ବୀଜାଣୁ

ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଜୀବାଶ୍ମ କାଳ: ଆର୍କୀୟ କିମ୍ବା ପୂର୍ବର – ବର୍ତ୍ତମାନ Pha. Proterozoic Archean Had'n
Scanning electron micrograph of Escherichia coli rods
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ
ଜଗତ:	ବ୍ଯାକ୍ଟେରୀଆ Woese, Kandler & Wheelis, 1990[୧]
Phyla
Acidobacteria Actinobacteria Aquificae Armatimonadetes Bacteroidetes Caldiserica Chlamydiae Chlorobi Chloroflexi Chrysiogenetes Coprothermobacterota[୨] Cyanobacteria Deferribacteres Deinococcus-Thermus Dictyoglomi Elusimicrobia Fibrobacteres Firmicutes Fusobacteria Gemmatimonadetes Lentisphaerae Nitrospirae Planctomycetes Proteobacteria Spirochaetes Synergistetes Tenericutes Thermodesulfobacteria Thermotogae Verrucomicrobia
Synonyms
Eubacteria Woese & Fox, 1977[୩]

ଜୀବାଣୁ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Bacteria (/bækˈtɪəriə/ (listen); ବିଶେଷ୍ୟ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ, ଏକବଚନ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଅମ)) ଏକ ପ୍ରକାର ଜୀବକୋଷ । ଏହା ଏକ ବିରାଟ ପ୍ରୋକାରିଓଟିକ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି । ସ୍ୱଭାବିକ ଭାବରେ ଏମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଅଳ୍ପ କେତେକ ମାଇକ୍ରୋମିଟ ହୋଇଥାଏ ଓ ବାସିଲସ ବା କୋକସ ହେଉ, ସେମାନଙ୍କର ସାଧାରଣ ଜୀବକୋଷର ଆକୃତି ଥାଏ । ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ଜୀବାଣୁ ପ୍ରଥମେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲେ ଓ ଏବେ ସୁଦ୍ଧ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାସସ୍ଥାନରେ ଏମାନଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଏମାନେ ମାଟିରେ, ଜଳରେ, ଉଷ୍ଣପ୍ରସ୍ରବଣରେ , ତେଜସ୍କ୍ରିୟ-ବର୍ଜ୍ଯବସ୍ତୁରେ ରହନ୍ତି,^[୪] ଭୂ-ପୃଷ୍ଠର ଗଭୀର ଜୈବମଣ୍ଡଳରେ ମଧ୍ୟ ରହନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍‌ଭିଦମାନଙ୍କ ସ‌ହିତ ପରଜୀବୀ ସମ୍ପର୍କ ରଖି ମଧ୍ୟ ରହନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ଜୀବାଣୁଙ୍କର ପରିଚୟ ଅଜ୍ଞାତ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାୟ ୨୭% ଜୀବାଣୁଙ୍କୁ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ରଖି ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇ ପାରୁଛି ।^[୫] ଜୀବାଣୁମାନଙ୍କ ଅନୁଶୀଳନ କରାଯାଉଥିବା ବିଜ୍ଞାନ‌କୁ ଜୀବାଣୁ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ଅଣୁଜୀବ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଶାଖା ।

ସାରା ଜୀବଜଗତ ବଞ୍ଚିବା ନିମନ୍ତେ ଜୀବସାର ଖ_୧୨ ବା କୋବାଲାମିନ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ଯାହା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଜୀବାଣୁଙ୍କ ଆବଶ୍ୟକତା ଥାଏ । ଖାଦ୍ୟ-ଶ୍ରୁଙ୍ଖଳ ଯୋଗୁଁ ଏହା ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ଏହି ଜୀବସାର ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବକୋଷର ଚୟାପଚୟରେ ଏହା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ । ଡିଏନଏ ସଂଶ୍ଳେଷଣ, ଫ୍ୟାଟି-ଅମ୍ଳ ଚୟାପଚୟ ତ‌ଥା ଆମିନୋ-ଅମ୍ଳ ଚୟାପଚୟରେ ଏହା ସହକାରକ ଭାବରେ କାମକରେ । ସ୍ନାୟୁର କାର୍ଯ୍ୟ ନିମନ୍ତେ ଏହା ଅତି ଆବଶ୍ୟକ ଯେହେତୁ ଏହା ସ୍ନାୟୁ ମାୟେଲିନ ତିଆରି କରିବାରେ ଭୂମିକା ଥାଏ ।^{[୬][୭][୮][୯]}

ପ୍ରତି ଏକ ଗ୍ରାମ ମାଟିରେ ପ୍ରାୟ ୪୦ ନିୟୁତ ଜୀବାଣୁ ଜୀବକୋଷ ଥାଏ ଓ ଏକ ମି:ଲି: ସଜ ପାଣିରେ ଏକ ନିୟୁତ ଜୀବାଣୁ ଜୀବକୋଷ ଥାଏ । ଭୂମିରେ ପ୍ରାୟ ୫×୧୦^୩୦ ଜୀବାଣୁ ଥାଏ,^[୧୦] ଓ ଏମାନେ ଏକ ବାୟୋମାସ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଯାହାଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ । ^[୧୧] ପୋଷକ ଚକ୍ର ତିଆରି ସୋପାନରେ ଜୀବାଣୁର ଅନେକ ଭୂମିକା ଥାଏ; ପୃଥିବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ ଏହା ଯୋଗୁଁ ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ଏହି ପୋଷକ ଚକ୍ରରେ ମୃତ ଶରୀର ସଢ଼ିବା ଓ ପଚିବାରେ ଜୀବାଣୁର ଭୂମିକା ଥାଏ ।^[୧୨]

ସର୍ବାଧିକ ଜୀବାଣୁ ଖାଦ୍ୟନଳୀରେ ଥାଏ ଓ ଚର୍ମରେ ମଧ୍ୟ ବ‌ହୁତ ଜୀବାଣୁ ରହନ୍ତି ।^[୧୩] ମନୁଷ୍ୟର ସୁରକ୍ଷାଦାୟୀ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମ ଯୋଗୁ ଜୀବାଣୁ କ୍ଷତି କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ; ଖାଦ୍ୟନଳୀରେ ଅନେକ ଉପକାରୀ ଜୀବାଣୁ ମଧ୍ୟ ରହନ୍ତି । ଅନେକ ପ୍ରଜାତିରେ ଜୀବାଣୁ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଯେପରିକି କଲେରା, ସିଫିଲିସ୍, ଆନ୍ଥ୍ରାକ୍ସ, କୁଷ୍ଠ ଓ ବୁବୋନିକ୍ ପ୍ଲେଗ୍ ଇତ୍ୟାଦି । ସବୁଠାରୁ ସାଂଘାତିକ ଜୀବାଣୁ ଶ୍ୱାସକ୍ରିୟା ସଂକ୍ରମଣ ହୁଏ ।^[୧୪] ସଂକ୍ରମଣ ଚିକିତ୍ସାରେ ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ ଦିଆଯାଏ, କୃଷିରେ ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଏ ଓ ଏହା ଫଳରେ ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ ପ୍ରତିରୋଧ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । କାରଖାନାର ଦୂଷିତ ଜଳ ପରିଷ୍କାର କରିବା ନିମନ୍ତେ, ଇଡ଼ିଯାଇଥିବା ତେଲକୁ ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ, ଛେନା ଓ ଦ‌ହି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ; ସୁନା, ପାଲିଡିଅମ, ତମ୍ବା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଧାତୁ ତିଆରିରେ ଜୀବାଣୁ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ । ^[୧୫]