Koolstof

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Koolstof is e neet-metallisch kleurloos sjemisch elemint mèt 't atoomnómmer 6. 't Kump op Eerd algemein veur en maak e good deil oet vaan al levende wezes. In gedege vörm kump 't veural es kristal veur, en wel es e weik zwart kristal (grafiet) en es 'n extreem hel kleurloos kristal (diamant). Daoneve gief 't nog 'ne daarde vörm, de fullerene, dee bij touwval is oontdek in de jaore 80 vaan d'n twintegste iew. Ouch gief 't nog 'ne veerde vörm, grafeen, woebij de atome in 'n 2-dimensionaal vlak wie 'n honingraat aonein verboonde zien. Deze vörm is ein vaan de sterkste bekinde materiaole, 't is 200 kier sterker es staol. Daobij is 't ein vaan de snelste haafgeleiers dee 't gief, 't is beveurbeeld 100 kier sneller es silicium wat noe algemein gebruuk weurt in computerchips. 't Is daan ouch oonderwerp vaan oonderzeuk bij hardwarefabrikante. Grafiet is in feite 'n opeinstapeling van grafeenlaoge.

Koolstof-12 is de meis veurkoumenden isotoop; 't in spoere veurkoumend, instabiel koolstof-14 weurt gebruuk um de awwerdom vaan veurwèrpe te achterhaole, door gebruuk te maken van 't radioactief verval vaan dit elemint.