Port morski Gdynia

Port Gdynia znajduje się w północnej części woj. pomorskiego, we wschodniej części Gdyni, w dzielnicy Śródmieście. Port usytuowany jest nad Zatoką Gdańską.

Położony na Pobrzeżu Gdańskim, a dokładnie we wschodniej części Pobrzeża Kaszubskiego.

Całkowita powierzchnia portu wynosi 972,9508 ha, w tym 621,0680 ha powierzchni lądowej^[4].

Obecne granice portu zostały określone w 2020 roku^[5].

Według ustawy o obszarach morskich RP i administracji morskiej, port Gdynia należy do portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej^[6]. Całkowite obroty ładunkowe portu w 2006 roku wynosiły 14182,7 tys. ton, co stanowiło 23,5% udziału w przeładunkach Polski^[7].

W 2008 roku przeładunek kontenerów obejmował 610 767 TEU^[2], co lokowało port na pierwszym miejscu w Polsce.

W 2015 w porcie przeładowano 3,7 mln ton zbóż i pasz (wzrost o 812 tys. ton w stosunku do 2014, czyli 28%). Przeładunki kontenerów spadły o 19,4%, węgla i koksu o 33%, innych towarów masowych o 8%, a drobnicy o 11%. W tym samym roku zagospodarowano rejon Nabrzeża Bułgarskiego, przebudowano Nabrzeże Szwedzkie oraz intermodalny terminal kolejowy, a na Nabrzeżu Śląskim wybudowano nowy magazyn. W l. 2016–2018 planowana jest przebudowa Nabrzeży Indyjskiego i Helskiego oraz pogłębienie toru podejściowego do 17 m i akwenów wewnętrznych do 16 m, co ułatwi warunki nawigacyjne w porcie. Rozważana jest też budowa publicznego terminalu promowego dla promów o długości 240 m na ok. 1000 pasażerów. Według wstępnych danych zysk netto portu wyniósł 47 mln zł, a rentowność netto ok. 26%^[8].

W 2017 przeładunki w porcie były o 9% wyższe niż rok wcześniej i wyniosły 21,2 mln t^[9], co zapewniło Gdyni 11. miejsce spośród portów na Bałtyku. Stało się to m.in. dzięki znacznemu wzrostowi przeładunków węgla i koksu oraz paliw płynnych i w mniejszym stopniu kontenerów, rudy oraz drewna i drobnicy.W 2018 wynik roku poprzedniego osiągnięto już 27 listopada^[10].

W II kwartale 2018 planowane jest oddanie w porcie do użytku obrotnicy dla statków kontenerowych o długości 400 m, powstałej kosztem 100 mln zł^[11]. Pod koniec 2018 Port Gdynia zawarł umowę z firmą Strabag na modernizację Nabrzeża Słowackiego (koszt 16,5 mln zł). Modernizacja nabrzeży poprzedziła planowane na lata 2022-2023 pogłębienie kanału portowego z 13 do 16 metrów^[12], poszerzenie szerokości wejścia do portu ze 102 do 130 m i przebudowę północnej Ostrogi Pilotowej^[13]. Inwestycja umożliwi ruch statków o długości 400 m, szerokości 58 m i zanurzeniu do 14,5 m. Jednocześnie nastąpi rozbudowa portowej obrotnicy nr 2 z przebudową Nabrzeża Gościnnego oraz pogłębienie akwenów wewnętrznych w portach^[14].

W 2019 Korporacja Budowlana Doraco rozpoczęła budowę nowego terminalu promowego. Koszt inwestycji, mający wynieść pierwotnie 235 milionów zł, wzrósł ostatecznie do blisko 300 mln zł. Nowy terminal umożliwia przyjmowanie jednostek o maksymalnej długości 240 m; dotychczasowy terminal przy Nabrzeżu Helskim z lat 90. XX w. pozwalał na zawijanie statków do 175 m długości. Nowy obiekt powstał przy wejściu do portu na terenie Nabrzeża Polskiego u jego styku z Nabrzeżem Fińskim, w basenie im. Marszałka Piłsudskiego, w sąsiedztwie kapitanatu portu i Dworca Morskiego (Muzeum Emigracji), i zajmuje obszar 7 ha. W ramach prac przebudowano 600-metrowy odcinek nabrzeża, powstała galeria pasażerska o długości 166 m, umożliwiająca przejście pasażerów z terminalu na statek; oraz estakada o długości całkowitej 270 m, po której pojazdy będą wjeżdżać na górne pokłady promów^[15]. Czas pobytu w terminalu – od rozpoczęcia cumowania do odejścia od nabrzeża – ma ulec skróceniu do 120 minut. Kamień węgielny wraz z aktem erekcyjnym wmurowano uroczyście 9 października 2019^[16][17], a jego otwarcie, planowane pierwotnie na czerwiec 2021^[18], nastąpiło 23 września 2021, jednak pomimo tego, aż do 17 czerwca 2022 pozostawał on nieużywany^[19][20]. Z terminalu, który umożliwia przyjmowanie 4 promów dziennie^[21] korzysta Stena Line; przewidywana jest także obsługa Polferries PŻB^[22].

