Volodimir Zelenski
Volodimir Oleksandroviç Zelenski (Ukraynaca: Володимир Олександрович Зеленський, Ukraynaca telaffuz: [woloˈdɪmɪr olekˈsɑndrowɪdʒ zeˈlɛnʲsʲkɪj]; d. 25 Ocak 1978), 2019'dan beri Ukrayna'nın altıncı ve şu anki devlet başkanı olarak görev yapan Ukraynalı politikacı, komedyen ve aktör.
| Volodimir Zelenski Володимир Зеленський | |
|---|---|
.jpg) | |
| 2023'te Zelenski | |
| 6. Ukrayna devlet başkanı | |
| Görevde | |
| Makama geliş 20 Mayıs 2019[1] | |
| Başbakan | Volodimir Hroysman (2019) Oleksiy Honçaruk (2019-2020) Denis Şmihal (2020-) |
| Yerine geldiği | Petro Poroşenko |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Volodimir Oleksandroviç Zelenski 25 Ocak 1978 Kriviy Rig, Ukrayna SSC, Sovyetler Birliği |
| Vatandaşlığı |  Ukrayna |
| Partisi | Bağımsız |
| Diğer siyasi bağlantıları | Halkın Hizmetkârı (2018-günümüz) |
| Evlilik(ler) | Olena Zelenska (e. 2003) |
| Çocuk(lar) | 2 |
| Yaşadığı yer | Mariinski Sarayı |
| Bitirdiği okul | Kiev Ulusal Ekonomi Üniversitesi |
| Mesleği | Siyasetçi · Komedyen · Oyuncu |
| İmzası |  |
| Resmî site | president.gov.ua/en |
.jpg)
Ukraynalı Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Zelenski, Ukrayna'nın orta kesimindeki Dnipropetrovsk Oblastı'nın büyük şehirlerinden Krıvıy Rih'te anadili Rusça olan bir ailenin çocuğu olarak büyüdü. Oyunculuk kariyerinden önce Kiev Ulusal Ekonomi Üniversitesi'nden hukuk diploması aldı. Daha sonra komedi alanında kariyer yaptı ve Zelenski'nin kurgusal bir Ukrayna devlet başkanını canlandırdığı TV dizisi Halkın Hizmetkarı da dahil olmak üzere film, çizgi film ve TV şovları üreten Kvartal 95 adlı yapım şirketini kurdu. Dizi 2015'ten 2019'a kadar yayınlandı ve son derece popüler oldu. Mart 2018'de Kvartal 95 çalışanları tarafından diziyle aynı adı taşıyan bir siyasi parti kuruldu.
31 Aralık 2018'de Zelenski, 2019 başkanlık seçimlerindeki adaylığını, dönemin Devlet Başkanı Petro Poroşenko'nun 1+1 televizyon kanalında yaptığı yeni yıl konuşmasıyla birlikte açıkladı. Siyasete yabancı olan Poroşenko, seçim için yapılan kamuoyu yoklamalarında şimdiden en önde gelen isimlerden biri haline gelmişti. İkinci turda Poroşenko'yu yenerek yüzde 73,23 oyla seçimi kazandı. Kendisini düzen ve yolsuzluk karşıtı bir figür olarak konumlandırdı. Başkan olarak Zelenski, devletin ve ülke nüfusunun Ukraynaca ve Rusça konuşan kesimleri arasında birliğin savunucusu oldu.[2] Başkan olarak göreve başlamasından kısa bir süre sonra yapılan erken parlamento seçimlerinde partisi ezici bir zafer kazandı. Yönetiminin ilk iki yılında Zelenski, Ukrayna Yüksek Şurası üyelerinin yasal dokunulmazlığının kaldırılmasını,[3] ülkenin COVID-19 salgınına ve ardından gelen ekonomik durgunluğa verdiği yanıtı ve Ukrayna'da yolsuzlukla mücadelede bazı sınırlı ilerlemeleri denetledi.[4][5][6]
