Search

Sinirangan nga Timor

An Sinirangan nga Timor o kundi man Sinirangan Timor o Timor-Leste (/tiˈmɔːr ˈlɛʃteɪ/; Tetum: Timór Lorosa'e, Iningles East Timor, Kinatsila Timor Oriental), nga an opisyal nga ngaran Repúblika Demokrátika han Timor-Leste (ha literal Repúblika Demokrátika han Sinirangan nga Timor, Ininglis: Democratic Republic of Timor-Leste,[11] Pinortuges: República Democrática de Timor-Leste,[12] Tetum: Repúblika Demokrátika Timór-Leste),[13] in usa nga estado soberano ha Dagatnon nga Salatan-Sinirangan Asya. Katunga hini han isla han Timor, ngan namumutang ngada ha sinirangan. Lakip liwat hini an hagrani nga mga isla han Atauro ngan Jaco, ngan Oecusse, usa nga exclave ha amihanan-katundan nga dapit han isla nga pinapalibutan han kanan Indonesia Katundan nga Timor. An kanan nasod kadako in ginbabanabanahan nga mga 15,410 km2 (5,400 kwardrado milya).

Repúblika Demokrátika han Timor-Leste

  • Repúblika Demokrátika Timór-Leste  (Tetum)
  • República Democrática de Timor-Leste  (Pinortuges)
Bandira han Sinirangan nga Timor
Bandira
Eskudo han Sinirangan nga Timor
Eskudo
Darahonon: Unidade, Acção, Progresso  (Pinortuges)
Unidade, Asaun, Progresu  (Tetum)
("Paghiusa, Pangiwá, Pagdukwag")
Awit: "Pátria" (Pinortuges)
(Ininglis: "Fatherland")
Kahamutang han Sinirangan nga Timor
Kahamutang han Sinirangan nga Timor
Pamunuan
ngan gidako-i nga syudad
Dili
8°33′S 125°34′E / 8.55°S 125.56°E / -8.55; 125.56 125°34′E / 8.55°S 125.56°E / -8.55; 125.56
Opisyal nga mga pinulungan
Pinortuges
Tetuma
Mga Nasodnon nga pinulungan
Relihiyon
(2010[1])
96.9% Katoliko Romano
3.1% iba nga mga relihyon
(Mga) Tawag hin tawoSinirangan nga Timores
Timores
Maubere (informal)[2][3]
KagamhananUnitaryo nga semi-presidentehanon nga konstitusyonal nga republika[4][5][6]
• Mangulo
José Ramos-Horta
• Primer Ministro
Taur Matan Ruak
MagbabalaodNasodnon nga Parlamento
Paglugaring 
tikang han Indonesia
• Timor nga Portuges
ika-16 nga gatostuig
• Gindeklara an paglugaríng
28 Nobyembre 1975
• Pag-anexar han Indonesia
17 Hulyo 1976
• Gindumara han UNTAET
25 Oktubre 1999
• Ginbalik an paglugaríng
20 Mayo 2002
Langyab
• Bug-os
15,007[7] km2 (5,794 sq mi) (ika-154)
• Katubigan (%)
negligible
Kamolupyohan
• 2015 nga census
1,167,242[8]
• Densidad
78/km2 (202.0/sq mi)
GDP (PPP)2019 nga banabana
• Bug-os
$7.221 ka bilyon
• Per capita
$5,561[9]
GDP (nominal)2019 nga banabana
• Bug-os
$3.145 ka bilyon
• Per capita
$2,422[9]
HDI (2017)▲ 0.625[10]
namumutnga · ika-132
SalapiUnited States dollarb (USD)
Zona hin orasUTC+9
Dapit hin pagmaneharwalá
Kodigo hin pagtawag+670
ISO 3166 nga kodigoTL
Internet TLD.tlc
  1. Napulo kag lima pa nga mga "nasodnon nga pinulongan" ginkikilala han Konstitusyon.
  2. Mga centavo gingagamit gihapon.
  3. .tp ginphase out.

