Станіслаў Лем

Станіслаў Лем
Станіслаў Лем
	Stanisław Lem
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	польск.: Stanisław Herman Lem
Дата нараджэння	12 верасня 1921[…]
Месца нараджэння	Львоў, Львоўскае ваяводства, Польская Рэспубліка;
Дата смерці	27 сакавіка 2006[…] (84 гады)
Месца смерці	Кракаў, Малапольскае ваяводства, Польшча;
Пахаванне	Сальваторскія могілкі[d];
Грамадзянства	Польшча;
Бацька	Samuel Lem[d]
Жонка	Barbara Lem[d]
Дзеці	Tomasz Lem[d]
Альма-матар	Львоўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Івана Франко; Ягелонскі ўніверсітэт; Львоўскі нацыянальны медыцынскі ўніверсітэт імя Данілы Галіцкага;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	празаік
Гады творчасці	з 1946
Жанр	навуковая фантастыка, футуралогія
Мова твораў	польская
Дэбют	Чалавек з Марса
Грамадская дзейнасць
Член у	Польская акадэмія ведаў[d]; Асацыяцыя польскіх пісьменнікаў[d]; Саюз польскіх пісьменнікаў[d]; Польская акадэмія навук; Science Fiction Research Association[d];
Прэміі	прэмія Франца Кафкі[d] (1991) Гран-пры паліцэйскай літаратуры[d] (1979) Аўстрыйская дзяржаўная прэмія па еўрапейскай літаратуры[d] (1985) Geffen Award[d] Polish PEN Club Award Jan Parandowski[d] (1995) Seiun Awards[d] (1977)
Узнагароды	ганаровы грамадзянін Кракава[d] (2003) ганаровы доктар Ягелонскага ўніверсітэта[d] Kraków Book of the Month[d] (1999)
Подпіс
(англ.) (польск.) (руск.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы
	Цытаты ў Вікіцытатніку

Стані́слаў Херман Лем (польск.: Stanisław Herman Lem; 12 верасня 1921, Львоў — 27 сакавіка 2006, Кракаў) — польскі пісьменнік, сатырык, філосаф, фантаст і футуролаг з пакалення калумбаў. Член Польскай АН у Кракаве (1994).

Лічыцца польскім пісьменнікам, творы якога перакладаюць найчасцей, а ў пэўныя часы быў найбольш чытаным неанглійскамоўным пісьменнікам навуковай фантастыкі. Значная частка яго пісьменніцкай працы займае філасофія і футуралогія, прысвечана разважаннем на тэматыку тэхналогій, прыроды інтэлігенцыі, цяжкасцям у пераказе інфармацыі і ўзаемным паразуменні разумных істот, абмежаванасці чалавека і месцу чалавека ў Сусвеце.

Біяграфічныя звесткі

Вучыўся ў Львоўскім медыцынскім інстытуце (1939—1941), скончыў Ягелонскі ўніверсітэт у Кракаве (1948).

Пахаваны ў Кракаве.

Творчасць

Друкуецца з 1946. У шматлікіх творах у жанры навукова-філасофскай фантастыкі (раманы «Астранаўты», 1951; «Дзённік, знойдзены ў ваннай», «Салярыс», абодва 1961; «Голас Неба», 1968; «Насмарк», 1976; «Мір на зямлі», «Фіяска», абодва 1987, і інш.) разглядае ролю вынаходніцтваў у лёсе чалавецтва, узнімае праблемы маральнай адказнасці чалавека за вынікі сваіх дзеянняў. Аўтар дэтэктыўнага («Следства», 1959) і аўтабіяграфічнага («Высокі замак», 1966) раманаў, зборнікаў навукова-фантастычных апавяданняў «Сезам» (1954), «Зорныя дзённікі» (1957), «Уварванне з Альдэбарана» (1959), «Кніга робатаў» (1961), «Казкі робатаў» (1964), «Кіберыяда», «Паляванне» (абодва 1965), «Апавяданні пра пілота Піркса» (1968), «Бяссонніца» (1971). Яго проза адметная драматызмам калізій, глыбокім псіхалагізмам, багаццем палітры камічнага. Аўтар літаратурных нарысаў.