Na przedłużeniu mola Węglowego w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego do 2028 kosztem 4 mld zł przewidywana jest budowa nowego pirsu o powierzchni blisko 150 hektarów, przeznaczonego na głębokowodny terminal kontenerowy o rocznej zdolności przeładunkowej 2,5 mln ton (Port Zewnętrzny). Nowe portowe akweny mają mieć głębokość 17 m wobec obecnie maksymalnej głębokości akwenów portu wynoszącej 13,5 m^[23]. Budowa ma być realizowana na podstawie ustawy o inwestycjach w zakresie budowy portów zewnętrznych przyjętej przez Sejm jesienią 2019. Na jej podstawie wyemitowano obligacje o wartości 670 mln zł, które pozwolą na sfinansowanie budowy m.in. falochronu portu zewnętrznego^[24]. Projektowaniem, budową i eksploatacją terminalu ma zająć się wyłoniony na 30 lat podmiot zewnętrzny. Na terenie wysuniętego w morze pirsu poza infrastrukturą portową planowane są ścieżka rowerowa i wieża widokowa^[25].

W 2021 ogłoszono przetarg na dzierżawę terenu pod terminal kontenerowy i terminal instalacyjny do budowy farm wiatrowych na Bałtyku; szacowany koszt ich powstania to prawie 2 miliardy złotych^[26].

W 2020 w porcie ustanowiono rekord przeładunków (ponad 24,6 mln ton), które w skali roku wzrosły o 2,9%. Przeładunki zboża wzrosły o 68,6%, a kontenerów o 0,9% w skali roku^[27][28].

Ruch graniczny w porcie odbywa się poprzez morskie przejście graniczne Gdynia.

W 2006 roku całkowita długość nabrzeży w porcie Gdynia wynosiła 13 071 m, z czego 12 964 m nadawało się do eksploatacji. Łączna długość nabrzeży o głębokości powyżej 10,9 m nadających się do eksploatacji wynosiła 3421 m. Całkowita długość nabrzeży przeładunkowych wynosiła 9544 m^[29].

Baseny portowe (kolejno od południa)

• Basen Jachtowy im. Zaruskiego
• Basen I (Basen Prezydenta Ignacego Mościckiego)
• Basen II (Basen inż. Wendy)
• Basen III (Basen Węglowy)
• Port wewnętrzny:
  • Basen IV (Basen marsz. Piłsudskiego)
  • Basen V (Basen min. Kwiatkowskiego)
  • Baseny VI i VII (w przeszłości będące w gestii Stoczni Gdynia)
  • Basen VIII
  • Basen IX (PGZ Stocznia Wojenna)
• Awanport:
  • Basen X (port wojenny)
  • Basen XI (port wojenny)
• Basen XII (przy nasadzie mola – obecnie nieistniejący)

Wraz z wybuchem I wojny światowej zaświtała nadzieja na odrodzenie się państwa polskiego. Jego przyszły kształt był trudny do przewidzenia, ale czołowi politycy – Józef Piłsudski, Roman Dmowski czy Ignacy Jan Paderewski – nawoływali, by było to państwo z dostępem do morza, co w swej 14-punktowej deklaracji ujął w styczniu 1918 roku prezydent Woodrow Wilson. Wkrótce po odzyskaniu niezawisłości, 4 grudnia 1918 roku, Piłsudski, wówczas Naczelnik Państwa, wydał dekret nakazujący utworzenie marynarki wojennej^[30]. Konferencja wersalska, na której przeważały niechętne Polsce wpływy angielskie, nie przyznała – mimo opinii biegłych – odrodzonemu państwu portu gdańskiego, skutkiem czego powstało Wolne Miasto Gdańsk, a Polska otrzymała 75-kilometrowy skrawek wybrzeża z dwiema niewielkimi przystaniami w Pucku i Helu^[31].