Başkanlık kampanyası sırasında Zelenski, Ukrayna'nın Rusya ile uzun süredir devam eden çatışmasını sona erdirme sözü verdi ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile diyalog kurma girişiminde bulundu.[7] Yönetimi, 2021 yılında Rusya ile gerilimin tırmanmasıyla karşı karşıya kaldı ve Şubat 2022'de başlayan tam ölçekli bir Rus işgalinin başlatılmasıyla sonuçlandı. Zelenski'nin Rus askeri yığınağı sırasındaki stratejisi, Ukrayna halkını sakinleştirmek ve uluslararası topluma Ukrayna'nın misilleme yapma niyetinde olmadığına dair güvence vermekti.[8] Başlangıçta yakın bir savaş uyarılarına mesafeli dururken, tehdide "dayanmak" için NATO'dan güvenlik garantileri ve askeri destek talep etti.[9] İşgalin başlamasının ardından Zelenski, Ukrayna genelinde sıkıyönetim ve silahlı kuvvetlerin genel seferberlik ilan etti. Kriz sırasındaki liderliği kendisine uluslararası alanda büyük övgü kazandırdı ve Ukrayna direnişinin sembolü olarak nitelendirildi.[10] Zelenski, 2022 yılı için Time Yılın Kişisi seçildi ve Ukrayna'da yapılan kamuoyu yoklamaları onu Ukrayna'nın en büyük devlet başkanı olarak gösterdi.[11]
İlk yılları
Zelenski, 25 Ocak 1978'de Kriviy Rig,[12] Ukrayna SSC, Sovyetler Birliği'nde (günümüzde Ukrayna) Yahudi bir ailede doğdu.[13][14][15][16][17] Babası Oleksandr Zelenski Kriviy Rig Ekonomi Enstitüsü'nde profesör olarak çalışırken annesi Rimma Zelenska mühendistir.[18][19][20] Liseye başlamadan önce babasının işi nedeniyle dört yıl Moğolistan'ın Erdenet şehrinde yaşadı.[13] 16 yaşında TOEFL sınavını geçti ve İsrail'de eğitim görmek için eğitim bursu kazandı, ama babası gitmesine izin vermedi.[21] Kiev Ulusal Ekonomi Üniversitesi'nin Kriviy Rig kampüsünde hukuk eğitimi aldı ancak profesyonel olarak bu alanda çalışmadı.[13][22]
Sanat kariyeri
Zelenski 17 yaşında yerel KVN[23] (bir komedi yarışması) takımına katıldı ve çok geçmeden birleşmiş Ukrayna takımı "Zaporizhia-Kryvyi Rih-Transit"e katılması için davet edildi. Bu takım KVN'nin Major Ligi'nde gösteri yaptı ve nihayetinde 1997 yılında birinci oldu.[24][25][26] Zelenski'nin aynı yıl oluşturup liderliğini yaptığı Kvartal 95 ekibi daha sonra Kvartal 95 komedi ekibine dönüştü. Kvartal 95, 1998-2003 yılları arasında Major Lig'de ve KVN'nin en yüksek açık Ukrayna liginde gösteriler yaptı, bu sırada takım üyeleri Moskova'da çok zaman geçirip eski Sovyet ülkelerinde sıkça turlara çıktı.[24][25] Kvartal 95 2003'te Ukraynalı TV kanalı 1+1 için TV programları üretmeye başladı ve 2005'te ekip Ukraynalı TV kanalı Inter'e geçti.[24]
Zelenski, 2015'te Halkın Hizmetkârı adlı televizyon dizisinde Ukrayna devlet başkanını canlandırdı.[22] Dizide canlandırdığı karakter, bir viral videoda yolsuzluk karşıtı açıklamalar yaptıktan sonra cumhurbaşkanlığı seçimini kazanan otuzlu yaşlarında bir lise tarih öğretmeniydi.[27]
Siyasi kariyerinin başlangıcı
Zelenski, 2013-2014 Yevromaydan hareketini, Donbass Savaşı sırasında da Ukrayna Ordusu'nu destekledi.[22] Ağustos 2014'te Ukrayna Kültür Bakanlığı'nın Rus sanatçıların ülkeye girişini yasaklama kararına karşı çıktı.[28] 2018'de başrolünde yer aldığı romantik komedi filmi Love in the Big City 2 ülkede yasaklandı.[29]
Halkın Hizmetkârı partisi Mart 2018'de aynı adlı dizinin yapımcı şirketi Kvartal 95 çalışanları tarafından kuruldu.[30][31][32] Zelenski, Mart 2019'da Der Spiegel'e verdiği röportajda siyasetçilere olan güveni yeniden tesis etmek için siyasete girdiğini, "profesyonel, düzgün insanları yönetime getirmek" ve "siyaset kurumunun havasını olabildiğince değiştirmek" istediğini söyledi.[33]
Devlet başkanlığına adaylık