Ginkolonisar an Sinirangan nga Timor han Portugal didâ han ika-16 nga gatostuig, ngan gintawag ini nga Timor nga Portuges kutob 28 Nobyembre 1975, han pagdeklara hin paglugaring han teritoryo ginbuhat han Frente Rebolusyonaryo para hin Independyente nga Sinirangan nga Timor (Fretilin). Sunod hin siyam ka adlaw, Gin-invadir ngan gin-okupar an nasod han Indones nga militar, ngan gindeklara ini nga ika-27 nga lalawigan han nasod han sunod nga tuig. An pag-okupar han Indones han Sinirangan nga Timor mayda kinaiya hin dako nga pagkabiyolente nga pag-awayan hin pira ka mga dekada han mga separatista nga grupo (labi na han Fretilin) ngan han Indones nga militar.

Han 1999, sunod han ginsponsor han Nasyones-Unidas nga buhat hin pagdeterminar-hin-kalugaringon, ginbuhi-an han Indonesia an pagkontrolar han teritoryo. An Sinirangan nga Timor nagin syahan nga bag-o nga soberano nga estado han ika-21 nga gatostuig dida han 20 Mayo 2002 ngan inmap han Nasyones Unidas ngan han Komunidad hin mga Nasod han Pinortuges nga Pinulungan. Han 2011, nagpasamwak an Sinirangan nga Timor han plano hini nga magin ika-napulo-kag-usa nga api han Association of Southeast Asian Nations (ASEAN).[14] Usá ini han duduha la nga predominante nga Katoliko nga mga nasod ha Timugan nga Asya, upod han Pilipinas,[15] pati gihapon an amo la nga nasod ha Asya nga nahamutang hin kumpleto ha Salatan nga Hemisferyo.

Etimolohiya

An ngaran nga "Timor" tikang han pulong nga timur, an pulong para han "sinirangan" o "sidlangan ha Inindones, nga nahisurat nga Timor ha Pinortuges, nga nagresulta hin tautolohiko nga toponimo nga nangangahulogan nga "Sinirangan Sinirangan" o kundi man "Sidlangan Sidlangan": ha Pinortuges Timor-Leste (Leste amo an pulong para hit "sinirangan"); ha Tetum Timór Lorosa'e (Lorosa'e amo an pulong para hit "sinirangan" (ha literal "nasirang nga adlaw")). Ha Inindones, tinatawag an nasod nga Timor Timur, nga diin ginagamit an Portuges nga ngaran para han purô sunod han pulong para han "sinirangan", kay it mga tigtulidong hin tigngaran ngan talingaran o kundi man adhetibo ha Inindones ginbubutang katapos hit tigngaran.

An mga opisyal nga ngaran ha ilarom han Konstitusyon amo an Demokratiko nga Republika han Timor-Leste o kun ha Iningles Democratic Republic of Timor-Leste.[16] República Democrática de Timor-Leste ha Pinortuges,[12] ngan Repúblika Demokrátika Timór-Leste ha Tetum.[13]

An International Organization for Standardization (ISO) opisyal nga halipot nga porma han ngaran ha Ininglis ngan ha iba nga mga pinulongan Timor-Leste (codes: TLS & TL), nga amo an ginagamit han Nasyones Unidas,[17] han Unyon Europeo,[18] ngan han mga nasodnon nga mga standard nga mga organisasyon han Fransya (AFNOR), Estados Unidos (ANSI),[19] Reino Unido (BSI), Alemanya (DIN), ngan Sweden (SIS), tanan nga mga diplomatiko nga mga misyon ngada han nasod ha protocol ngan han CIA World Factbook.[20]

Politika ngan kagamhanan

Nicolau Lobato nga Palasyo han Mangulo ha Dili.
An Nasodnon Parlamento han Sinirangan nga Timor
Opisina han Abogado Heneral han Sinirangan nga Timor

