स्थानीय तह निर्वाचन, २०७४

वि.सं २०६२ मा ज्ञानेन्द्र शाहको राज्यसत्तामा नेपालका ५३ नगरपालिकामा स्थानीय निर्वाचन गराइएको थियो तर प्रमुख राजनीतिक दलहरूद्वारा निर्वाचन वहिष्कारका कारण निर्वाचनमा जनताको झिनो उपस्थितिका साथै न्यून मतदान भएको थियो।^[४] वि.सं २०६२ भन्दा पहिले वि.सं २०५३ मा स्थानीय निकायको निर्वाचन भएको थियो जसको अवधि ५ वर्ष तोकिएको थियो। वि.सं २०५८ मा निर्वाचन हुने भएपनि आन्तरिक गृहयुद्धका कारण सो निर्वाचन हुन सकेन।

नेपालको संविधान २०७२ लागू भएपछि राष्ट्रिय स्तरीय, प्रदेश स्तरीय र स्थानीय स्तरीय गरी ३ स्तरीय शासन प्रणालीको आरम्भ गरिएको थियो। संविधान अनुरुप स्थानीय तह कार्यान्वयन गर्नका निमित्त नेपाल सरकारले बालानन्द पौडेलको अध्यक्षतामा स्थानीय निकाय पुनर्संरचना आयोगको गठन गरेको थियो। सो आयोगले ७१९ वटा स्थानीय तहको अवधारणा सरकार समक्ष प्रस्तुत गरेको थियो जसलाई पछि सरकारले सुधार गरेर ७५३ बनाएको हो। २०७३ फागुन २७ मा नयाँ नीति अनुरुप पुराना गाउँ विकास समितिहरूलाई गाभेर गाउँपालिका गठन गरेको हो।^[५]

स्थानीय निकायमा एउटा अध्यक्ष/मेयर र एउटा उपाध्यक्ष/उपमेयर रहने व्यवस्था गरिएको छ। यस वाहेक स्थानीय निकायलाई वडामा विभाजन गरिएको छ जसमा एउटा वडा अध्यक्ष र ४ सदस्य रहने व्यवस्था गरिएको छ। ४ सदस्यहरू मध्ये अनिवार्य रूपमा २ महिला हुनुपर्ने उल्लेख छ। सम्पूर्ण पदहरूको अवधि ५ वर्षको लागि तोकिएको छ। प्रत्यक्ष रूपमा निर्वाचन व्यवस्था भएको हुनाले सबैभन्दा बढी मत प्राप्त गर्ने उम्मेदवार विजय घोषित गरिनेछ।^[६]

निर्वाचन खर्च

स्थानीय तहको निर्वाचन गर्न प्रमुख राजनीतिक दलहरू तयार भएपछि निर्वाचन गर्नका लागि नेपाल सरकारको मन्त्रिपरिषदद्वारा निर्वाचन आयोगसँग सल्लाह सुझाव गरेर वि.सं. २०७४ वैशाख ३१ मा निर्वाचन गर्ने निर्णय गरेको थियो।^{[७][८][९]} स्थानीय निकायको निर्वाचन गर्नका लागि मन्त्रिपरिषदले निर्वाचन आयोगलाई १० अर्ब २९ करोड ६३ लाख ७६ हजार ७७५ रुपैयाँ छुट्याएको हो।^[९]

वि.सं. २०७४ वैशाख ३१ मै देशभर निर्वाचन गर्ने सरकारको निर्णयप्रति आपत्ति जनाउँदै आएको मोर्चासँग सरकारको सहमति भएपछि स्थानीय निकायको निर्वाचन तीन चरणमा हुने भएको थियो।^{[१०][११]} सहमति अनुसार पहिलो चरणको निर्वाचन वि.सं. २०७४ बैशाख ३१, दोश्रो चरणको निर्वाचन वि.सं. २०७४ असार १४ गते र तेस्रो चरणको निर्वाचन वि.सं. २०७४ असोज २ गते हुने भएको हो।^{[१०][१२]}

स्थानीय तहको निर्वाचन गराउन सुरक्षा व्यवस्था कडा र चुस्त बनाउनका लागि ७ अर्ब ५० करोड रुपैयाँ छुट्याएको थियो।^[१३]

निर्वाचन कार्यक्रम

नेपाल सरकारको मन्त्रिपरिषद्को निर्णय अनुसार निर्वाचन आयोगले स्थानीय निकायको निर्वाचन ३ चरणमा गर्ने भएको थियो। निर्णयअनुसार पहिलो चरणको निर्वाचन वि.सं. २०७४ बैशाख ३१ (सन् २०१७ मार्च १४) मा नेपालको नयाँ गठित बागमती प्रदेश, गण्डकी प्रदेश र कर्णाली प्रदेशमा सञ्चालन गरिएको थियो भने दोस्रो चरणको निर्वाचन वि.सं. २०७४ असार १४ मा कोशी प्रदेश, लुम्बिनी प्रदेश र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा सञ्चालन भएको थियो भने मधेश प्रदेशमा तेस्रो चरणको निर्वाचन वि.सं. २०७४ असोज ०२ मा गरिएको थियो।^[१४]

