Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya
Ang Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya[2], na kadalasang dinadaglat bílang ASEAN o Asean,[3][4] ay isang kapisanang pangheopolitika, pang-ekonomiya, at pangkultura ng mga bansa sa Timog-Silangang Asya. Ang Asean ay itinatag noong ika-8 ng Agosto 1967 at binuo ng Indonesya, Malaysia, Pilipinas, Singapore, at Thailand. Ang mga layunin ng samahang ito ay pagtaguyod ng paglago ng ekonomiya, kaunlarang panlipunan, pagsulong ng mga kultura sa mga kasapi, at pagpapalaganap ng kapayapaang pangrehiyon.
Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya
| |
|---|---|
 Watawat | |
Salawikain: "Isang Pananaw, Isang Pagkakakilanlan, Isang Pamayanan" "10 Bansa, 1 Pagkakakilanlan" | |
Awitin: "Ang Paraan ng ASEAN" (The ASEAN Way) | |
.svg) | |
| Luklukan ng Kalihiman |  Jakarta |
| Pinakamalaking lungsod | Jakarta |
| Wikang panggawain | Ingles[1] |
| Katawagan | Timog-Silangang Asyano |
| Bansang-kasapi | |
| Pamahalaan | Kapisanang panrehiyon |
• Tagapangulo |  Sonexay Siphandone |
• Kalihim |  Kao Kim Hourn |
| Pagtatag | |
• Pagpapahayag ng Bangkok | 8 Agosto 1967 |
• Karta | 16 Disyembre 2008 |
| Lawak | |
• Kabuuan | 4,464,322 km2 (1,723,684 mi kuw) |
| Populasyon | |
• Pagtataya sa 2008 | 577 milyon |
• Densidad | 129/km2 (334.1/mi kuw) |
| KDP (PLP) | Pagtataya sa 2007 |
• Kabuuan | US$ 3,431.2 bilyon |
• Bawat kapita | US$ 5,962 |
| KDP (nominal) | Pagtataya sa 2008 |
• Kabuuan | US$ 1,505.7 bilyon |
• Bawat kapita | $2,609 |
| TKP (2015) | 0.684 katamtaman |
| Salapi |
|
| Sona ng oras | UTC+9 hanggang +6:30 (Asean) |
| Kodigong pantelepono | 10
|
| Internet TLD | |
Websayt www.asean.org | |
| |
Kasaysayan
Maaaring iguhit ang pagkatatag ng Asean mula sa pagkatatag ng dalawang hiwalay na organisasyon: ang Samahan ng Timog-Silangang Asya, isang alyansa na binubuo ng mga bansang Pilipinas, Malaysia at Thailand na itinatag noong taóng 1960, at ang Maphilindo, isang iminungkahing alyansa na ibubuo ng Pilipinas, Indonesia at Malaysia.
Ang Asean ay itinatag noong 8 Agosto 1967, na ang mga ministro ng ugnayang panlabas ng limang bansa ay nagpulong sa Bangkok at naglagda ng Deklarasyon ng Asean, na kinikilala nang lubos na Deklarasyon ng Bangkok. Ang limang ministro ng ugnayang panlabas – Adam Malik ng Indonesya, Narciso Ramos ng Pilipinas, Tun Abdul Razak ng Malaysia, S. Rajaratnam ng Singgapore, at Thanat Khoman ng Thailand – ay itinuring na Mga Ama ng Pagkatatag ng Organisasyon.
Naging bahagi ng Asean ang Brunei noong 8 Enero 1984, ang araw pagkatapos ng pagkamit ng kanilang kalayaan nang isang linggo. Ang Brunay ay unang bansa na naging kasapi sa kalunan ng Asean. Noong 28 Hulyo 1995, nagkaroon ng isang bagong kasapi ang Asean nang sumanib ang Vietnam bílang ikapitong kasapi. Pagkatapos ng dalawang taon, sumanib ang mga bansang Laos at Myanmar bílang kasapi ng Asean noong 23 Hulyo 1997. Kasabay dapat ang Cambodia sa araw ng pagsanib na iyon, ngunit ipinagpaliban muna sapagkat lumalaganap pa ang kaguluhang panloob sa politika. Noong 30 Abril 1999, sumanib na sa wakas ang bansang Cambodia at nakabuo ng isang matatag na samahán ang Asean.
