ภาษาไมถิลี
ภาษาไมถิลี (อักษรโรมัน: Maithili;[5] Maithilī, [ˈməi̯tʰɪli]) เป็นภาษาอินโด-อารยันในอนุทวีปอินเดีย ส่วนใหญ่พูดในประเทศอินเดียและเนปาล ในประเทศอินเดียมีผู้พูดในรัฐพิหารกับรัฐฌารขัณฑ์ และเป็นหนึ่งใน 22 ภาษาที่ได้รับการยอมรับ[6][1][2] ส่วนในประเทศเนปาล มีผู้พูดในTeraiตะวันออกและเป็นภาษาที่แพร่หลายมากเป็นอันดับ 2 ของประเทศ[7][8] ในอดีต ภาษาไมถิลีเคยเขียนด้วยอักษรติรหุตา บางครั้งก็เขียนด้วยอักษรไกถีที่นิยมกันน้อยกว่า[9] ปัจจุบันภาษานี้เขียนด้วยอักษรเทวนาครี[10]
| ภาษาไมถิลี | |
|---|---|
| मैथिली, 𑒧𑒻𑒟𑒱𑒪𑒲 | |
[[File:  ไมถิลีในอักษรติรหุตากับอักษรเทวนาครี | |
| ออกเสียง | [ˈməi̯tʰɪli] |
| ประเทศที่มีการพูด | ประเทศอินเดียและประเทศเนปาล |
| ภูมิภาค | มิถิลา[a] |
| ชาติพันธุ์ | ชาวไมถิลี |
| จำนวนผู้พูด | 33.9 ล้าน (2000)[3] |
| ตระกูลภาษา | อินโด-ยูโรเปียน
|
| ภาษาถิ่น | กลาง (Sotipura) ใต้มาตรฐาน ตะวันออก Thēthi ตะวันตก (Bajjika) Chhika-Chhiki (Angika) Jolaha Kisan |
| ระบบการเขียน | ติรหุตา (มิถิลักษร) (อดีต) อักษรไกถี (แบบไมถิลี) (อดีต) อักษรเทวนาครี (ปัจจุบัน) |
| สถานภาพทางการ | |
| ภาษาทางการ |  อินเดีย (กำหนดรายการที่แปดของรัฐธรรมนูญอินเดีย)
|
| ผู้วางระเบียบ |
|
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-2 | mai |
| ISO 639-3 | mai |
 บริเวณที่มีผู้พูดภาษาไมถิลีในประเทศอินเดียและเนปาล | |
ประวัติ
คำว่าไมถิลีมาจากคำว่ามิถิลา อาณาจักรโบราณที่ปกครองโดยกษัตริย์ชนกะหรือท้าวชนกในเรื่องรามเกียรติ์ ไมถิลีนี้เป็นอีกชื่อหนึ่งของนางสีดา มเหสีของพระราม และเป็นธิดาของท้าวชนก นักวิชาการในมิถิลาใช้ภาษาสันสกฤตเป็นภาษาในวรรณคดีและใช้ภาษาไมถิลีเป็นภาษาสำหรับวรรณกรรมพื้นบ้าน งานที่ใช้ภาษาไมถิลีชิ้นแรกๆ พบเมื่อราว พ.ศ. 1867
เมื่อการปกครองของอาณาจักรปาละเสื่อมลง ศาสนาพุทธได้สาบสูญไป ในขณะที่มีการสถาปนาราชวงศ์กรณาฏกะในสมัยของหรสิมหเทวะ (พ.ศ. 1769–1867) กวีชื่อชโยติริสวระ ฐากูร (พ.ศ. 1823 – 1883) ได้เขียนเรื่องวรรณรัตนากรโดยใช้ภาษาไมถิลีล้วน ๆ ใน พ.ศ. 1867 ฆยาซุดดิน ตุฆลัก จักรพรรดิแห่งเดลฮีรุกรานมิถิลาขับไล่กษัตริย์หรสิมหเทวะ ในช่วงนี้ ไม่มีการสร้างวรรณกรรมใดๆ จนกระทั่ง วิทยาปติ ฐากูร (พ.ศ. 1903–1993) ได้เขียนบทกวีจำนวนมากด้วยภาษาไมถิลีเกี่ยวกับพระกฤษณะ พระศิวะ และพระปรวตี ซึ่งได้แพร่หลายไปทั่ว หลังจากการรุกรานมิถิลาโดยสุลต่านโชห์ปุร เดลฮี และการหายสาบสูญของศิวสิมหะ ใน พ.ศ. 1972 วรรณคดีของภาษานี้เปลี่ยนไปปรากฏที่เนปาล
การกล่าวถึงภาษาไมถิลีครั้งแรกปรากฏในหนังสือของอมาดุซซี ตีพิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2314 ในหนังสือรายชื่อภาษาสันสกฤตและปรากฤตของ Colebrooke ตีพิมพ์ใน พ.ศ. 2344 ได้อธิบายภาษาไมถิลีเป็นอีกสำเนียงหนึ่งต่างหาก การใช้ภาษาไมถิลีส่วนมากเกี่ยวข้องกับระบำ ละคร และดนตรี อุมาปาตี อุปัธยะเขียนบทละครเรื่องปาริชาตัลด้วยภาษาไมถิลี
ภาษาแม่ของราชวงศ์มัลละคือภาษาไมถิลี ซึ่งแพร่กระจายไปทั่วเนปาลในพุทธศตวรรษที่ 21–22 ในช่วงนี้ มีละครอย่างน้อย 70 เรื่องที่เขียนด้วยภาษาไมถิลี ในละครเรื่องหริศจันทรันนิยัมที่เขียนโดยสิทธินรยัณเทวะ (พ.ศ. 2163–2200) ตัวละครบางตัวพูดภาษาไมถิลี ในขณะที่ตัวละครอื่น ๆ พูดภาษาเบงกอล สันสกฤตหรือปรากฤต
องค์กรเกี่ยวกับภาษาไมถิลีแห่งแรกคือไมถิลี มหสภา จัดตั้งเมื่อ พ.ศ. 2453 เพื่อพัฒนาภาษาไมถิลี ไมถิลี มหสภาได้เรียกร้องให้มีการยอมรับภาษาไมถิลีเป็นภาษาประจำถิ่น มหาวิทยาลัยกัลกัตตายอมรับภาษาไมถิลีใน พ.ศ. 2460 และมีมหาวิทยาลัยอื่นยอมรับตามมา ใน พ.ศ. 2508 ภาษาไมถิลีได้รับการยอมรับจากสถาบันวิชาการสหิตยซึ่งเป็นสถาบันที่สนับสนุนวรรณคดีอินเดีย ใน พ.ศ. 2546 ภาษาไมถิลีได้รับการยอมรับจากสถาบันอินเดียให้เป็นภาษาหลักของอินเดีย ปัจจุบันเป็นหนึ่งในภาษาประจำชาติ 22 ภาษาของอินเดีย
บรรณานุกรม
- George A. Grierson (1909). An Introduction to the Maithili dialect of the Bihari language as spoken in North Bihar. Calcutta: Asiatic Society.
- Ramawatar Yadav. Maithili Language and Linguistics: Some Background Notes (PDF). University of Cambridge.
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
