Ocelot wielki

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Felis pardalis^[2]. Holotyp pochodził ze stanu Veracruz, w Meksyku^[37].

Najnowsze analizy filogenetyczne oparte o mtDNA wykazują, że L. pardalis dzieli się na cztery główne grupy geograficzne^[33]. Populacje z Ameryki Środkowej i południowej Ameryki Południowej tworzą monofiletyczne grupy, natomiast populacje z północnej Ameryki Południowej dzielą się na dwa odrębne, rodowe klastry^[33]. Jeden klaster geograficzny znajduje się w północnej północno-wschodniej Ameryce Południowej (Gujana Francuska i północna Brazylia), natomiast drugi w Ameryce Środkowej i północnej północno-zachodniej Ameryce Południowej (Panama, Trynidad, Wenezuela i północna Brazylia)^[33]. Badania morfometryczne sugerują, że w obrębie L. pardalis mogą występować dwa odrębne gatunki (pardalis i mitis), ale wymaga to dalszych badań^[33]. Tradycyjnie uznawano dziesięć podgatunków^[37][38], ale analizy z 2017 roku obniżyły tę liczbę do dwóch^[39]. Również autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[33].

Etymologia

• Leopardus: gr. λεοπαρδος leopardos „lampart, pantera”^[40].
• pardalis: gr. παρδαλις pardalis „lampart”^[41].
• mitis: łac. mitis „łagodny, niegroźny”^[42].

Ocelot wielki występuje w Ameryce zamieszkując w zależności od podgatunku^[33]:

• L. pardalis pardalis – południowy Meksyk przez Amerykę Środkową.
• L. pardalis mitis – Ameryka Południowa od Kolumbii przez Gujanę, Andy i Amazonię, na południe do północnej Argentyny; granice z podgatunkiem nominatywnym pardalis są niepewne, a ten podgatunek może sięgać dalej na północ do Ameryki Środkowej.

Długość ciała (bez ogona) 72,6–100 cm, długość ogona 25,5–41 cm; masa ciała samic 6,6–11 kg, samców 7–15,5 kg^[38]. Oceloty mają krótką, jedwabistą sierść o barwie zależnej od otoczenia, w którym żyją. Koty żyjące w lasach mają żółtą lub rudą sierść, a zamieszkujące krzaki – szarą.

Nieregularny wzór z ciemnych plam i pręg zdobi futro ocelota. Na grzbiecie i bokach plamy tworzą rozety, na głowie, ogonie i łapach przechodzą w ciemne pasy. Brzuch jest jasny. Uszy czarne (z białymi plamkami) i zaokrąglone są osadzone na niewielkiej głowie. Ma silne łapy z ostrymi pazurami.

• lasy równikowe
• środowisko otwarte, np. torfowiska, sawanny
• środowiska wilgotne, jeziora, stawy
• namorzyny

• Ciąża: 70-80 dni
• Liczba młodych: 2-4
• Dojrzałość płciowa: samiec – 2,5 roku, samica – 2 lata
• Pożywienie: drobne kręgowce
• Długość życia: 12-15 lat

Oceloty żywią się wieloma zwierzętami, w tym: szczurami, kawiami domowymi, małpami, pancernikami, mrówkojadami, aguti, różnymi jeleniowatymi, młodymi pekari, jaszczurkami, wężami, żółwiami i różnymi ptakami. Często zakradają się do kurników.

Dojrzałość płciową samice osiągają w wieku 2 lat, a samce pół roku później. Okres godowy trwa od października do stycznia. Po ciąży trwającej ok. 70 dni w dziupli rodzą się 2-4 kocięta, które otwierają oczy po 15 dniach. Dwa lata młode uczą się od matki różnych technik polowań, a wkrótce potem wyruszają na poszukiwanie własnego terytorium.

Występuje przeważnie w wilgotnych lasach. Często przebywa niedaleko ludzkich siedzib. Spotykany również na polach i na plantacjach trzciny cukrowej. Te małe koty nie łączą się w pary. Prowadzą nocny tryb życia. Dzień spędzają na drzewach, w nocy polują.

Najintensywniej polowano na oceloty w latach 60. i 70. Z powodu pięknego rysunku i jedwabistości futra, skóry tych kotów były i są bardzo cenne. Obecnie oceloty są chronione przepisami konwencji waszyngtońskiej (CITES) i choć handel skórami jest zabroniony, nadal się je zabija.

• Na młode oceloty polują węże boa, anakondy i kajmany
• Wrogami naturalnymi tych kotów są inne oceloty, pumy i jaguary
• Zwierzęta te nie boją się wody – bardzo dobrze pływają
• Oceloty mogą poruszać się bezszelestnie nawet po suchych liściach, dzięki miękkim poduszeczkom
• Samice często wyrywają sobie sierść ze skóry na brzuchu, aby wyścielić nią gniazdo
• Małe zwierzęta przynoszone przez matkę do gniazda służą młodym do nauki polowania

• F. Cuvier: Le chati femelle. W: È. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier (red. red.): Histoire naturelle des mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans. T. 1. Paris: Chez A. Belin, 1824, s. 139–141. (fr.).
• J.E. Gray: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: E. Griffith: The animal kingdom arranged in conformity with its organization, by the baron Cuvier, member of the institute of France, &c. &c. &c. additional descriptions all the species hitherto named, and of many not before noticed. Cz. 5. London: Geo. B. Whittaker, 1827, s. 1–391. (ang.).
• J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1830, s. 1–752. (łac.).
• W. Swainson: Animals in menageries. London: Printed for Longman, Orme, Brown, Green, & Longmans, and John Taylor, 1838, s. 1–337. (ang.).
• E.A. Mearns. The ocelot cats. „Proceedings of the United States National Museum”. 25, s. 237–249, 1903. (ang.). 
• J.A. Allen. New mammals from Venezuela and Colombia. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 20, s. 327–336, 1904. (ang.). 
• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
• E. Brass: Aus dem reiche der pelze. Berlin: Im verlage der Neuen pelzwaren-zeitung, 1913, s. 1–709. (niem.).
• E.A. Goldman. Two new ocelots from Mexico. „Journal of Mammalogy”. 6 (2), s. 122–124, 1925. DOI: 10.2307/1373387. (ang.). 
• Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Leopardus pardalis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 8 grudnia 2007]