խորհուրդ է տրվում կատարել ցիկլոկրիոթերապիա^[76]։

Լազեր-ասոցացված չթափանցող խոր սկլերէկտոմիա

Գլաուկոմայի բուժման ներկայիս ամենատարածված մեթոդը տրաբեկուլէկտոմիան է, որի ժամանակ հատվում է սկլերան՝ ներակնային ճնշումը նվազեցնելու նպատակով։

Չթափանցող խորը սկլերէկտոմիայի (ՉԹԽՍ) վիրահատությունը նման, բայց ձևափոխված միջամտություն է, որի դեպքում սպիտակուցային թաղանթի լաթի տակ անցքի միջոցով տրաբեկուլյար ցանց անցկացնելու փոխարեն ստեղծվում և բացազատվում է սպիտակուցային թաղանթի երկրորդ ավելի խորանիստ լաթը, ինչից հետո հատվում է Շլեմյան խողովակի վերին պատը, ինչի շնորհիվ հնարավոր է լինում առանց աչքը թափածակելու ապահովել ներակնային հեղուկի հոսք, որի հետևանքով էլ ներակնային ճնշումն իջնում է։ Ապացուցված է, որ ՉԹԽՍ-ն ունի ավելի քիչ կողմնակի ազդեցություններ քան տրաբեկուլէկտոմիան^[77]։ Այնուամենայնիվ, ՉԹԽՍ-ն իրականացվում է ձեռքով և պահանջում է ավելի բարձր մակարդակի հմտություններ նաև գործիքներով աշխատելու համար^[փա՞ստ]։ Սպիտակուցային թաղանթի խորը բացազատումից հետո վերքի կպումներից խուսափելու և լավ արդյունքի հասնելու համար ՉԹԽՍ-ն հաճախ իրականացվում է տարբեր բիոհամատեղելի սփեյսերներ և սարքեր օգտագործելով, ինչպիսին են ՝ Aquaflow կոլագենային վիրախծուծ^[78], օլոգեն կոլագենային մատրիքս^[65][79][80], կամ Xenoplast գլաուկոմային իմպլանտ^[81]։

Լազերով օժանդակված ՉԹԽՍ-ն իրականացվում է CO2 լազերային համակարգի օգնությամբ։ Լազերի վրա հիմնված համակարգը ինքնավերահսկվող է, այն դադարում է գործել երբ հասնում ենք սպիտակուցային թաղանթի ցանկալի հաստությանը և ներակնային հեղուկի ադեկվատ դրենաժին։ Այս ինքնավերահսկվող համակարգի միջոցով աբլացիան ինքն իրեն դադարում է,երբ CO2 լազերը կոնտակտի մեջ է մտնում ներակնային հեղուկի հետ, ինչը լինում է այն ժամանակ, երբ լազերը հասնում է մնացորդային չվնասված շերտի օպտիմալ հաստությանը։

Բաց անկյուն գլաուկոման չբուժվելու դեպքում նորմալ տեսողությունից կուրության անցումը տևում է մոտ 25ից 70 տարի^[82]։ Ներակնային ճնշումը նույնպես դեր ունի,բարձր ներակնային ճնշումը կրճատում է այս ժամանակը^[83]։

2010-ի տվյալներով աշխարհում բաց անկյուն գլաուկոմայի 44.7մլն դեպք է արձանագրվել^[84]։ Նույն տարում ԱՄՆ-ում բաց անկյուն գլաուկոմայով 2.8մլն հիվանդ կար^[84]։ Կանխատեսվում է, որ 2020թ-ին աշխարհում 58.6մլն, իսկ ԱՄՆ-ում 3.4մլն գլաուկոմայով հիվանդ կլինի^[84]։

Ամբողջ աշխարհում և ԱՄՆ-ում գլաուկոման կուրության երկրորդ հիմնական պատճառն է^[85]։ Կատարակտն ավելի հաճախ հանդիպող պատճառն է։ Գլաուկոման նաև աֆրոամերիկացիների կուրության առաջատար պատճառն է, ովքեր ունեն առաջնային բաց անկյունային գլաուկոմայի ավելի բարձր ռիսկ^[86][87]։

Մետա-վերլուծությունը, որը տպագրվել է 2009-ին գտել է, որ առաջնային բաց անկյուն գլաուկոմա ունեցող մարդիկ չունեն ավելի բարձր մահացության ցուցանիշ, կամ սրտանոթային մահվան ավելի բարձր ռիսկ^[88]։

