Якуцкая мова
Якуцкая мова (саха тыла) — мова якутаў, належыць да цюркскай групы моў. Колькасць носьбітаў мовы па дадзеных перапісу 2002 г. складае каля 444.000 чалавек, якія пражываюць у асноўным на тэрыторыі Якуціі, а таксама ў Іркуцкай і Магаданскай абласцях, Краснаярскім і Хабараўскім краях.
| Якуцкая мова | |
|---|---|
 | |
| Саманазва | саха тыла |
| Краіны | Расія |
| Рэгіёны | Рэспубліка Саха, Магаданская вобласць, Іркуцкая вобласць, Краснаярскі край, Хабараўскі край |
| Афіцыйны статус |  Якуція |
| Агульная колькасць носьбітаў | 450 140 (2010)[1] |
| Статус | уразлівая[d][2] |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| |
| Пісьменнасць | кірыліца (Якуцкае пісьмо) |
| Моўныя коды | |
| ДАСТ 7.75–97 | яку 865 |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | sah |
| ISO 639-3 | sah |
| WALS | ykt |
| Atlas of the World’s Languages in Danger | 508 |
| Ethnologue | sah |
| ELCat | 10454 |
| IETF | sah |
| Glottolog | yaku1245 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
Якуцкая мова рэзка адрозніваецца ад іншых цюркскіх моў наяўнасцю пласта лексікі няяснага паходжання (магчыма, палеаазіяцкага). Маецца таксама мноства мангольскіх запазычанняў.
Пісьмовасць
У 1917 годзе новы алфавіт на аснове МФА быў створаны З. А. Наўгародавым. Першапачаткова ён утрымліваў толькі малыя літары, а таксама знак : для адлюстравання доўгіх гукаў (як галосных, так і зычных). У 1924 годзе гэты алфавіт быў рэфармаваны. Пазней ён рэфармаваўся яшчэ некалькі разоў, пакуль у 1929 не быў заменены на ўніфікаваны цюркскі алфавіт. Потым у 1939 годзе быў ажыццёўлены пераход на алфавіт на аснове кірыліцы. Першы слоўнік якуцкай мовы склаў Эдуард Пякарскі.
Сучасны якуцкі алфавіт
Сёння ў якуцкай мове выкарыстоўваецца алфавіт, які ўтрымлівае ўвесь рускі алфавіт, плюс пяць дадатковых літар: Ҕҕ, Ҥҥ, Өө, Һһ, Үү і дзве камбінацыі: Дь дь, Нь нь. Выкарыстоўваюцца таксама 4 дыфтонгі: уо, ыа, иэ, үө.
| А а | Б б | В в | Г г | Ҕ ҕ | Д д | Дь дь | Е е |
| Ё ё | Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м |
| Н н | Ҥ ҥ | Нь нь | О о | Ө ө | П п | Р р | С с |
| Һ һ | Т т | У у | Ү ү | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч |
| Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
| TÜRKİYE TÜRKÇESİ (Y) | KIRGIZ TÜRKÇESİ (C) | SAHA TÜRKÇESİ (S) | Кыргыз түркчеси | Саха түркчеси | Түркие түркчеси |
| yıl | Cıl | Sıl | жыл | Сыл | йыл |
| yağmur | camgır | Samıır | жамгыр | самыыр | яғмур |
| Yaka | caka | Sağa | жака | саҕа | яка |
| yalamak | caloo | Salaa | жалоо | салаа | яламак |
| Yaş | caş | Saas | жаш | саас | яш |
| yaşdaş | caştaş | Saastıı kihi | жашташ | саастыы киһи | яшдаш |
| Yat | cat | Sit- | жат | сит | ят |
| yedi | ceti | Sette | жети | сэттэ | ети |
| Yel | cel | Siel | жел | сиэл | ел |
| yeni | cañı | Saña | жаңы | саҥа | ени |
| Yeniden | cañıdan | Sañattan | жаңыдан | саҥаттан | енидең |
| yer | cer | Sir | жер | сир | ер |
| Yumak (yıkamak) | cuu- | Suuy- | жуу | сууй | юмак(йыкамак) |
| Yıldız | cıldız | Sulus | жылдыз | сулус | йылдыз |
| Yirmi | cıyırma | Süürbe | жыйырма | сүүрбэ | йирми |
| Yok (hayır) | cok | Suox | жок | суох | ёк (хайыр) |
| Yol | col | Suol | жол | суол | ёл |
| Yumurta | cumurtka | Sımmııt | жумуртка | сымыыт | юмурта |
| Yumuşak | cumşak | Sımnağas | жумшак | сымнаҕас | юмушак |
| Yüz | cüz | Süüs | жүз | сүүс | йүз |
