Pachnotka bazyliowata

Pokrój

Aromatyczna roślina jednoroczna osiągająca od 0,3 do 2 m wysokości, zielona do purpurowo nabiegłej (u odmian formy różnie ubarwione), owłosiona w różnym stopniu do szczeciniastej^[11]. Silnie rozgałęziona, stąd pokrój krzaczasty^[5].

Liście

Naprzemianległe, pojedyncze, na ogonkach do 5 cm długości. Blaszka szerokojajowata do okrągławej, u nasady zaokrąglona, na szczycie krótko zaostrzona lub tępa, na brzegu gęsto lub niewyraźnie piłkowana. Blaszka osiąga od ok. 4 do 13 cm długości i od ok. 3 do 10 cm szerokości. Z wierzchu zwykle szczeciniaste, od spodu przylegająco owłosione. Zielone, ale często też purpurowo nabiegłe i z purpurowoczarnymi plamami^[11].

Kwiaty

Zebrane po dwa (rzadziej cztery) w luźno lub gęsto rozmieszczone okółki^[10] w szczytowej części pędu i w gronach wyrastających z kątów górnych liści. Kwiaty szypułkowe, wsparte szerokojajowatymi lub zaokrąglonymi przysadkami. Kielich zrosłodziałkowy, dziesięciożyłkowy, dzwonkowaty, dwuwargowy, w czasie kwitnienia do 3 mm długości, ale w czasie owocowania powiększa się i rozszerza jednostronnie. Górna warga kielicha z trzema lancetowatymi ząbkami, z których środkowy jest najmniejszy, dolna warga z dwoma ząbkami. Korona pięciopłatkowa, zrośnięta u nasady w dzwonkowatą rurkę^[11], nieco tylko dłuższa od kielicha, słabo grzbiecista^[5] osiąga do 4 mm długości^[11]. Płatki białe do czerwonofioletowych, w dolnej wardze trzy łatki, z których środkowa jest nieco większa, a boczne podobne wielkością do dwóch łatek wargi górnej. Cztery pręciki, z których czasem dwa górne są nieco dłuższe^[11], krótsze od korony^[10]. Szyjka słupka krótka^[10], z dwudzielnym znamieniem o równych ramionach^[11].

Owoce

Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery kulistawe, gładkie rozłupki o średnicy do 1,5 mm^[10][11].

W obrębie rodzaju pachnotka Perilla L., Gen. ed. 6: 578. Jun 1764^[8] w niektórych ujęciach wyróżniano 6^[9]–7^[5] gatunków. Współcześnie traktowane są one wszystkie jako jeden zmienny gatunek^[9][10][11]. W obrębie gatunku potwierdzono wyraźne zróżnicowanie chemotypów^[7].

W obrębie rodziny jasnotowatych Lamiaceae rodzaj zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae (Dumort.) Luerss. (1882) i plemienia Elsholtzieae (Burnett) Sanders & Cantino (1984)^[10].

• 
  Odmiana 'Magilla'
• 
  Czerwonolistna odmiana crispa
• 
  Sushi z liśćmi pachnotki

Owoce zawierają od 25 do 53% oleju^[12]. W Azji od dawna pachnotka uprawiana jest jako roślina olejodajna. Jej szybko schnący olej^[5] (yegoma)^[9] wykorzystywany jest do wyrobu werniksów, chińskiej^[5] i japońskiej^[7] laki, lakierów, gum^[5] i linoleum^[7]. Olej ten stosuje się także do wyrobu odzieży wodoodpornej^[7], parasoli, nasącza się nim papier do zapewnienia mu wodoodporności, a także dodaje do farb i atramentów^[9].

Zarówno olej^[9] jak i olejek eteryczny wykorzystuje się w lecznictwie^[5], zwłaszcza w medycynie chińskiej^[9]. W Japonii antyseptycznie działający olejek dodawany jest do proszków do mycia zębów^[7].

Wytłoki wykorzystywane są jako pasza^[13].

Pomimo że dziko rosnące rośliny zawierają toksyczne ketony, w Japonii z odmiany P. frutescens var. crispa pozyskuje się z liści barwnik zwany sizo do barwienia potraw. Olejek z tej odmiany stosowany jest do aromatyzowania potraw, zwłaszcza sosów i słodyczy. W Japonii wytwarza się z niego także substancję słodzącą do 8 razy słodszą od sacharyny i do kilku tysięcy razy od sacharozy, wykorzystywaną do słodzenia tytoniu^[7]. W Indiach olej wykorzystuje się jako jadalny^[13].

Roślina uprawiana jest także jako ozdobna, zwłaszcza w klombach dywanowych. Uprawia się różne odmiany o barwnych i różnokształtnych liściach, w tym kędzierzawych i purpurowo nabiegłych^[5][12].

Roślina rozmnażana z nasion. Ponieważ znosi lekkie przymrozki, młode rośliny mogą być wysadzane do gruntu już wiosną. Wymaga gleb przepuszczalnych i świeżych w miejscach słonecznych i półcienistych. W uprawie o charakterze ozdobnym usuwa się kwiatostany w celu przedłużenia żywotności roślin i dla uniknięcia ich rozsiewania się. Roślina rekomendowana do stref mrozoodporności od 8 do 11^[14].