पूर्ण परिणाम

पहिलो चरणको निर्वाचन सकिए लगत्तै थालिएको मतगणना अनुसार नेकपा (एमाले)ले सबैभन्दा बढी स्थानमा मेयर/अध्यक्ष बनाउन सफल भएको थियो। पहिलो चरण अन्तर्गत ३ प्रदेशहरूको ३४ जिल्लाको २८३ स्थानमा भएको निर्वाचन परिणाममा एमाले अगाडि रहेको छ भने नेपाली काङ्ग्रेस दोस्रो स्थानमा रहेको थियो।^{[१५][१६]} पहिलो चरणको निर्वाचनमा ७१% मतदान भएको नेपाल निर्वाचन आयोगले जनाएको थियो।^[१७]

पार्टी	नेकपा (एमाले)	काङ्ग्रेस	नेकपा (माके)	राप्रपा	जनमोर्चा	नेपाल मजदुर किसान पार्टी
नेता	खड्गप्रसाद ओली	शेरबहादुर देउवा	प्रचण्ड	कमल थापा	चित्रबहादुर केसी	नारायणमान बिजुक्छे
सिट	१२५ (४४%)	१०५ (३७%)	४६ (१६%)	१ (०.२%)	१ (०.२%)	१ (०.२%)
	११५ / २८३	१०२ / २८३	४६ / २८३	१ / २८३	१ / २८३	१ / २८३

पार्टीगत विवरण

दोस्रो चरणको निर्वाचन सकिए लगत्तै थालिएको मतगणना अनुसार नेकपा (एमाले)ले सबैभन्दा बढी स्थानमा मेयर/अध्यक्ष बनाउन सफल भएको थियो। दोस्रो चरण अन्तर्गत ३ प्रदेशहरूको ३५ जिल्लाको ३३४ स्थानमा भएको निर्वाचन परिणाममा एमाले अग्रस्थानमा रहेको थियो भने नेपाली काङ्ग्रेस दोस्रो स्थानमा रहेको थियो। पहिलो चरणको निर्वाचनमा ७०.५% मतदान भएको नेपाल निर्वाचन आयोगले जनाएको थियो जसमा सबैभन्दा बढी मतदान बाजुरामा ८० प्रतिशत र सबैभन्दा कम भोजपुरमा ६१ प्रतिशत मतदान भएको थियो।^{[१९][२०][२१][२२]}

पार्टी	नेकपा (एमाले)	काङ्ग्रेस	नेकपा (माके)	नयाँ शक्ति पार्टी	लोकतान्त्रिक फोरम	राप्रपा	जनमोर्चा
नेता	खड्गप्रसाद ओली	शेरबहादुर देउवा	प्रचण्ड	बाबुराम भट्टराई	बिजयकुमार गच्छदार	कमल थापा	चित्रबहादुर केसी
सिट	१५० (४४.९१%)	१२२ (३६.५२%)	३८ (११.३७%)	८ (२.३९%)	६ (१.७९%)	४ (१.१९%)	२ (०.५९%)
	१५० / ३३४	१२२ / ३३४	३८ / ३३४	८ / ३३४	६ / ३३४	४ / ३३४	२ / ३३४

पार्टीगत विवरण

तेस्रो चरणको निर्वाचन सकिए लगत्तै थालिएको मतगणना अनुसार नेपाली काङ्ग्रेसले सबैभन्दा बढी स्थानमा मेयर/अध्यक्ष बनाउन सफल भएको थियो। तेस्रो चरण अन्तर्गत प्रदेश नं २ को ८ जिल्लाको १३६ स्थानमा भएको निर्वाचन परिणाममा नेपाली काङ्ग्रेस अगाडि रहेको छ भने सङ्घीय समाजवादी फोरम, नेपाल दोस्रो स्थानमा रहेको थियो।^{[१५][१६]} तेस्रो चरणको निर्वाचनमा ७७% मतदान भएको नेपाल निर्वाचन आयोगले जनाएको थियो।^[२४]

पार्टी	काङ्ग्रेस	सङ्घीय समाजवादी फोरम	राष्ट्रिय जनता पार्टी	नेकपा (माके)	नेकपा (एमाले)	नेपाल लोकतन्त्रिक फोरम
नेता	शेरबहादुर देउवा	उपेन्द्र यादव	महन्थ ठाकुर	प्रचण्ड	खड्गप्रसाद ओली	बिजयकुमार गच्छदार
सिट	४० (२९%)	२६ (१९%)	२५ (१८%)	२१ (१५%)	१८ (१३%)	३ (२%)
	४० / १३६	२६ / १३६	२५ / १३६	२१ / १३६	१८ / १३६	३ / १३६

पार्टीगत विवरण

• प्रतिनिधि सभा निर्वाचन, २०७४