Таджик чĕлхи
Таджик чĕлхи, — иран ушкăнне кĕрекен инди-европа чĕлхи. Таджикистан патшалăхĕн тĕп чĕлхи шутланать.
Таджик чĕлхи' (забони Тоҷикӣ, тепĕр чух фарси чĕлхин таджик диалекчĕпе палăртаççĕ) — таджиксен чĕлхи, Таджикистанăн патшалăх чĕлхи тата Афганистанăн (пушту чĕлхипе танах) патшалăх чĕлхисенчен пĕри шутланать, индоевропа чĕлхе çемйин индо-иран ушкăнĕн иран чĕлхе туратĕнче вырăн йышăнать. Таджик чĕлхи, çаплах Узбекистанăн хăш çĕрĕсенче, çурçĕр Афганистанра (унта ăна дари е фарси-кабули теççĕ) сарăлнă. XX ĕмĕрĕн 30-мĕш çулĕсенчен алфавитра арап графикипе, 1940 çулччен латиницăпа усă курнă.Китайăн кăнтăр-анăçĕнчи Синьцзян-Уйгур автономлă районĕнче пурăнакан таджиксем, тĕрĕссипе памир таджикĕсем пулаççĕ, вĕсем иран чĕлхисен памир ушкăнĕнчи ваханпа сарăкăль чĕлхисемпе калаçаççĕ.
Çыруллăх
| A a | B b | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g |
| Ƣ ƣ | H h | I i | Ī ī | J j | K k | L l | M m |
| N n | O o | P p | Q q | R r | S s | Ş ş | T t |
| U u | Ū ū | V v | X x | Z z | Ƶ ƶ | ' |
Паянкунхи кириллица алфавичĕ:
| А а | Б б | В в | Г г | Ғ ғ | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | Ӣ ӣ | К к | Қ қ | Л л |
| М м | Н н | О о | П п | Р р | С с | Т т | У у |
| Ӯ ӯ | Ф ф | Х х | Ҳ ҳ | Ч ч | Ҷ ҷ | Ш ш | Ъ ъ |
| Э э | Ю ю | Я я |
1940-1998 çулсенче Ц ц, Щ щ, Ы ы, Ь ь сас паллисемпе усă курнă.
Тĕп сăмахсен танлаштару таблици.
| Таджик чĕлхи | моҳ | нав | модар | хоҳар | шаб | бинӣ | се | сиёҳ | сурх | зард | сабз | гург |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ытти инди-европа чĕлхисем | ||||||||||||
| Акăлчан чĕлхи | month | new | mother | sister | night | nose | three | black | red | yellow | green | wolf |
| Латтин чĕлхи | mēnsis | novus | māter | soror | nox | nasus | trēs | āter, niger | ruber | flāvus, gilvus | viridis | lupus |
| Итали чĕлхи | mese | nuovo | madre | sorella | notte | naso | tre | nero | rosso | giallo | verde | lupo |
| Нимĕç чĕлхи | Monat | neu | Mutter | Schwester | Nacht | Nase | drei | schwarz | rot | gelb | grün | Wolf |
| Португал чĕлхи | mês | novo | mãe | irmã | noite | nariz | três | negro | vermelho | amarelo | verde | lobo |
| Испан чĕлхи | mes | nuevo | madre | hermana | noche | nariz | tres | negro | rojo | amarillo | verde | lobo |
| Румын чĕлхи | luna | nou/noi | mamă | soră | noapte | nas | trei | negru | roşu | galben | verde | lup |
| Валли чĕлхи | mis | newydd | mam | chwaer | nos | trwyn | tri | du (/di/) | coch, rhudd | melyn | gwyrdd, glas | blaidd |
| Польша чĕлхи | miesiąc | nowy | matka | siostra | noc | nos | trzy | czarny | czerwony | żółty | zielony | wilk |
| Латви чĕлхи | mēnesis | jauns | māte | māsa | nakts | deguns | trīs | melns | sarkans | dzeltens | zaļš | vilks |
| Литва чĕлхи | mėnuo | naujas | motina | sesuo | naktis | nosis | trys | juoda | raudona | geltona | žalias | vilkas |
| Болгар чĕлхи | месец | нов | майка | сестра | нощ | нос | три | черен | червен | жълт | зелен | вълк |
| Вырăс чĕлхи | месяц | новый | мать | сестра | ночь | нос | три | чёрный | красный | жёлтый | зелёный | волк |
Истори
Çак вăхăтран Таджикистанпа Узбекистан таджикĕсем хăйсен чĕлхине палăртма «таджик чĕлхи» (забон-и точики) терминпа усă кураççĕ, Афганистан таджикĕсем хăйсен чĕлхине «дари» е «перси чĕлхи» тесе уйăраççĕ. Тем тĕрлĕ диалектсем пулсан та, Ирана, Афганистан, Узбекистан, тата Таджикистан çыннисем пĕр-пĕрне пĕтемпех ăнланаççĕ. Стандартлă таджик чĕлхинче кириллицăпа усă кураççĕ (дарипе перси чĕлхинче араб-перси алфавичĕпе). Халĕ çак чĕлхе Иранра, Афганистанра, Таджикистанра пĕрлешĕнсе çывăхланса пырать (Узбекистанра перси чĕлхин статусĕ çук).