10 lutego 1920 roku w Pucku odbyły się uroczyste zaślubiny z morzem, ale w zawierusze wojny z bolszewikami nie było czasu na zajmowanie się sprawami morskimi^[32]. Dopiero gdy kontruderzenie znad Wieprza odmieniło losy wojny, Departament Spraw Morskich mógł rozwinąć działalność na rzecz wzmocnienia polskiego stanu posiadania nad Bałtykiem, skutkiem czego w październiku 1920 roku rząd polski podjął decyzję o budowie portu w dolinie rzeki Chylonki w osadzie rybackiej Gdynia, którą – 300 lat wcześniej – wskazywał królowi Władysławowi IV hetman Stanisław Koniecpolski^[33]. Na ten cel wyasygnował wstępnie 40 mln marek^[34], a kierownikiem budowy został Tadeusz Wenda. Budowę portu w Gdyni rozpoczęto 29 maja 1921 roku^[35][36][37].

23 września 1922 – po długich debatach – Sejm RP przyjął ustawę w sprawie budowy „portu morskiego przy Gdyni na Pomorzu”^[38]. Budowa ruszyła, ale prowadzono ją początkowo dość ospale, ograniczając się do robót ziemnych i wzniesienia tymczasowej przystani dla okrętów MW i schroniska dla rybaków (uroczyste otwarcie 23 kwietnia 1923), a wreszcie drewnianego mola przeładunkowego, przy którym 13 sierpnia 1923 roku zacumował SS „Kentucky”, pierwszy statek pod obcą banderą^[39].

4 lipca 1924 roku ówczesny minister przemysłu i handlu, Józef Kiedroń podpisał umowę z Konsorcjum Francusko-Polskim, któremu powierzono dalszą rozbudowę portu. Jej koszt miał wynieść 36 mln złotych, a konsorcjum zobowiązywało się oddać do 31 grudnia 1931 roku port o zdolności przeładunkowej 2,5 mln ton i zdolny do przyjęcia 25-30 statków jednocześnie^[40]. W roku 1925 Ministerstwo Przemysłu i Handlu zakupiło dwa dźwigi bramowe do przeładunku węgla i rudy, a dwa lata później towarzystwo węglowe Polskarob wywrotnicę mostową zdolną przeładować 300 000 ton węgla miesięcznie oraz cztery dźwigi ruchome o nośności 5 ton każdy. Natomiast Skarb Państwa był właścicielem czterech dźwigów elektrycznych^[41].

5 stycznia 1927 roku odbyła się w Gdyni uroczystość podniesienia bandery na SS Wilno, pierwszym z parowców Żeglugi Polskiej zakupionych we Francji (pozostałe „francuzy” to: SS Kraków, SS Poznań, SS Katowice i SS Toruń). W obchodach uczestniczył minister Eugeniusz Kwiatkowski, któremu – obok inż. Wendy – port gdyński zawdzięczał swój dynamiczny rozwój^[42]. W czerwcu tegoż roku weszły do Gdyni dwa niewielkie, zbudowane w Gdańsku statki pasażerskie, SS Gdańsk i SS Gdynia^[43], a 11 marca 1930 roku dokonano otwarcia regularnej linii pasażerskiej z Gdyni do Nowego Jorku^[44].

Szereg wybudowanych modernistycznych budynków w porcie otrzymał patriotyczne akcenty, np. Łuszczarnia Ryżu ma biało-czerwoną elewację, a fronton Dworca Morskiego – rzeźby orłów^[45].

Dynamikę wzrostu wymiany handlowej za pośrednictwem portu w Gdyni obrazuje poniższa tabelka:

Podczas gdy w roku 1926 obroty wynosiły 412 950 ton, to w 1927 zwiększyły się do 1 957 795 ton, a w 1929 roku do 2 923 000 ton, przewyższając tym samym przedwojenne obroty portu gdańskiego, gdzie w roku 1912 przeładowano 2 453 000 ton towarów^[46]

Gdy wybuchła II wojna światowa Gdynia, po trwającej do 19 września 1939 roku obronie przed wojskami niemieckimi, została zajęta i przemianowana na Gotenhafen, zaś port gdyński stał się bazą Kriegsmarine, która na skutek bombardowań (największy nalot miał miejsce w nocy 18/19 grudnia 1944 roku; wzięło w nim udział około 600 samolotów RAF-u) i ostrzału w ramach operacji pomorskiej Armii Czerwonej w marcu 1945 roku, uległa kompletnemu zniszczeniu^[47].