Zelenski, 31 Aralık 2018'de 2019 Ukrayna başkanlık seçiminde aday olduğunu açıkladı.[22] Adaylık açıklamasından altı ay öncesinde yapılan anketlerde bile Zelenski'nin adı ilk sıralarda geçiyordu.[22][30][34] Kampanya dönemi boyunca Kvartal 95 ile gösterilere devam etti.[35] Seçilmesi durumunda bir dönem başkanlık yapacağını açıkladı.[36]
Devlet başkanlığı
20 Mayıs 2019'da resmen göreve başladı.[37] Ukrayna Parlamentosu'nda (Verkhovna Rada) gerçekleştirilen törene katılan çeşitli yabancı yetkililer arasında Salome Zurabişvili (Gürcistan), Kersti Kaljulaid (Estonya), Raimonds Vējonis (Letonya), Dalia Grybauskaitė (Litvanya), János Áder (Macaristan), Maroš Šefčovič (Avrupa Birliği) ve Rick Perry (Amerika Birleşik Devletleri) vardı.[38] Başkan olarak ilk icraati, yemin töreninde o zamanki Ukrayna parlamentosunu feshetmek oldu.[39] Zelenski ilk Yahudi Ukrayna Devlet Başkanı olarak kayda geçti.[40]
28 Mayıs'ta Miheil Saakaşvili'ye Ukrayna vatandaşlığını iade etti.[41]
Zelenski'nin seçim sistemini değiştirmeye yönelik ilk büyük teklifi Ukrayna parlamentosu tarafından reddedildi. Teklif geçseydi, çoğunluk oyu sisteminden gizli parti listelerinin kullanıldığı bir nispi (orantılı) temsil sistemine geçiş ve seçim barajının %5'ten %3'e indirilmesi gerçekleşecekti. Teklifin geçmemesinin temel sebebi parti listelerinin gizli olmasına parlamentodaki partilerin çoğunun karşı çıkmasıydı.[42]
Ek olarak, 6 Haziran'da meclis üyeleri Zelenski'nin yasadışı zenginleşmeye yönelik cezai sorumluluğun yeniden yürürlüğe geçmesine dair kritik girişimini parlamento gündemine eklemeyi reddederek onun yerine bir grup vekilin hazırladığı benzer bir yasayı gündeme ekledi.[43][44]
8 Temmuz'da Zelenski, maliyetini gerekçe göstererek her yıl Bağımsızlık Meydanı'nda gerçekleştirilen Kyiv Bağımsızlık Günü Geçit Töreni'ni iptal etti. Buna karşın Zelenski, Bağımsızlık Günü'nün yine de kutlanacağını ve kahramanların onurlandırılacağını vurguladı, yalnızca "format yeni olacaktı".[45][46][47] Zelenski ayrıca geçit töreninde kullanılacak paranın bunun yerine gaziler için kullanılmasını teklif etti.[48]
2020'de Zelenski'nin partisi, televizyon ve radyo yayıncıları arasında rekabeti artırmak ve Ukraynalı oligarkların yayıncılar üzerindeki etkisini azaltmak için Ukrayna'nın medya kanunlarına yönelik reform teklifinde bulundu. Teklif, içerdiği bilgi çarpıtmaya yönelik cezai sorumluluk getiren maddenin kötüye kullanılabileceğinden dolayı Ukrayna'da medya sansürünü artırma riski taşımasıyla eleştirildi.[49][50]
Zelenski Ocak 2020'de Umman'a yaptığı gizli bir yolculuğun resmî programında yer almamasından ve devlet vazifesiyle kişisel tatilini birlikte yürüttüğü izlenimi verdiğinden dolayı eleştirildi. Başkanlığın ofisi, yolculuğun bedelini hükûmetin değil bizzat Zelenski'nin karşıladığını söylese de, yolculukla ilgili şeffaflık olmamasından dolayı Zelenski ağır eleştiriler aldı. Zelenski, zamanında önceki başkan Petro Poroşenko'nun Maldivler'de geçirdiği gizli tatili eleştirmişti.[51][52]
Parlamento Ocak 2021'de Ukrayna'nın referandum yasalarını güncelleyen ve yeniden düzenleyen bir kanun tasarısını kabul etti.[53] 2018 yılında Ukrayna Anayasa Mahkemesi'nin yasadışı ilan ettiği referandum yasasını[54] düzeltmek Zelenski'nin seçim vaatlerinden biriydi.[55]