Mga Pangunahing layunin ng Asean
Ang mga bansang-kasapi ng Asean at nakapagpatibay ng mga pangunahing prinsipyo para sa kanilang mga ugnayan ng mga bawat isa, na nabibilang sa Kasunduan ng Pagkakaibigan at Pagkikiisa sa Timog-Silangang Asya (TAC):
- Paggalang sa magkabilá ng-panig ukol sa kalayaan, kapangyarihan, kapantayan, katatagang panteritoryo, at pambansang pagkakakilanlan ng lahat ng mga bansa;
- Karapatan ng bawat estado na mamahala ang kanilang pambansang pamamalagi na maging malaya sa kaguluhang panlabas, lihim na pagbabagsak o pamimilit
- Walang mangyayaring kaguluhan sa ugnayang panloob ng isa't isa
- Pagsasaayos ng mga kakulangan o pagtatalo sa pamamagitan ng mapayapang paraan
- Pagtatakwil sa mga banta o paggamit ng puwersa; at
- Mabisang pakikiisa sa pagitan ng mga bansang-kasapi.
Mga kasapi ng Asean
Ang mga kasalukuyang bansang-kasapi sa Asean ay mula sa pinakauna hanggang sa pinakahuling sumapi:
Mga kasaping nagtatag
Itinatag ang organisasyon ng ito sa pamamagitan ng Deklarasyon sa Bangkok noong 8 Agosto 1967.
Mga estadong sumapi sa kalaunan
Brunei (7 Enero 1984)
Vietnam (28 Hulyo 1995)
Laos (23 Hulyo 1997)
Myanmar (23 Hulyo 1997)
Cambodia (30 Abril 1999)
Timor-Leste
Noong 23 Hulyo 2006, Si José Ramos-Horta, ang kasalukuyang pangulo ng Timor-Leste, ay lumagda ng pormal na pakiusap at inaasahan ang mabilis na paraan ng pagpasok upang maging ganap na kasapi sa loob ng limang taon.
Papua New Guinea
Ang bansang Papua New Guinea ay kasalukuyang nasa katayuang tagamasid mula 1976.
Pagtitipon ng Asean
██ Mga tagamasid sa Asean
██ Mga kandidatong-kasapi ng Asean
██ Asean Dagdag Tatlo
███ Pagtitipon ng Silangang Asya
█████ Porong Panrehiyon ng Asean
Nagdadaos ng mga pagpupulong ang Asean na nakilalang Pagtitipon ng Asean (Asean Summit), kung saan nagpupulong ang mga punò ng pamahalaan ng bawat kasapi upang pag-usapan at pasyahan ang mga isyung panrehiyon, gayundin sa pagdaraos ng ibang pagpupulong kung saan kasáma ang mga bansa na nasa labas ng hanay na may hangaring magtaguyod ng mga ugnayang panlabas.
| Mga Pagtitipong Pormal ng Asean | |||
|---|---|---|---|
| Petsa | Bansa | Punung-abala | |
| Ika-1 | Pebrero 23–24, 1976 | Indonesia | Jakarta |
| Ika-2 | Agosto 4–5, 1977 |  Malaysia | Kuala Lumpur |
| Ika-3 | Disyembre 14–15, 1987 |  Pilipinas | Maynila |
| Ika-4 | Enero 27–29, 1992 |  Singapore | Singapore |
| Ika-5 | Disyembre 14–15, 1995 |  Thailand | Bangkok |
| Ika-6 | Disyembre 15–16, 1998 |  Vietnam | Hanoi |
| Ika-7 | Nobyembre 5–6, 2001 |  Brunei | Bandar Seri Begawan |
| Ika-8 | Nobyembre 4–5, 2002 | Cambodia | Phnom Penh |
| Ika-9 | Oktubre 7–8, 2003 | Indonesia | Bali |
| Ika-10 | Nobyembre 29–30, 2004 | Laos | Vientiane |
| Ika-11 | Disyembre 12–14, 2005 | Malaysia | Kuala Lumpur |
| Ika-12 | Enero 11–14, 20071 | Pilipinas | Cebu |
| Ika-13 | Nobyembre 18–22, 2007 | Singapore | Singapore |
| Ika-143 | 27 Pebrero – 1 Marso 2009 10–11 Abril 2009 | Thailand | Cha Am, Hua Hin Pattaya |
| Ika-15 | 23 Oktubre 2009 | Thailand | Cha Am, Hua Hin |
| Ika-16 | 8–9 Abril 2010 | Vietnam | Hanoi |
| Ika-17 | 2010 | Indonesia4 | Manado |
| 1 Ipinagpaliban mula Disyembre 10–14, 2006. | |||
| 2 Nagpunong-abala ng pagtitipon nang lumiban ang Myanmar. | |||