Wydarzenia okresu powojennego w postaci kalendarium

• czerwiec 1945 – uruchomienie portu gdyńskiego,
• 16 lipca 1945 – do portu gdyńskiego wpłynął pierwszy od zakończenia wojny statek po węgiel – „Suomen Neito”, parowiec Finska Angfartygs A/B.
• 21 września 1945 – wpłynięcie do portu gdyńskiego z Anglii s.s. ’Kraków’, który jako pierwszy statek powrócił po wojnie do portu macierzystego.
• 1 czerwca 1949 – utworzenie w porcie gdyńskim przedsiębiorstw rybackich – ‘Arka’ i ‘Dalmor’.
• 1 stycznia 1950 – powołano Zarząd Portu Gdańsk-Gdynia.
• 1 stycznia 1954 – utworzenie Zarządu Portu Gdynia.
• 29 sierpnia 1958 – po raz pierwszy po wojnie odwiedził port gdyński statek pasażerski obcej bandery – norweski ‘Meteor’. Wiele źródeł podaje błędną datę 29 sierpnia 1959, co jest sprzeczne z informacją w "Dzienniku Bałtycki" z 31.08.1958 roku^[48].
• 27 czerwca 1961 – przekazanie do eksploatacji odremontowanego basenu żeglarskiego w porcie gdyńskim.
• 15 kwietnia 1963 – do Gdyni wpłynął statek ‘Manhattan’, pierwszy stutysięcznik w historii portu.
• 17–24 lipca 1974 – port gdyński gościł największe żaglowce świata w ramach operacji Żagiel ’74.
• 1 grudnia 1974 – do portu gdyńskiego wpływa największy w jego dotychczasowej historii statek – ‘Kasprowy Wierch’, zbiornikowiec o nośności 137 160 t, należący do Polskiej Żeglugi Morskiej.
• 1976 – rozpoczęcie budowy terminalu kontenerowego w porcie gdyńskim; odznaczenie zarządu portu morskiego Gdynia Orderem Sztandaru Pracy I klasy^[49]
• 19 listopada 1991 – rozpoczęcie procesu prywatyzacji portu gdyńskiego, utworzenie Morskiego Portu Handlowego Gdynia S.A – spółki akcyjnej ze 100% udziałem państwa.
• 25 września 1996 – zakończenie procesu restrukturyzacji Morskiego Portu Handlowego Gdynia S.A. i powołanie nowej struktury gospodarczej Port Gdynia Holding S.A.
• 30 listopada 1999 – powołanie spółki Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A.
• 31 maja 2000 – inkorporacja spółki Port Gdynia Holding S.A. przez Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A.
• 8 czerwca 2007 – przy Nabrzeżu Francuskim zacumował MS Navigator of the Seas, największy statek pasażerski jaki wszedł do któregokolwiek z polskich portów.
• 2–5 lipca 2009 – zlot największych żaglowców świata, parada na wodach Zatoki Gdańskiej i start do regat Tall Ship Races 2009.
• 5 czerwca 2015 – do Bałtyckiego Terminalu Kontenerowego wszedł najdłuższy statek w historii portu – kontenerowiec MSC „Charleston” (324 metry długości)^[50], a dwa miesiące później, 7 sierpnia – MSC „Asya” (336 metrów długości)^[51][52]
• 12 lutego 2019 – kolejny rekord wielkości statku wchodzącego do portu – MSC „Charlotte Maersk” (długość 347 m)^[53]
• 2022 - kosztem 62 mln zł po 2,5 roku budowy oddano do użytku system odbierania ścieków sanitarnych ze statków wycieczkowych i promów oraz zrzutu tych ścieków do kanalizacji miejskiej; elementy systemu, m.in. 5 km kanałów, rozciągają się od Nabrzeża Francuskiego, Belgijskiego i Polskiego poprzez instalacje wzdłuż ul. Polskiej aż po obiekty podczyszczalni w rejonie Węzła Ofiar Grudnia ’70^[54]

Statystyki przeładunków

Port Gdynia odnotował wzrost przeładunków w I kwartale 2020 r. Na pozytywny wynik wpłynęły zwłaszcza przeładunki zbóż. Gdynia zapewnia ciągłość dostaw towarów niezbędną dla funkcjonowania gospodarki w czasie epidemii COVID-19. W pierwszym kwartale 2020 w Porcie Gdynia przeładowano 6,35 mln ton ładunków – o 4,9% więcej niż w pierwszym kw. 2019 r. Największy wzrost przeładunków dotyczy zbóż, których przeładowano 578,7 mln ton (więcej o 87,8% rdr) ropy naftowej (wynik: 161,6 mln ton, wzrost o 26,7%) oraz kategorii inne towary masowe (wzrost o 29,8%). Zmniejszyły się natomiast przeładunki węgla i drewna, na co wpływ miała zapewne ciepła zima. Niewielki spadek odnotowano też w transporcie kontenerowym. W pierwszym kwartale 2020 r. w terminalach na terenie Portu Gdynia przeładowano łącznie 224257 TEU – o 2,2% mniej niż rok wcześniej.

Port Gdynia zakończył pierwsze pięć miesięcy 2021 r. ze wzrostem na poziomie 8,2%. W analizowanym okresie Port Gdynia notuje wzrost przede wszystkim w grupie towarowej ropa i przetwory naftowe +80,2% r/r (a w samym maju 104,5%), węgiel +3,6% r/r, drobnica +12,9% r/r, z uwzględnieniem wzrostu przeładunku kontenerów o +12,6% r/r. Pozytywnym trendem jest wzrost eksportu skonteneryzowanych ładunków w Porcie Gdynia, który wyniósł 15,5%^[55].

Wartości przeładunków w porcie na przestrzeni wybranych lat:

• 1924 – 10 tys. ton
• 1929 – 2923 tys. ton
• 1938 – 8700 tys. ton
• 1990 – 9987 tys. ton^[56]
• 1995 – 7739 tys. ton^[56]
• 2000 – 8397 tys. ton^[56]
• 2002 – 9349 tys. ton^[56]
• 2003 – 9797 tys. ton^[56]
• 2004 – 10 711 tys. ton^[56]
• 2005 – 11 038 tys. ton^[56]
• 2006 – 12 218 tys. ton^[56]
• 2007 – 14 849 tys. ton^[56]
• 2008 – 12 860 tys. ton^[56]
• 2009 – 11 361 tys. ton^[56]
• 2010 – 12 346 tys. ton^[56]
• 2011 – 12 992 tys. ton^[56]
• 2012 – 13 187 tys. ton^[56]
• 2013 – 15 051 tys. ton^[56]
• 2014 – 16 961 tys. ton^[56]
• 2015 – 15 521 tys. ton^[57]
• 2016 – 19 536 tys. ton^[57]
• 2017 – 21 225 tys. ton^[57]
• 2018 – 23 500 tys. ton^[57]
• 2020 – 24 600 tys. ton^[27]

Kontenery

• 2003 – 308,6 tys. TEU
• 2004 – 378,2 tys. TEU
• 2005 – 400,2 tys. TEU
• 2006 – 461,2 tys. TEU
• 2007 – 614,4 tys. TEU
• 2008 – 610,8 tys. TEU
• 2009 – 378,3 tys. TEU^[58]
• 2010 – 485,3 tys. TEU^[58]
• 2011 – 616,4 tys. TEU^[58]
• 2012 – 676,3 tys. TEU^[58]
• 2013 – 729,6 tys. TEU^[58]
• 2014 – 849,1 tys. TEU^[59]
• 2015 – 684,8 tys. TEU^[59]
• 2016 – 642,2 tys. TEU^[60]
• 2017 – 710,7 tys. TEU
• 2018 – 803,9 tys. TEU
• 2019 – 897,1 tys. TEU^[61]
• 2020 – 905,1 tys. TEU^[61]

Liczba statków wpływających w ostatnim pięcioleciu do Portu Gdynia

• 2014 – 3436
• 2015 – 3284
• 2016 – 3462
• 2017 – 3618
• 2018 – 4332

• Porty nad Morzem Bałtyckim
• Dworzec Morski w Gdyni
• Port – była dzielnica włączona do dzielnicy Śródmieście
• Stocznia Gdynia
• Bałtycki Terminal Kontenerowy
• OT Port Gdynia (dawniej Bałtycki Terminal Drobnicowy Gdynia)
• Historia Gdyni

• Mieczysław Bogucki: Polska na morzu. współpraca: K. Demel, J. Dębski, Gustaw Orlicz-Dreszer, Eugeniusz Kwiatkowski, W. Zawistowski. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1935.
• Zygmunt Jan Tyszel: Pod ojczystą banderą. Katowice: nakładem Ligi Morskiej i Rzecznej Okręgu Zagłębia Węglowego, 1930.
• Witold J. Urbanowicz: Transatlantyki: Zarys ich dziejów i techniki. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1977.

• strona Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. (ZMPG-a S.A.)
• Gdynia w roku 1928: z okazji 10-lecia niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej (Jednodniówka, 1928) w serwisie Polona
• Rocznik Rady Interesantów Portu w Gdyni (1931–1938) w serwisie Polona
• Port Gdynia (wyd. 1931) w serwisie Polona
• Film Rzeczpospolita modernistyczna: Architektura przemysłu. Port w Gdyni