Benseen
Benseen is 'n aromatiese organiese verbinding met die chemiese formule C6H6. Dit het 'n koolstofvrye analoog: borasien.
Algemeen | |
|---|---|
| Naam | Benseen |
 |  |
| Chemiese formule | C6H6 |
| Molêre massa | 78,11 [g/mol] |
| CAS-nommer | 71-43-2[1] |
| Voorkoms | kleurlose vloeistof tot liggeel[1] |
| Reukdrempel | 4,68 dpm[1] |
| Fasegedrag | |
| Smeltpunt | 5,5 °C[1] |
| Kookpunt | 80,1 °C[1] |
| Digtheid | 0,8787 @ 15 °C[1] |
| Oplosbaarheid | 0,17 gewig% (@ 25C)[2] |
| Kritieke temperatuur | 288,9 °C[1] |
| Henry se konstante | 1,79(4) x 10-1 [L/mol.atm] 3950 [K][3] |
Suur-basis eienskappe | |
| pKa | |
Veiligheid | |
| Flitspunt | -11,1 °C[1] |
| Selfontbrandingspunt | 497,79 °C[1] |
| LD50 | akuut 930 mg/kg (rot)[1] damp |
| LC50 | 10 000 dpm vir 7 ure (in rotte) |
Tensy anders vermeld is alle data vir standaardtemperatuur en -druk toestande. | |
Portaal  Chemie | |
Produksie
Michael Faraday het benseen vir die eerste keer in 1825 geïsoleer en Mitscherlich het dit uit bensoësuur en kalk gesintetiseer. Die stof word gewoonlik uit steenkoolteer (sedert 1849) of aardolie (sedert 1941) verkry.[4]
Gebruik
Benseen word gebruik in die sintese van fenol, wat 'n belangrike grondstof vir die farmaseutiese industrie, die bounywerheid en die motorindustrie is. Gewoonlik word fenol deur die Hock-proses vervaardig waartydens benseen met propeen reageer om kumeen te lewer. Dan word kumeen geoksideer tot kumeenhidroperoksied, wat ontbind na fenol en asetoon. Dis is egter ook moontlik om benseen direk met 'n palladium-katalisator te hidroksileer.[5]
Kanker
Sedert 1928 is bevind dat daar 'n verband tussen blootstelling aan benseen en die ontstaan van kanker is, veral bloedkanker, dus is benseen as 'n karsinogeen verkaar. In die jare 1960–1970 het mense wat in Turkye en Italië in die leerindustrie gewerk het, daaronder gely. In die middel 1970's het werkers by die firma Pliofilm, waar benseen as oplosmiddel gebruik is, 'n ongewone aantal gevalle van leukemie opgelewer, en die eerste kwantitatiefbetroubare gegewens verskaf. Die owerheid het gereageer deur die gemiddelde blootstelling oor 8 uur tot net 1 dpm te beperk.
Benseen is 'n belangrike industriële chemiese stof en blootstelling aan klein hoeveelhede kom van tabakrook, uitlaatgasse, verbrandingsprodukte en drinkwater.[6]