Кнігі перакладаліся на 41 мову, агульны тыраж 27 млн асобнікаў.^[7]. Уплыў Лема на сусветную навукова-фантастычную літаратуру крытыкі параўноўваюць з дзейнасцю такіх класікаў як Герберт Джордж Уэлс ці Олаф Стэплдон^[8].

Светапогляд

Выдаў філасофска-сацыялагічныя даследаванні «Дыялогі» (1957), «Сума тэхналогіі» (1964), філасофска-літаратуразнаўчыя працы «Філасофія выпадку» (1968), «Фантастыка і футуралогія» (т. 1—2, 1970).

Вялікая частка тых разважанняў змешчана ў навукова-фантастычных творах, што робіць больш цяжкім іх разуменне. Адначасова гэткі спосаб пераказу філасофскіх думак палягчае іх паразуменне. Таму часта ў сусветнай літаратуры Лем бываў недаацэнены як філосаф і лічыцца галоўным чынам аўтарам навуковай фантастыкі.

Прэміі і ўзнагароды

Дзяржаўная прэмія Польшчы (1976).

Ушанаванне памяці

Прозвішча пісьменніка атрымаў астэроід, а ў Кракаве імя пісьменніка нададуць адной з вуліц^[9]^[10]^[11].

Беларускія пераклады

Мастацкая літаратура

Казка пра караля Мудраса (зборнік Ратуйма космас) — пер. Валерый Буйвал
Прыгоды Піркса — пер. Анатоль Бутэвіч (пад пс. Максім Валошка), Мінск: Мастацкая літаратура, 1992, ISBN 5-340-00755-3
- Выпрабаванне
- Патруль
- Альбатрос Архівавана 4 ліпеня 2008.
- Тэрмінус
- Умоўны рэфлекс
- Паляванне
- Здарэнне Архівавана 15 кастрычніка 2008.
- Расказ Піркса
- Дазнанне
Салярыс — пер. Анатоль Бутэвіч (пад пс. Максім Валошка), Мінск, 1994
Уранавыя вушы (зборнік Байкі Робатаў) — пер. Руслан Равяка // Наша Ніва 31 сакавіка 2006
Непераможны, зборнік уключае аднайменны раман, а таксама апавяданні: Сябар, 137 секунд, Цемра і цвіль і Казку пра вылічальную машыну, якая з цмокам змагалася (пер. А. Бутэвіч, 2011)
Зорныя дзённікі / Станіслаў Лем. — Мінск : А. М. Янушкевіч, 2021. — 353, [2] с.
Свет Станіслава Лема: цытаты, афарызмы / цытаты з твораў Станіслава Лема выбраў і склаў Віктар Язневіч. — Мінск : Галіяфы, 2022. — 246, [1] с.
Зорныя дзённікі. З успамінаў Іёна Тыхага: апавяданні ; Футуралагічны кангрэс: раман / Станіслаў Лем. — Мінск : Галіяфы, 2022. — 370, [2] с.
паасобныя творы пераклаў М. Мірановіч

Філасофія

Стварэньне сьвету. Спроба другая [Эсэ] (З польск. пер. А. Кудраўцаў) Крыніца № 11-12 (26) 1996
Фенаменалагічная тэорыя твору (зборнік Філасофія выпадку. Літаратура ў свеце эмпірыі) — зборнік Быць (або не быць) сярэднееўрапейцам. Сучаснае польскае мысленне
Сыльвічныя разважанні XL (часопіс Odra, № 2 (408), 1995)— зборнік Быць (або не быць) сярэднееўрапейцам. Сучаснае польскае мысленне