| 3 Ang pagtitipon ay binubuo ng dalawang bahagi. Ang unang bahagi ay nalipat mula 12–17 Disyembre 2008 dahil sa krisis pampolitika ng Thailand 2008. Ang ikalawang bahagi ay napigil noong Abril 11 dahil sa pagpasok ng mga demonstrador sa lugar ng pagdaraos ng pagtitipon. | |||
| 4 Nagmungkahi ang bansang Indonesia sa bansang Brunei ng palitan na magpupunong-abala sila sa APEC (at malamang ang pagpupulong ng G20) sa 2013. | |||
Habang nagdaraos ang ikalimang Pagtitipon sa Bangkok, nagpasiya ang mga pinúnò na magpulong nang "di-pormal" sa pagitan ng bawat pagtitipon:
| Mga Pagtitipong Di-pormal ng Asean | |||
|---|---|---|---|
| Petsa | Bansa | Punung-abala | |
| Ika-1 | 30 Nobyembre 1996 | Indonesia | Jakarta |
| Ika-2 | 14–16 Disyembre 1997 | Malaysia | Kuala Lumpur |
| Ika-3 | 27–28 Nobyembre 1999 | Pilipinas | Maynila |
| Ika-4 | 22–25 Nobyembre 2000 | Singapore | Singapore |
Ang paghahambing ng mga hanay sa mga malalaking bansa
| Organisasyon | Lawak km² | Populasyon | GDP (PPP) sa EU$ | GDP (PPP) bawat kapita sa EU$ | Mga bansang- kasapi |
| UE | 3.977.487 | 456,285,839 | 11,064,752 | 24,249 | 25 |
| Asean | 4,400,000 | 553,900,000 | 2,172,000 | 4,044 | 10 |
| CSN | 17,715,335 | 366,669,975 | 2,635,349 | 7,187 | 12 |
| NAFTA | 21,588,638 | 430,495,039 | 12,889,900 | 29,942 | 3 |
| AU | 29,797,500 | 850,000,000 | 1,515,000 | 1,896 | 53 |
| Malalaking bansa | Hati ng politika | ||||
| India | 3,287,590 | 1,102,600,000 | 3,433,000 | 3,100 | 35 |
| Tsina | 9,596,960 | 1,306,847,624 | 7,249,000 | 5,200 | 33 |
| EU1 | 9,631,418 | 296,900,571 | 11,190,000 | 39,100 | 50 |
| Canada1 | 9,984,670 | 32,507,874 | 958,700 | 29,800 | 13 |
| Russia | 17,075,200 | 143,782,338 | 1,282,000 | 8,900 | 89 |
Sa taong 2003. Bughaw-puti para sa pinakamalaking halaga, lunting-puti para sa pinakamaliit, sa mga hanay na pinaghahambingan.
Pinagkunan: CIA World Factbook 2004, IMF WEO Database
1 Mga kasapi ng NAFTA
Katayuan ng ekonomiya
Ang talahanayang GDP ay nakabatay sa PPP na pinagkunan ng IMF noong Setyembre 2004.
| Bansa | GDP (PPP) angaw sa EU$ | GDP (PPP) bawat kapita sa EU$ |
| Indonesia | 820,543 | 3,661 (6) |
| Thailand | 514,236 | 7,851 (4) |
| Pilipinas | 191.849 | 24,652 |
| Malaysia | 271,167 | 10,449 (3) |
| Vietnam | 222,345 | 2,685 (7) |
| Singapore | 111,507 | 25,384 (1) |
 Myanmar | 81,283 | 1,466 (10) |
| Cambodia | 25,648 | 1,775 (9) |
| Laos | 11,832 | 1,972 (8) |
| Brunei | 5.658 | 15.171 (2) |
Mga Lider ng ASEAN
10 Kasapi kasama ang Kalihim-Heneral
- Kao Kim Hourn, Kalihim-Heneral ng ASEAN
- Hassanal Bolkiah, Sultan ng Brunei
- Hun Manet, Punong Ministro ng Cambodia
- Joko Widodo, Pangulo ng Indonesia
- Sonexay Siphadone, Punong Ministro ng Laos
- Anwar Ibrahim, Punong Ministro ng Malaysia
- Min Aung Hlaing, Punong Ministro ng Myanmar
- Ferdinand R. Marcos Jr., Pangulo ng Pilipinas
- Lee Hsien Loong, Punong Ministro ng Singapore
- Srettha Thavisin, Punong Ministro ng Thailand
- Xanana Gusmão, Punong Ministro ng Silangang Timor (ika-11 na miyembro)
- Phạm Minh Chính, Punong Ministro ng Vietnam
Tingnan din
- ASEAN+ 3
- Sona ng Malayang Kalakalan ng ASEAN {AFTA}
- BIMP-EAGA
- Pundasyong ASEAN
- Watawat ng Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya
- Awit ng Pagkakaisa ng ASEAN (Himno ng ASEAN)
- Sagisag ng ASEAN
- Palaro ng Timog Silangang Asya (SEA Games)
- Talaan ng mga lungsod sa ASEAN ayon sa populasyon