Olframyo

Ang Tungsten /ˈtʌŋstən/ na kilala rin bilang wolfram /ˈwʊlfrəm/ (WUUL-frəm) ay isang kemikal na elemento na may kemikal na simbolong W at atomikong bilang na 74. Ang salitang Tungsten ay nagmula sa wikang Swedish na tung sten na direktang masasaling mabigat na bato.^[6]

Tungsten, ₇₄W

Tungsten
Bigkas sa Ingles	/ˈtʌŋstən/ ​(TUNG-stən)
Alotropiya	α-tungsten (common), β-tungsten
Hitsura	grayish white, lustrous
Pamantayang atomikong timbang Ar°(W)	183.84±0.01 183.84±0.01 (pinaikli)[1]
Tungsten sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson Mo ↑ W ↓ Sg tantalum ← tungsten → rhenium
Atomikong bilang (Z)	74
Pangkat	pangkat 6
Peryodo	peryodo 6
Bloke	d-block
Konpigurasyon ng elektron	[Xe] 4f14 5d4 6s2[2]
Mga elektron bawat kapa	2, 8, 18, 32, 12, 2
Katangiang pisikal
Pase sa STP	solid
Punto ng pagkatunaw	3695 K ​(3422 °C, ​6192 °F)
Punto ng pagkulo	5828 K ​(5555 °C, ​10031 °F)
Densidad (malapit sa r.t.)	19.25 g/cm3
kapag likido (sa m.p.)	17.6 g/cm3
Puntong kritikal	13892 K,  MPa
Init ng pusyon	35.3 kJ/mol
Init ng baporisasyon	806.7 kJ/mol
Molar na kapasidad ng init	24.27 J/(mol·K)
Presyon ng singaw P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 3477 3773 4137 4579 5127 5823
Katangiang atomiko
Mga estado ng oksidasyon	−4, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6 (isang katamtamang asidikong oksido)
Elektronegatibidad	Eskala ni Pauling: 2.36
Radyong atomiko	emperiko: 139 pm
Radyong Kobalente	162±7 pm
Mga linyang espektral ng tungsten
Ibang katangian
Kayarian ng krystal	​body-centered cubic (bcc)
Termal na pagpapalawak	4.5 µm/(m⋅K) (at 25 °C)
Termal na konduktibidad	173 W/(m⋅K)
Elektrikal na resistibidad	52.8 n Ω⋅m (at 20 °C)
Magnetikong pagsasaayos	paramagnetic[3]
Modulo ni Young	411 GPa
Modulo ng tigas	161 GPa
Bultong modulo	310 GPa
Rasyo ni Poisson	0.28
Eskala ni Mohs sa katigasan	7.5
Subok sa katigasan ni Vickers	3430 MPa
Subok sa katigasan ni Brinell	2570 MPa
Bilang ng CAS	7440-33-7
Simbolo	"W": from Wolfram, originally from Middle High German wolf-rahm 'wolf's foam' describing the mineral wolframite[4]
Pangunahing isotopo ng tungsten
Iso­topo Abudansya Half-life (t1/2) Paraan ng pagkabulok Produkto 180W 0.12% 1.8×1018 y α 2.516 176Hf 181W syn 121.2 d ε 0.188 181Ta 182W 26.50% Ang 182W ay tumatagal sa may 108 neutron 183W 14.31% Ang 183W ay tumatagal sa may 109 neutrons 184W 30.64% Ang 184W ay tumatagal sa may 110 neutron 185W syn 75.1 d β− 0.433 185Re 186W 28.43% Ang 186W ay tumatagal sa may 112 neutron
Kategorya: Tungsten tingnan usapan baguhin

Ang tungsten ay isang matigas at bihirang metal sa ilalim ng pamantayang mga kondisyon kung hindi isinama (uncombined). Ito ay natural na matatagpuan lamang sa mundo sa mga kemikal na compound. Ito ay natukoy bilang bagong elemento noong 1781 at unang naihiwalay bilang metal noong 1783. Ang mahalagang ore nito ay kinabibilangan ng wolframite at scheelite. Ang malayang elemento ay kahanga hanga sa pagiging matibay nito lalo na ang katotohanang ito ang may pinaka mataas na natutunaw na punto sa lahat ng mga hindi-alloy na metal at ikalawang pinakamataas sa lahat ng mga kemikal na elemento pagkatabos ng carbon. Kahanga hanga rin dito ang pagkakaroon nito ng mataas na densidad na 19.3 beses ng tubig at maikukumpara sa uranium at ginto at mas mataas (mga 1.7 beses) kesa sa tingga (lead)^[7] Tungsten with minor amounts of impurities is often brittle^[8] at katigasan na gumagawa ritong mahirap pagtrabahuhan. Gayunpaman, ang napaka purong tungsten bagaman matigas pa rin ay mas duktilo (ductile) at maaaring hiwain ng isang matigas na bakal na hacksaw.^[9]

Ang hindi alloyed na elemental na anyo nito ay pangunahing ginagamit sa mga elektrikal na aplikasyon. Ang maraming mga alloy ng tungles ay may maraming mga aplikasyon na ang pinakakilala rito ang inkandesenteng bombilyang filamento ng , tubo ng X-ray (bilang parehong filamento at inaasinta) at mga superalloy. Ang katigasan ng tungsten at mataas na densidad ay nagbibigay dito ng mga aplikasyong militar sa pagtagog ng mga prohektilo (projectile). Ang mga compound ng tungsten ay pinaka kalimitang ginagamit ng industriyal bilang mga katalista.

Ang tungsten ang tanging metal mula sa ikatlong transisyong serye na alam na umiiral sa mga biomolekula kung saan ito ay ginagamit sa ilang mga espesye ng bacteria. Ito ang pinakamabigat ng elementong alam na gingamit ng anumang buhay na organismo. Gayunpaman, ang tungsten ay nanghihimasok sa metabolismo ng molybdenum at tanso at medyo nakalalason sa buhay ng mga hayop.^[10][11]