Лама

Овие животни имаат необичен циклус на размножување за нивната физичка големина. Женките овулираат со поттик. За време на парењето, женката испушта јајце-клетка и честопати се оплодува од прв обид. Женките исто така немаат еструс (промени во периодот на парење).^[5]

Како и кај луѓето, мажјаците и женките полово созреваат на различна возраст. Женките достигнуваат пубертет на 12 месеци, а мажјаците дури на возраст од 3 години.^[6]

Ламите се парат во легната положба, што е необично за големо животно. Процесот трае подолго (20–45 минути), што е исто така необично за големите животни.

Бременост трае 11½ месеци (350 дена). Мајката не го лиже новороденчето, туку го трие со муцката и му хука. Ова се случува поради тоа што јазикот на ламата се издава само 0,5 см од устата.^[7]

Овие животни имаат прилично голем избор на храна. Младите јадат похранлива храна поради помалиот капацитет на обработка на хранливите состојки ^[8]

Ако се одгледа исправно, ламата е дружељубива и пријатна. По природа е многу љубопитна и без проблем приоѓа на непознати луѓе. Меѓутоа, доколку во раната младост се навикне на пречеста дружба и хранење од шише, тогаш ламата се научува да ги гледа луѓето исто како другите лами и затоа многу тешко се контролира. Така доаѓа до епизоди на плукање, клоцање и борење со вратот. Ова е нормално во природната друштвена средина на ламите, бидејќи претставува начин на регулација на поредокот и статусот на единката.

Кога се уплашени или налутени, ламите мљацкаат со устата и ги спуштаат ушите наназад.

Ламите се користат и како чувари на овци бидејќи се мошне агилни и лесно воспоставуваат врска со стадото како нивен претпоставен.^[9]

Во Македонија, група од машки и женски единки може да се видат во зоолошката градина во Скопје,^[10] како и по разните фарми во земјата што ги одгледуваат.

Прединковски култури

Изучителот Алекс Чепстоу-Ласти тврдел дека преминот од начин на живот на ловци-собирачи во широко распространето земјоделство бил возможен само поради употребата на измет од лама како ѓубриво.^[11]

Народот Моче често погребувал лами заедно со големците, за да го снабдат покојникот за задгробниот живот.^[12] На керамичките статуетки од претколумбовскиот период на Перу, ламите се при прикажани мошне реалистично.

Инковска Империја

Инките ги користеле како единствено товарно животно, а потчинетите народи во царството имале долга традиција на нивно одгледување. Кај благородниците, ламата имала симболично значење и затоа биле погребувани со статуетки на лами.^[13] Во Јужна Америка, ламата и денес е товарно животно, но се одгледува и поради волната и месото.^[14]

Божеството на Инките, Уркучилај било прикажано во облик на разнобојна лама.^[15]

Карл Трол тврдел дека големиот број лами пронајдени во јужните перуански висорамнини биле важен фактор за подемот на Империјата на Инките.^[16] Вреди да се разгледа максималниот обем на Империјата на Инките приближно се совпадна со најголемата распространетост на алпаки и лами во предхиспанското Америка.^[17] Врската помеѓу андовите биови на пуна и парамо, ламовото одгледување и инковата држава е прашање на истражување.^[18]

Шпанска Империја

Во времето на освојувањата, Шпанците користеле лами за пренесување на руда од рудниците во планинските предели.^[19] Само рудниците во Потоси користеле 300.000 лами за пренос на ископаната руда. Со донесувањето на коњот, магарето и мазгата, важноста на ламата како товарно животно драстично се намалила.^[20]

Според Хуан Игнасио Молина, холандскиот капетан Јорис ван Спилберген забележал употреба на чилиуеки (можеби врста на лама) од страна на домородните Мапучи на островот Моча како животни за орање во 1614 година.^[21]

Во денешно Чиле, населението на уеките опаднало кон истребување во 16 и 17 век, заменувајќи ги со европски добиток.^[22] Причините за нејзиното истребување не се јасни^[22] но познато е дека воведувањето овци предизвика одредена конкуренција меѓу двата домашни видови.^[23] Анегдотски докази за средината на 17 век покажуваат дека и двата вида взаемно постоеле, но предложуваат дека има многу повеќе овци отколку уеки.^[23] Падот на уеките достигнал точка кон крајот на 18 век кога само Мапучите од Марикина и Уекен до Ангол го одгледувале животното.^[23]

• Алпака
• Викуња
• Гванако

• „Лама“ — Енциклопедија на живиот свет
• Ламапедија Архивирано на 20 јуни 2012 г. - енциклопедија за ламите (англиски)
• Ламите одблиску Архивирано на 12 октомври 2010 г. – подвижна галерија на списанието Life