Џуаншки јазик
Џуаншки јазици (самонар. Vahcuengh, саундип: 话壮; кинески: 壮语, пинјин: Zhuàngyǔ) — група тајски јазици на кои говорат Џуанците. Групата не е јазичаричка, туку етничка. Се говори претежно во автономниот регион Гуангсји, НР Кина, каде литературниот џуаншки е службен јазик. Бујејскиот јазик во соседната покраина Гуејџоу исто така е стандардизиран. Покрај тоа, во покраината Јинан живеат уште милион говорници.[2]
| Џуаншки | |
|---|---|
| Vahcuengh | |
| Застапен во | Кина |
| Говорници | 16 милиони (2007)[1] |
| Јазично семејство | крадајско
|
| Стандардни облици | литературен џуаншки |
| Писмо | саундип |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-1 | za |
| ISO 639-2 | zha |
| ISO 639-3 | zha — опсежен код Поединечни кодови: zch — среднохунгшуејски zhd — дајски (венма) zeh — источнохунгшуејски zgb — гуејбејски zgn — гуејбјенски zln — лиеншански zlj — лиуџаншки zlq — лиученски zgm — мински zhn — нуншки (јенгуаншки) zqe — чубејски zyg — јаншки (деџиншки) zyb — јунгбејски zyn — јунгнански zyj — јоуџаншки zzj — џуоџаншки |
Шеснаесетте џуаншки јазици заведени во ISO 639-3 не се заеморазблирливи, а дури некои од нив се сочинети од повеќе јазици.[3] Џуминшкиот и бујејскиот се во дијалектен континуум, а истото важи и за џуаншките и разните (други) нуншки јазици како тејскиот, нуншкиот, санчајскиот во северен Виетнам. Самите џуаншки јазици не сочинуваат јазична целина.
Науката што се занимава со изучување на јазикот и културата на Џуанците се нарекува џуанологија.
Говори
Кинеските јазичари[4] ги делат џуаншките јазици на северно и јужно наречје, а секое наречје има разни говори. За литературен се смета вуминшкиот говор на јунгбејскиот џуаншки (во северноџуаншкото наречје). Јужните говори имаат приздивни избувни согласки, а северните немаат.[5] Постојат преку 60 различни тонски системи со 5–11 тона, зависно од говорот.
Северноџуаншко наречје (8.572.200 говорници;[4][6] говори северно од реката Јунг ISO 639 ccx пред 2007 г.)
- 1. гујбејски 桂北 — 1.290.000 говорници (ISO 639 zgb)
- 2. лиуџаншки 柳江 — 1.297.000 говорници (ISO 639 zlj)
- 3. хунгшуејски 红水河 — 2.823.000 говорници
- 4. јунгбејски 邕北 — 1.448.000 говорници (ISO 639 zyb)
- 5. јоуџаншки 右江 — 732.000 говорници (ISO 639 zyj)
- 6. гујбјенски 桂边 (јеј) — 827.000 говорници (ISO 639 zgn)
- 7. чубејски 丘北 (јеј) — 122.000 говорници (ISO 639 zqe)
- 8. лиеншански 连山 — 33.200 говорници (ISO 639 zln)
Јужноџуаншко наречје (4.232.000 говорници;[4][6] говори јужно од реката Јунг. ISO 639 ccy пред 2007 г.)
- 9. јунгнански 邕南 — 1.466.000 говорници
- 10. цуоџаншки 左江 — 1.384.000 говорници
- 11. деџиншки 得靖 — 979.000 говорници
- 12. јенгуаншки 砚广 (нуншки) — 308.000 говорници
- 13. дајски 文马 (венма) — 95.000 говорници
Писма
Џуаншките јазици се пишуваат со староџуаншкото писмо (саундип) веќе преку илјада години, а претходно веројатно со писмото саугок. Писмото ористи позајмени и прилагодени кинески знаци. Денес, итературниот џуаншки (стандарден) и бујејскиот јазик се пишуваат со латинично писмо.
Пример за џуаншки текст
| Стар правопис | Нов правопис | Саундип | Македонски |
|---|---|---|---|
| Bouчbouч ma dəŋƨ laзƃɯn couƅ miƨ cɯyouƨ, cinƅyenƨ cəuƽ genƨli bouчbouч biŋƨdəŋз. Gyoeŋƽ vunƨ miƨ liзsiŋ cəuƽ lieŋƨsim, ɯŋdaŋ daiƅ gyoengƽ de lumз beiчnueŋч ityieŋƅ. | Bouxboux ma daengz lajmbwn couh miz cwyouz, cinhyenz caeuq genzli bouxboux bingzdaengj. Gyoengq vunz miz lijsing caeuq liengzsim, wngdang daih gyoengq de lumj beixnuengx ityiengh. | 俌俌庅𦘭𨑜⿱天云就𠷯自由，莊嚴㖟權力俌俌平等。眾伝𠷯理性㖟良心，應當待眾佚㑣𤿌儂一樣。 | Сите човечки суштества се раѓаат слободни и еднакви по достоинство и права. Тие се обдарени со разум и совест и треба да се однесуваат еден кон друг во духот на општо човечката припадност.. |
Поврзано
- Јазици во Кина
- Тајски јазици
- Џуанци
- Џуанологија
Наводи
Надворешни врски
- Сводешов список на основни џуаншки зборови
- Прирачник за џуаншкиот јазик Архивирано на 16 март 2012 г. (англиски)
- Џуаншки јазик и азбука — Omniglot (англиски)