Search

Łazienki Królewskie w Warszawie

park w Warszawie

Łazienki Królewskie – zespół pałacowo-ogrodowy w Warszawie założony w XVIII wieku przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Od 1960 siedziba Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie.

Łazienki Królewskie
Obiekt zabytkowy nr rej. 2/1 z 1.07.1965
Ilustracja
Pałac Na Wyspie, fasada północna (2019)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Dzielnica

Śródmieście

Adres

ul. Agrykola 1

Powierzchnia

ok. 76[1] ha

Data założenia

XVIII wiek

Projektant

Dominik Merlini, Jan Chrystian Kamsetzer, Jan Chrystian Szuch

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łazienki Królewskie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Łazienki Królewskie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łazienki Królewskie”
Ziemia52°12′52″N 21°01′54″E/52,214444 21,031667
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Łazienki na akwareli Zygmunta Vogla, koniec XVIII wieku
Hipodrom wybudowany w 1927
Nieistniejący pawilon wzniesiony dla przechowywania kolekcji drzew egzotycznych z Nieborowa
Ermitaż
Biały Dom
Pałac Myślewicki
Amfiteatr
Wielka Oficyna (tzw. Podchorążówka)
Nowa Kordegarda
Stara Pomarańczarnia
Nowa Pomarańczarnia
Stara Kordegarda
Świątynia Sybilli
Pomnik Fryderyka Chopina
Most i pomnik Jana III Sobieskiego
Promenada prowadząca od Białego Domku do pałacu Na Wyspie

Nazwa zespołu pochodzi od barokowego pawilonu Łaźni, wzniesionego w latach 80. XVII wieku przez Stanisława Herakliusza Lubomirskiego i przebudowanego przez Stanisława Augusta Poniatowskiego na pałac Na Wyspie[2]. Oprócz budynków, pawilonów oraz wolnostojących rzeźb znajdują się tam cztery ogrody: Królewski, Romantyczny, Modernistyczny oraz Chiński.

Historia

Łazienki do 1798

W średniowieczu w miejscu Łazienek znajdował się zwierzyniec służący jako teren polowań książąt mazowieckich[2]. W latach 80. XVII wieku właściciel tego terenu, marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski, zbudował tam dwa pawilony: Ermitaż oraz bogato dekorowany pawilon Łaźni. Obydwa zostały zaprojektowane przez Tylmana z Gameren[2].

We wrześniu 1764 Ujazdów wraz ze zwierzyńcem został kupiony od Elżbiety (wdowy po Teodorze Lubomirskim) i jej syna Kacpra przez Stanisława Augusta Poniatowskiego (w tamtym czasie jeszcze stolnika litewskiego)[3]. Przygotowując się do roli króla, szukał poza miastem miejsca na swoją prywatną rezydencję[3]. Na terenie dawnego zwierzyńca przeprowadzono prace melioracyjne i wykarczowano stare olchy[4]. Jego przekształcanie w letnią rezydencję królewską – krajobrazowy park angielski ozdobiony pawilonami – rozpoczęto w 1774, po zarzuceniu rozpoczętego projektu przebudowy Zamku Ujazdowskiego[5]. Pierwszym budynkiem zbudowanym przez króla w Łazienkach był Biały Dom[2]. W 1784 w miejscu niewielkiej sadzawki powstałej w czasach Lubomirskiego wykopano dwa duże stawy, na północ i południe od przebudowanego z pawilonu Łaźni pałacu Na Wyspie. Staw południowy otrzymał fantazyjną linię brzegową z romantyczną kępą, na której wzniesiono scenę Amfiteatru[6] (drugi teatr na terenie Łazienek powstał w Starej Pomarańczarni)[7]. Wszystkie obiekty wzniesione przez króla były utrzymane w stylu klasycyzmu[7].

Park założono na skarpie warszawskiej: na jej tarasie górnym, zboczu oraz terenie poskarpowym[8]. Miało to duże walory krajobrazowe, stwarzając jednocześnie urozmaicone warunki dla flory i fauny[8]. W różnych częściach parku z jego drzewostanem liściastym i iglastym, z siecią dróg, ścieżek i kanałów, wzniesiono niewielkie budynki ogrodowe zaprojektowane przez nadwornych architektów Stanisława Augusta Poniatowskiego[7][9]. Pomiędzy Białym Domem a pałacem Na Wyspie urządzono szeroką aleję nazwaną Promenadą, a na jej skrzyżowaniu z Drogą Wilanowską wzniesiono Altanę Chińską[10]. Obszar parku powiększono od strony zachodniej, przenosząc mieszkającą tam ludność do nowej osady – Nowej Wsi[7].