An namumuno hin estado han Sinirangan nga Timor amo an Mangulo han Republika, nga napipili hin pagbotos han katawhan hin lima-ka-tuig nga panahon hin pag-alagad. Bisan pa man kun an mga gahom nga ehekutibo baga hin limitado, mayda an Mangulo han gahom pagpili han Primer Ministro ngan pag-veto hin mga ginpamalaod han kagamhanan. Katapos hin mga piniliay, an Mangulo nagpipili han namumuno han mayoriya nga partido o kundi man koalisyon komo Primer Ministro han Sinirangan nga Timor ngan han gabinete ha pagproponer han Primer Ministro. Komo namumuno han kagamhanan, an Primer Ministro amo an na-presidir han gabinete.[4][5]

An unicameral nga parlamento han Sinirangan nga Timor amo an Nasodnon nga Parlamento o kundi man Parlamento Nacional, nga an mga api hini ginbobotos han mga katawhan hin lima-ka-tuig nga panahon hin pag-alagad. An ihap han mga paglingkod puyde mag-iba tikang hin minimum nga kalim-an-kag-duha kutob hin maximum nga kaunmnan-kag-lima. An konstitusyon han Sinirangan nga Timor ginsubad han kanan Portugal.

Mga distrito han Sinirangan nga Timor

Sinirangan nga Timor
Mapa han mga distrito han Sinirangan nga Timor.

An Sinirangan nga Timor ginbahin ngadto hin napulo kag tulo (13) nga mga munisipalidad:

  1. Lautém
  2. Baucau
  3. Viqueque
  4. Manatuto
  5. Dili
  6. Aileu
  7. Manufahi
  8. Liquiçá
  9. Ermera
  10. Ainaro
  11. Bobonaro
  12. Cova Lima
  13. Oecusse
  14. Atauro

Mga kasarigan


 Usa ka turók ini nga barasahon. Dako it imo maibubulig ha Wikipedia pinaagi han pagparabong hini.
Mga Nasod ha Timugan nga Asya
Birmania/Myanmar | Brunei | Cambodia/Camboya | Indonesia | Laos | Malaysia | Pilipinas | Singgapura/Singapur | Sinirangan nga Timor | Thailand/Tailandya | Vietnam
Mga Nasod ha Asya
Afganistan | Amihanan nga Korea | Arabya Saudi | *Armenya | *Aserbaiyan | Barein | Bangladesh | Birmania/Myanmar | Brunei | Butan | Cambodia/Camboya | *Ehipto | Emiratos Arabes Unidos | *Georgia | Hapon | Hordanya | India | Indonesia/Indonesya | Irak | Iran | Israel | *Kasahistan/Kazakhstan | Kirguistan | Kuwait | Laos | Libano | Malaysia | Maldivas | Mongolya | Nepal | Oman | Pakistan | Pilipinas | Qatar/Catar | *Rusia | Salatan nga Korea | Singgapura | Sinirangan nga Timor | Sirya | Sri Lanka | Taiwan (Republika han Tsina) | Tayikistan | Thailand/Tailandya | Tsina (Kanan Katawhan Republika han Tsina) | Turkmenistan | Turkeya | Usbekistan | Vietnam | Yemen
An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: East Timor
Ginkuha tikang ha "https:https://www.search.com.vn/wiki/index.php?lang=war&q=Sinirangan_nga_Timor&oldid=7642226"
🔥 Top keywords: Syahan nga PakliCarles Puigdemont i CasamajóMarie AntonietteWikipedia:Ganghaan han KomunidadWikipedia:MahitungodIkaduha nga Gera han KalibotanPudayPinaurog:BilngaSeramikaWikipediaWikipedia:General disclaimerInobasyonBurawTurnilyoTungawTigtulidongPinaurog:RecentChangesAlfred RomualdezPinaurog:AkonHiruhimangrawBuyogan FestivalSanghiran san BinisayaDaws ButlerWikipedia:HarampanganIninglisAnton ChekhovMaya-mayaPinar del Río (probinsya)Reino UnidoIndiaPamulongNegros OrientalEstados UnidosWikipedia:Kasahiran nga disclaimerGoogleBatakan:Cite webPinar del RíoHTMLKalibonganTagum (kolor)