Kabineler ve yönetim
Zelenski, Andriy Bohdan'ı Ukrayna Başkanlık Ofisi'nin başına atadı. Bohdan bundan önce Ukraynalı oligark Ihor Kolomoyskyi'nin avukatlığını yapmıştı. Zelenski'nin atadığı Cumhurbaşkanlığı İdaresi üyelerinin bir kısmı, kurucusu olduğu eski yapım şirketi Kvartal 95'ten ekip arkadaşlarıydı.[56] Ukrayna Gizli Servisi'nin başkan yardımcısı olan İvan Bakanov bunlardan biridir.[57]
Parlamento Zelenski'nin Dışişleri Bakanı'nı, Savunma Bakanı'nı, Ukrayna Güvenlik Servisi başkanını ve başsavcıyı değiştirme isteğini onaylamadı.[58] Zelenski ayrıca Ukrayna'nın 24 oblastının valilerinden 20'sini görevden alıp yerlerine yenilerini atadı.[59]
Honçaruk hükûmeti
Zelenski'nin siyasi partisi Halkın Hizmetkârı, 21 Temmuz 2019 parlamento seçimlerinde modern Ukrayna tarihinde bir ilk olarak parti listesi oyunun yüzde 43'üyle parlamentoda tek parti çoğunluğuna ulaştı. Başkan Zelenski'nin partisi 424 koltuktan 254'ünü kazandı.[60]
Seçimlerin ardından Zelenski'nin başbakanlık için aday gösterdiği Oleksiy Honçaruk'un başbakanlığı parlamento tarafından hızlıca onaylandı. Parlamento ayrıca Andrii Zahorodniuk'u savunma bakanı, Vadim Pristaiko'yu dışişleri bakanı ve İvan Bakanov'u Ukrayna Güvenlik Servisi başkanı olarak onayladı.[61] Süregelen yolsuzluk iddialarından[62] dolayı tartışmalı bir figür olan Arsen Avakov ise içişleri bakanı olarak koltuğunu korudu. Honçaruk savunma olarak, görece deneyimsiz olan hükûmetin deneyimli idarecilere ihtiyaç duyduğunu ve Avakov'a geçemeyeceği "kırmızı çizgiler çizildiğini" söyledi.[63]
Zelenski 11 Şubat 2020'de Bohdan'ı başkanlık idare başkanlığı görevinden aldı ve yerine aynı gün Andriy Yernak'ı atadı.[64]
Şmihal hükûmeti
6 Mart 2020'de Honçaruk hükûmeti yerini Denis Şmihal hükûmetine bıraktı. Honçaruk'un acele ayrılışı o zaman basında pek yer bulmadı.[65]
Donbas Çatışmasına son verme girişimleri
Zelenski'nin ana seçim vaatlerinden biri Donbas Savaşı'na son vermek ve oradaki Rusya-destekli ayrılıkçı hareketi çözüme ulaştırmaktı.[66]
Özel hayatı
Zelenski, liseden arkadaşı Olena Zelenska ile Eylül 2003'te evlendi.[13] Çiftin Temmuz 2004'te kızı Oleksandra, Ocak 2013'te de oğlu Kirilo doğdu.[13]
Filmografi
Sinema
| Yıl | Başlık |
|---|---|
| 2004 | Three Musketeers |
| 2009 | Love in the Big City |
| 2010 | Love in the Big City 2 |
| 2011 | Office Romance. Our Time |
| 2012 | Love in the Big City 2 |
| 2012 | Rzhevsky Versus Napoleon |
| 2012 | 8 First Dates |
| 2014 | Love in Vegas |
| 2014 | Paddington |
| 2015 | 8 New Dates |
| 2016 | Servant of the People 2 |
| 2018 | I, You, He, She |
| 2023 | Superpower |
Televizyon
| Yıl | Başlık | Notlar |
|---|---|---|
| 2006 | Dancing with the Stars (Ukraine) | |
| 2008-2012 | Svaty | Yapımcı |
| 2015 | Servant of the People | |
| 2016 | Tantsi z zirkamy | |
| 2022 | 64th Annual Grammy Awards | |
| 2023 | 12th Annual NFL Honors |
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Resmî site 14 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kvartal 95
- IMDb'de Volodimir Zelenski
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Petro Poroşenko | Ukrayna Cumhurbaşkanı 2019–günümüz | Görevde |