Stanisław August Poniatowski, którego oficjalną siedzibą był należący do skarbu Rzeczypospolitej Zamek Królewski, przebywał w Łazienkach od końca maja do września[11]. Gościł tam m.in. przedstawicieli innych państw, uczonych i literatów[7]. Król mieszkał w przebudowanym z pawilonu Łaźni pałacu Na Wyspie, rodzina królewska w Białym Domu, wyżsi urzędnicy dworscy w pałacu Myślewickim, a niżsi urzędnicy i służba – w Wielkiej Oficynie[12]. Park był dostępny dla publiczności[13].

W 1767 do Łazienek został przyłączony Belweder, w którym w 1768 uruchomiono Królewską Fabrykę Farfurów[14]. W 1784 w zamian za przylegającą do Łazienek część Solca król przekazał magistratowi Starej Warszawy jurydyki Mariensztat i Stanisławów[15].

Lata 1798–1918

Po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego (1798) Łazienki przeszły na własność jego bratanka Józefa Poniatowskiego[16].

W latach 1801–1805 w Białym Domu mieszkał w okresie letnim przebywający na wygnaniu król Francji Ludwik XVIII[17].

W 1808 Józef Poniatowski przekazał Belweder za długi Onufremu Kickiemu[16]. Po śmierci księcia (1813) Łazienki stały się własnością jego siostry, Marii Teresy z Poniatowskich Tyszkiewiczowej[18]. Ta w 1817 sprzedała je carowi Aleksandrowi I[18]. W 1818 wydzielono z nich północno-zachodnią część ogrodu z przeznaczeniem na Ogród Botaniczny[19]. Po zakupie w tym samym roku przez rząd Królestwa Polskiego Belwederu z przeznaczeniem na siedzibę wielkiego księcia Konstantego, został on ponownie połączony z Łazienkami[18].

Romanowowie kontynuowali prace w Łazienkach. Wzniesiono m.in. Świątynię Sybilli (ok. 1820), Świątynię Egipską (1822) i Koszary Kantonistów (1826) oraz przebudowano Nową Kordegardę (1830). W latach 1844–1846 w przebudowanym zachodnim pawilonie pałacu Na Wyspie powstała cerkiew św. Aleksandra Newskiego[20]. Do Łazienek przywieziono z Nieborowa zakupioną przez cara Aleksandra II od Zygmunta Radziwiłła kolekcję drzew egzotycznych[21][22], na potrzeby której ok. 1870 wzniesiono specjalny pawilon[23]. Jej najważniejszą część stanowił największy w Europie zbiór drzew pomarańczowych (ponad 100 sztuk, z których ok. 70 liczyło 300–400 lat)[24][25]. Pochodzącą z Drezna kolekcję Radziwiłłowie otrzymali od Augusta II Mocnego[24].

W maju 1849 car Mikołaj podejmował w Łazienkach cesarza Franciszka Józefa[26]. W podpisanym wtedy porozumieniu Rosja zobowiązała się do udzielenia Austrii pomocy wojskowej w celu stłumienia powstania na Węgrzech[26].

Na podstawie porozumienia magistratu i carskiej administracji należący do Romanowów zespół pałacowo-parkowy Łazienek i Belwederu był udostępniany dla publiczności[27]. W 1891 park Łazienkowski został ogrodzony[28]. Po wybuchu I wojny światowej, w latach 1914–1915, Rosjanie ewakuowali z obiektów w Łazienkach ruchome wyposażenie wnętrz[29]. Pozostawiona w Warszawie nieborowska kolekcja drzew pomarańczowych wymarzła w 1915[30] w nieogrzewanych pomieszczeniach, a pawilon, w którym się znajdowała, został rozebrany po wojnie[31].

II Rzeczpospolita

W okresie II Rzeczypospolitej Łazienki jako dawne mienie carskie przeszły na własność Skarbu Państwa[32]. Wywiezione przez Rosjan ruchome wyposażenie wnętrz zostało zwrócone w 1921 na mocy traktatu ryskiego[33].

W 1926 w zachodniej części parku, przy Alejach Ujazdowskich, odsłonięto pomnik Fryderyka Chopina[34].

W 1927 w południowo-wschodniej części Łazienek wybudowano hipodrom z drewnianymi trybunami, uznawany za jeden z najpiękniejszych tego typu obiektów w Europie[35].

II wojna światowa

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 kolekcje Państwowych Zbiorów Sztuki przewieziono do gmachu Muzeum Narodowego, a na terenie Łazienek stacjonowało wojsko[36].

W 1940 Łazienki zostały zamknięte przez niemieckie władze okupacyjne dla ludności polskiej[37]. 31 maja 1940 Niemcy wysadzili w powietrze pomnik Chopina[38]. Zlikwidowano jako instytucję Ogród Botaniczny, a jego teren przyłączono do Łazienek[39], którym nadano niemiecką nazwę Seegarten[40]. Wiele dzieł sztuki zostało wywiezionych do rezydencji Hansa Franka w Krzeszowicach[41].

