Спейс шатл

Касмічная транспартная сістэма (англ.: Space Transportation System), больш вядомая як Спейс шатл^[1] (ад па-англійску: Space shuttle — касмічны чаўнок) — амерыканскі шматразовы транспартны касмічны карабель.

Шатл англ.: Space Shuttle
Шатл «Дыскаверы» узлятае. Палёт STS-120
Агульныя звесткі
Краіна	ЗША
Прызначэнне	Шматразовы транспартны касмічны карабель
Вытворца	United Space Alliance: Thiokol/Alliant Techsystems (SRBs) Lockheed Martin (Martin Marietta) — (ET) Rockwell/Boeing (orbiter)
Асноўныя характарыстыкі
Колькасць ступеней	2
Даўжыня	56,1 м
Дыяметр	8,69 м
Стартавая маса	2030 т
Маса карыснай нагрузкі
- на НКА	24 400 кг
- на геастацыянарную арбіту	3810 кг
Гісторыя запускаў
Стан	праграма завершана
Месцы запуску	Касмічны цэнтр Кенэдзі, 39-ы комплекс База Вандэнберг (планавалася ў 1980-я)
Лік запускаў	135
- паспяховых	134 паспяховых запуску 133 паспяховых пасадкі
- няўдалых	1 (пацярпеў бедства пры запуску, Чэленджэр)
- часткова няўдалых	1 (пацярпеў бедства пры пасадцы, Калумбія)
Першы запуск	12 красавіка 1981
Апошні запуск	8 ліпеня 2011

Шатл запускалі ў космас з дапамогай ракет-носьбітаў, ажыццяўлялі манеўры на арбіце як касмічным караблём і вярталі на Зямлю як самалёт. Разумелася, што шатлы будуць хадзіць, як чаўны, паміж калязямной арбітай і Зямлёй, дастаўляць карысныя грузы ў абодвух кірунках. Пры распрацоўцы прадугледжвалася, што кожны з шатлаў павінен быў да 100 разоў стартаваць у космас.

На практыцы жа яны выкарыстоўваюцца значна менш. Да мая 2010 года больш за ўсё палётаў — 38 — здзейсніў шатл «Дыскаверы». Агулам у 1975—1991 гадах пабудавана пяць шатлаў: «Калумбія» (згарэў пры пасадцы ў 2003), «Чэленджэр» (падарваўся пасля старту ў 1986), «Дыскаверы», «Атлантыс» і «Індэвар».

Апошнюю місію STS-135 выканаў шатл «Атлантыс», стартаваўшы 8 ліпеня 2011 года з Касмічнага цэнтра Кенэдзі і прабыўшы ў космасе 12 дзён і 18 гадзін, на чым праграма Space Shuttle была закрытая.