Աչքի հիվանդությունների ժամանակ ներակնային ճման բարձրացման և գլաուկոմայի միջև կապն առաջին անգամ նկարագրել է անգլիացի գիտնական Ռիչարդ Բանիստերը 1622թ.-ին^[89]։ Դեռևս 1806թ.-ին Բոստոնում Ջոն Քոլինս Ուորները բուժում էր փակ անկյուն գլաուկոման^[90]։ 1851 թվականին Հերման Հելմհոլթզի կողմից օֆթալմոսկոպի գյուտը հնարավորություն տվեց ակնաբույժներին առաջին անգամ հայտնաբերել գլաուկոմայի ախտաբանական առանձնահատկությունը՝ տեսանյարդի գլխի էքսկավացիան` ցանցաթաղանթի գանգլիոնային բջիջների կորստի պատճառով։ Ներակնային ճնշումը չափելու համար առաջին հուսալի գործիքը հայտնագործել է նորվեգացի ակնաբույժ Հջալմար Ավգուստ Շիայցցը 1905 թվականին։ Մոտ կես դար անց, Հանս Գոլդմանը Բեռնում, Շվեյցարիայում, ստեղծեց իր տոնոմետրը, որը մինչ այսօր էլ, չնայած ախտորոշման ոլորտում առկա բազմաթիվ նորամուծությունների, համարվում է ախտորոշման ոսկե ստանդարտ։ 20-րդ դարի վերջին ներակնային ճնշումից բացի հայտնաբերված այլ պաթոմեխանիզմները, ինչպիսին է՝ ցանցաթաղանթի և տեսանյարդի գլխի արյան մատակարարման անբավարարությունը, որը հաճախ կապված է ցածր կամ անկանոն արյան ճնշման հետ, հայտնաբերվեցին և հանդիսացան ուսումնասիրման նոր առարկա^[91]։ Ներակնային ճնշումն իջեցնող առաջին դեղը ՝ պիլոկարպինը, ներկայացվել է 1870-ականներին։ Վաղ վիրահատական մեթոդներից իրիդէկտոմիան, այժմ փոխարինվում են նվազ ինվազիվ մեթոդներով, ինչպիսիք են՝ փոքր ինպլանտները, MIGS-ի (միկրո ինվազիվ գլաուկոմային վիրահատություններ) լայն տարբերակները։

Ստուգաբանություն

«Գլաուկոմա» բառը ծագում է հին հունարեն γλαύκωμα^[92] կամ γλαυκóς^[93] բառից, որը նկարագրում է աչքի գույն, որը մուգ չէ (օրինակ՝ կապույտ, կանաչ, բաց մոխրագույն)։ Հիպոկրատի ժամանակներում, որպես γλαυκóς նկարագրվում էին այն աչքերը, որոնք հիվանդության պատճառով մոխրագույն շաղկապենի կամ կանաչավուն բիբ ունեին (երբեմն դիտվում է փակ անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ)^[94][95]։

Rho կինազի ինհիբիտորներ

Rho կինազի ինհիբիտորները, ինչպիսիք են՝ ripasudil -ը, արգելակում են ակտինի միկրոխողովակները, հանգեցնելով տրաբեկուլյար ապարատի մորֆոլոգիական փոփոխությունների, որն էլ բերում է ներակնային հեղուկի արտահոսքի նվազման^[96]։

Նեյրոպրոտեկտիվ ագենտներ

Cochrane համակարգային ուսումնասիրությունը 2013 թ.-ին համեմատեց բրիմոնիդինի և թիմոլոլի ազդեցությունները մեծահասակների մոտ՝ բաց անկյուն գլաուկոմայի առաջընթացը դանդաղեցնելու մեջ^[97]։ Արդյունքներն արձանագրեցին ավելի քիչ տեսողության վատացման առաջընթաց բրիմոնիդին օգտագործած հետազոտվողների մոտ։ Այնուամենայնիվ, արդյունքները նշանակալի չէին ՝ սահմանափակ ապացույցների պատճառով^[97]։ Նույնն էին ներակնային ճնշման տվյալները և՛ թիմոլոլ, և՛ բրիմոնիդին օգտագործած հետազոտվողների մոտ։ Դեղորայքի կողմնակի ազդեցություններ նկարագրվել էր բրիմոնիդին օգտագործողների հետազոտական խմբում^[97]։

Կանեփ

1970-ականների ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ կանեփի օգտագործումը կարող է նվազեցնել ներակնային ճնշումը^{[98][99][100]}։ 1978-ից մինչև 1984 թթ. ԱՄՆ-ի Ազգային Ակնաբուժական ինստիտուտը աջակցում էր հետազոտությունների անցկացմանը, որոշելու, արդյոք մարիխուանան կամ դրա արդյունքում ստացված դեղերը կարող են արդյունավետ լինել գլաուկոմայի բուժման համար։ Այս ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ մարիխուանայի որոշ ածանցյալներ իջեցում են ներարկային ճնշումը՝ բերանային, ներերակային օգտագործելու կամ ծխելու դեպքում, բայց ոչ տեղային աչքի մեջ կաթեցնելու դեպքում։  

2003 թ.-ին Ամերիկյան Ակնաբուժության Ակադեմիան հրապարակեց դիրքորոշում, ըստ որի, կանեփը նշանակվող դեղորայքից ավելի արդյունավետ չէ։ Ավելին, ոչ մի գիտական ապացույց չի հայտնաբերվել, որը ցույց է տալիս կանեփի օգուտների և/կամ ցածր ռիսկի մասին գլաուկոմայի բուժման ժամանակ, այլ լայն դեղերի տեսականու համեմատությամբ^[100][101]։

2010 թվականին Ամերիկյան Գլաուկոմա ընկերությունը հրապարակեց պաշտոնաթերթ, որը վարկաբեկում էր կանեփի օգտագործումը որպես բարձր ներակնային ճնշման լեգիտիմ բուժում՝ դրա բուժման կարճատևությամբ և կյանքի որակը սահմանափակող կողմնակի ազդեցություններով պայմանավորված^[102]։

• Գլաուկոման մեդեքսում
• Գլաուկոմա հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
• GeneReview/NCBI/NIH/UW entry on Primary Congenital Glaucoma

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գլաուկոմա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 92)։