Po upadku powstania warszawskiego, w grudniu 1944, Niemcy oblali wnętrza pałacu Na Wyspie benzyną i podpalili je[42]. W ścianach częściowo spalonego budynku nawiercono otwory na dynamit, jednak nie wysadzono go w powietrze[43]. Pożary zniszczyły także Ermitaż i Starą Kordegardę, a pałac Myślewicki, Biały Dom i Nową Pomarańczarnię zdewastowano[44]. Zniszczono rośliny egzotyczne przechowywane w Starej i Nowej Pomarańczarni oraz uszkodzono niektóre rzeźby znajdujące się na terenie ogrodu[44]. Straty w drzewostanie wyniosły ok. 25%[45].

Po 1945

Od 1959, od maja do września, pod odbudowanym pomnikiem Fryderyka Chopina zaczęły być organizowane niedzielne koncerty chopinowskie, organizowane przez Towarzystwo im. Fryderyka Chopina i Stołeczną Estradę[46]. Pałac Na Wyspie przekazano Muzeum Narodowemu w Warszawie, natomiast Łazienki jako całość podlegały Pałacowi Kultury i Nauki[47].

W kwietniu 1960 w Łazienkach utworzono muzeum, będące oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie[48][49]. Po zakończeniu odbudowy i urządzania wnętrz do zwiedzania udostępniono siedem pierwszych odrestaurowanych sal pałacu Na Wyspie[49].

W latach 1958–1970 w pałacu Myślewickim odbywały się poufne rozmowy pomiędzy ambasadorami Chińskiej Republiki Ludowej i Stanów Zjednoczonych, których wynikiem było nawiązanie stosunków dyplomatycznych między tymi krajami[50]. W 1995 dotychczasowy oddział Muzeum Narodowego przekształcono w samodzielną placówkę – Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie[51].

W 1973 park Łazienkowski, administrowany przez zarząd Pałacu Kultury i Nauki, został przekazany pod opiekę Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Ogrodniczych[52].

W latach 2012–2015 przeprowadzono kapitalny remont pałacu Na Wyspie, a także Amfiteatru i pałacu Myślewickiego oraz ich otoczenia. Z parkowych alejek całkowicie usunięto asfalt zastępując go kostką brukową lub nawierzchnią mineralną[53]. W 2018 do Muzeum Łazienki Królewskie przyłączono Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa[54].

W związku z pandemią COVID-19 w marcu 2020, jeszcze przed wprowadzeniem od 1 kwietnia przez rząd Mateusza Morawieckiego zakazu korzystania z terenów zieleni[55], park wraz ze wszystkimi obiektami muzeum został zamknięty do odwołania[56]. Został ponownie otwarty po uchyleniu zakazu przez rząd 20 kwietnia 2020[57].

Powierzchnia Łazienek Królewskich wynosi ok. 76 ha[58][1], w tym powierzchnia wód 4,9 ha[59]. Ogółem znajduje się tam ok. 40 budynków, z czego 10 o bardzo dużej wartości historycznej i artystycznej. Na teren parku prowadzi 10 bram[60].

Muzeum Łazienki Królewskie jest członkiem Stowarzyszenia Europejskich Rezydencji Królewskich (Association of European Royal Residences)[61].

Dyrektorzy Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie

Obiekty architektoniczne na terenie Łazienek Królewskich

Obiekty projektowane przez Tylmana z Gameren

Obiekty projektowane przez Dominika Merliniego

Obiekty projektowane przez Jana Christiana Kamsetzera

Obiekty projektowane przez Wilhelma Henryka Mintera

Obiekty projektowane przez Jakuba Kubickiego

Obiekty projektowane przez Adama Adolfa Loewego i Józefa Orłowskiego

Obiekty innych architektów

Ogrody

W 2015 przed Starą Pomarańczarnią powstał niewielki Ogród Holenderski[74].

Pomniki i rzeźby

Rzeźba psa Asa
Omfalos

Inne obiekty i upamiętnienia

Obiekty nieistniejące

Przypisy

Linki zewnętrzne

Źródło: „https:https://www.search.com.vn/wiki/index.php?lang=pl&q=Łazienki_Królewskie_w_Warszawie&oldid=73014555”
🔥 Top keywords: Wikipedia:Strona głównaSpecjalna:SzukajLiga Mistrzów UEFAFacebookKotyninaYouTubeSzczepan TwardochIzabela BodnarJadwiga StaniszkisWho put Bella in the Wych Elm?Jacek ProtasiewiczPolskaDubajCarlo AncelottiReal MadrytLiga Mistrzów UEFA (2023/2024)Ninja Warrior PolskaIranKatarzyna KotulaFallout (seria)IzraelStanisław DerehajłoAndrij Łunin17 kwietniaKlaudiusz ŠevkovićRobert MazurekBrama (ryba)Zmarli w kwietniu 2024Czarny RomanII wojna światowaPep GuardiolaAdolf HitlerFentanylŁukasz GibałaCzernihówRobert LewandowskiPokolenie ZWarszawaXHamster