Таджикаг æвзаг

Таджикаг æвзаг (забони Тоҷикӣ, иуæй-иу хатт хонынц æй персайнаг æвзаджы диалект — перс. فارسی تاجیکی фарси-тоджики) у таджикаг адæмы æвзаг, Таджикистаны паддзахадон æвзаг æмæ Афгъанистаны регионалон æвзæгтæй иу. Уыимæ ма дзурынц ыл Узбекистаны иуæй-иу районты (Самарканд, Бухара æмæ сæ алфамбылай зæххытæ) æмæ Афгъанистаны цæгаты.

Таджикаг æвзаг
Хином	Тоҷикӣ, تاجیکی
Бæстæтæ	Таджикистан, Узбекистан, Уæрæсе, Хъазахстан, Иран, Афгъанистан
Официалон статус	Таджикистан
Æдæппæт дзурджыты нымæц	14 млн.
Классификаци
Категори	Евразийы æвзæгтæ
Индоевропæйаг æвзæгтæ Ирайнаг æвзæгтæ Ныгуылæн ирайнаг æвзæгтæ
Фыссынад	кириллон алфавит, персайнаг фыссынад
Æвзаджы кодтæ
ISO 639-1	tg
ISO 639-2	tgk
ISO 639-3	tgk
ГОСТ 7.75–97	тад 640
WALS	taj
Ethnologue	tgk
IETF	tg
Glottolog	taji1245
Википеди ацы æвзагыл

Таджикаг æвзаг у ныгуылæйнаг ирайнаг æвзæгтæй иу. Раздæр, куыд регионы культурæйы артдзæстыты æвзаг, уый стыр тæваг дардта, йæ цуры цы æндæр æвзæгтæ уыди, уыдоныл — æппæты зынгæдæр узбекаг æвзагыл æмæ иуæй-иу чысылдæр æвзæгтæм, уыдонимæ, ирайнаг æвзæгтæй ирон æвзагмæ тæккæ хæстæгдæр чи у, уыцы ягънобаг æвзагмæ.

Таджикаг æвзаг æндæр персайнаг æвзаджы здæхтытæй фæиппæрд XV-æм æнусы æмæ уый тыххæй дзы баззадысты, Иран æмæ Афгъанистаны æвзæгты цы грамматикон миниуджытæ фесæфтысты, уыдон. Ираны персайнаг æвзагимæ абаргæйæ, таджикаг æвзагмæ чысылдæр араббаг дзырдтæ бахауди — ирайнаг æвæрды дзырдтæ сты фылдæр. Уæддæр ныры онг Иран æмæ Таджикистаны цæрджытæн сæ кæрæдзийы ныхас æнцонæмбарæн у.

Нырыккон таджикаг алфавит арæзт у кириллон алфавиты бындурыл (1940-æм азæй):

Таджикаг грамматикæйы æрмæстдæр ис дыууæ хауæны: номон æмæ комкоммæйы (иварон) хауæн. Уыцы дыккагæн йæ кæрон у -ро: Рустамро задам «Рустамы ныццавтон». Æппæт æндæр ахастытæ æвдыст цæуынц разæвæрдты фæрцы: китоб «чиныг», аз китоб «чиныгæй», ба китоб «чиныгмæ», чун китоб «чиныгау» æмæ афтæ дарддæр.

Нæмтты бирæон нымæцы кæрæттæ сты -ҳо æмæ -он. Удон номдарты бирæон нымæцы кæрон у -он, кæрон -ҳо фенæн ис алыхуызон дзырдтимæ — удонтæ æмæ æнæудонтимæ. Зæгъæм, иууон нымæцы дзырд асп-æн («бæх») бирæон нымæцы формæ у куыд аспон, афтæ аспҳо дæр. Кæрон -он фенæн ис æнæудон номдартимæ дæр — зæгъæм, буары хæйтты формæтæ сты даст — дастон «арм — æрмттæ», чашм — чашмон «цæст — цæстытæ».

Миногонтæ номдарты фæстæ æвæрд сты (ирон хъуыдыйады дзырдты равæрдæй хъауджыдæр) æмæ номдаримæ баст сты изафеты кæронæй. Китоб «чиныг», китоби хуб «хорз чиныг» — изафеты кæрон -и æвдисы, номдары фæстæ йæ бæрæггæнæн дзырд кæй цæуы, уый. Бирæон нымæцы изафеты кæрон цæуы нымæцæвдисæг кæроны фæстæ: китоб-ҳо-и хуб «хорз чингуытæ».

Миногоны бæрцбарæнтæ сты ахæм:

• кӯҳи баланд «бæрзонд хох» (дзырдæй-дзырдмæ: «хох-и бæрзонд»)
• кӯҳи баландтар «бæрзонддæр хох» («хох-и бæрзонддæр»)
• баландтарин кӯҳ «æппæты бæрзонддæр хох» (уæлахизон бæрцбарæны миногон æвæрд цæуы разæй)

Цæсгомон номивджытæ сты ахæм:

Дыккæгæм цæсгомы номивæг шумо фæзæгъынц иу адæймагæн дæр (уырыссаг æвзаджы куыд у, афтæ).

Таджикаг бындурон лексикæйы тыххæй цыдæртæ базонæн и мæнæ ахæм таблицæйæ: