Zielenice
Zielenice (Chlorophyta) – parafiletyczna grupa jednokomórkowych (o strukturze wiciowcowej, kapsalnej i kokoidalnej) lub wielokomórkowych, samożywnych roślin występujących w wodach słodkich i słonych, rzadko w środowisku lądowym – wówczas są to higrofity lub symbionty. Należy tu ok. 9000 gatunków. Swą polską nazwę wzięły od dominującej barwy chlorofilu a i b, występują jednak w nich również karoteny (α-, β- i γ-) i ksantofile (luteina, zeaksantyna, wiolaksantyna, neoksantyna, astaksantyna). Jako substancja zapasowa wykorzystywana jest głównie skrobia, a u niektórych również inulina lub podobne do niej związki, sacharoza, maltoza lub erytrytol. W ścianie komórkowej znajduje się celuloza, a czasem również mannany i ksylany[1]. Zielenice stanowią jedną z trzech linii rozwojowych roślin (obok glaukofitów i krasnorostów). Współcześnie dzielone są na dwie lub cztery równorzędne grupy (gromady). W rygorystycznych ujęciach taksonomicznych do zielenic zaliczane są także rośliny lądowe, przy czym dla takiego ujęcia stosuje się odrębną nazwę rośliny zielone. Termin zielenice oznacza w aktualnym ujęciu wszystkie linie rozwojowe roślin zielonych po wyłączeniu z nich roślin lądowych.
 Gałęzatka | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Gromada | zielenice |
| Nazwa systematyczna | |
| Chlorophyta Reichenbach | |
Prawdopodobne skamieniałości wielokomórkowych zielenic opisane jako Proterocladus antiquus datowane są na około miliarda lat. Znaleziono je w chińskiej prowincji Liaoning[2].
W XIX wieku nazwa zielenica była stosowana jako polski odpowiednik nazwy rodzaju Conferva[3], obecnie niewyróżnianego.
Rozmnażanie
U zielenic obserwuje się znaczną różnorodność procesów rozmnażania. Rozmnażają się zarówno bezpłciowo (poprzez podział komórki, fragmentację plechy, zoospory lub aplanospory) jak i płciowo. W zależności od stopnia rozwoju danego przedstawiciela, w procesie płciowym występują izogamia (najczęściej), anizogamia lub oogamia. U niektórych grup zachodzi przemiana pokoleń (izomorficzna lub heteromorficzna).
Systematyka
Postęp jaki dokonał się w zakresie badań molekularnych w końcu XX w. i na początku XXI w. pozwolił na znaczącą przebudowę systematyki zielenic, tworzonej wcześniej głównie na podstawie analiz cech morfologicznych i cytologicznych[4]. Odkryte powiązania filogenetyczne pozwalają na identyfikację taksonów monofiletycznych. Ze względu na parafiletyczny charakter samych zielenic, w rygorystycznych pod względem formalnym ujęciach systematycznych do grupy tej zaliczane są rośliny lądowe (Embryophytes), a zielenice dzielone są na 2 (według Lewisa i McCourta 2004 w randze gromad) lub 4 równorzędne grupy.
System zielenic według Lewisa i McCourta (2004):[5]
Gromada: Chlorophyta
- Podgromada: Chlorophytina
- Klasa: Chlorophyceae
- Rząd: Chlamydomonadales (obejmuje m.in. część dawnych Chlorococcales, Volvocales, Tetrasporales, Chlorosarcinales)
- Rząd: Sphaeropleales (obejmuje m.in. część dawnych Chlorococcales)
- Rząd: Oedogoniales – uwikłowce
- Rząd: Chaetopeltidales
- Klasa: Ulvophyceae – watkowe
- Rząd: Ulotrichales – wstężnicowce
- Rząd: Ulvales – watkowce
- Rząd: Siphonocladales – syfonowce
- Rząd: Caulerpales – pełzatkowce
- Rząd: Dasycladales – dasykladowce
- Klasa: Trebouxiophyceae
- Rząd: Trebouxiales
- Rząd: Microthamniales
- Rząd: Prasiolales
- Rząd: Chlorellales (obejmuje część dawnych Chlorococcales)
- Klasa: Prasinophyceae – prazynofity
- Rząd: Pyramimonadales
- Rząd: Mamiellales
- Rząd: Pseudoscourfieldiales
- Rząd: Chlorodendrales
- Klasa: Chlorophyceae
Gromada: Charophyta
- Klasa: Mesostigmatophyceae
- Klasa: Chlorokybophyceae
- Klasa: Klebsormidiophycae – klebsormidiofitowe
- Klasa: Zygnemophyceae – zrostnice (sprzężnice)
- Rząd: Zygnematales
- Rząd: Desmidiales – (desmidie)
- Klasa: Coleochaetophyceae
- Rząd: Coleochaetales
- Podgromada: Streptophytina
- Klasa: Charophyceae – ramienicowe
- Rząd: Charales – ramienicowce
- Klasa: Embryophyceae – rośliny lądowe
- Klasa: Charophyceae – ramienicowe
Podział zielenic według Adla, Simpsona i innych (2005)[6]
Podział odzwierciedla relacje filogenetyczne i nie ustala rang systematycznych dla podanych grup (kladów) zielenic. Nie odzwierciedla relacji między grupami należącymi do Charophyta z wyjątkiem Streptophytina.
- Chlorophyta Pascher 1914, emend. Lewis i McCourt 2004
- Ulvophyceae Mattox i Stewart 1984
- Trebouxiophyceae Friedl 1995
- Chlorophyceae Christensen 1994
- Chlorodendrales Fritsch 1917
- Prasinophyceae Cavalier-Smith 1998, emend. Lewis i McCourt 2004
- Mesostigma Lauterborn 1894, emend. Lewis w Adl i in. 2005 (Mesostigmata)
- Charophyta Karol i in. 2001, emend. Lewis i McCourt 2004
- (Chlorokybophyceae, Klebsormidiophycae, Zygnemophyceae, Coleochaetophyceae)
- Streptophytina Lewis i McCourt 2004