Ибни Ҳайсам
Абуалӣ Муҳаммад ибни Ҳасан ибни Ҳайсами Басрӣ (ар. أبو علي الحسن بن الحسن بن الهيثم, номвар ба Ибни Ҳайсам; 965, Басра — 1039, Қоҳира) — аз бузургтарин риёзидонон ва беҳтарин физикдони мусулмони[6] араб[7][8][4] буд. Ӯ аввалин донишманди физики нур дар ҷаҳон аст, ки дар заминаи шинохти нур ва қонунҳои шикасту бозтоби он нақши муҳимме ифо кардааст.
| ар. أبو علي الحسن بن الحسن بن الهيثم | |
 | |
| Таърихи таваллуд | тақрибан 965[1][2][3][…] |
| Зодгоҳ | |
| Таърихи даргузашт | 1039[4][2][3] |
| Маҳалли даргузашт | |
| Фазои илмӣ | физик |
| Шогирдон | Al-Mubashshir ibn Fātik[d] |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Зиндагинома
Доир ба соҳаҳои гуногуни табийёт, риёзиёт, тиб ва фалсафа асарҳо таълиф кардааст. «Китоб-ул-манозир» («Оптика») ном асари ӯ соли 1572 бори нахуст ба забони лотинӣ тарҷума шуд. Маълумоте, ки доир ба сохти чашм додааст, ба ақидаҳои илми муосир наздиканд. Ақидаи ӯ дар бораи бо ду чашм дидан ва интиҳо доштани суръати рӯшноӣ ҷолиби диққатанд. Абуалии Басрӣ инъикос ва шикасти рӯшноиро дар муҳитҳои гуногун тадқиқ ва ба зичии муҳит вобаста будани нишондиҳандаи шикастро муайян намуд. Инчунин кӯшиш кард, ки давомоти шафақро ба ҳисоб гирифта, дар асоси он баландии атмосфераи заминро муайян кунад. Абуалии Басрӣ дар «Китоб-уш-шарҳ мусодарат китоб-ил-Уқлидус фӣ-л-Усул» (Шарҳи муқаддимаи «Усул»-и Уқлидус) муқаддамоти (постулатҳои) Уқлидусро таҳлил ва масъалаи хатҳои мувозиро тадқиқ намуд. Чунончи, ӯ нишон дод, ки ду хати рости ҳамбур ба як хати рост мувозӣ шуда наметавонанд.
Эзоҳ
Сарчашма
- Абуалии Басрӣ // А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов ; 2011—2023, ҷ. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.