گەلانی تورک

نازناوی تورک لە نێو نەتەوەکان(بە ئینگلیزی: گەلانی تورکج، بە ئیغووری: تورك، تورک بە کۆمەڵێک لە گرووپە ڕەگەزییەکان دەگوترێت کە لە باکوور، ڕۆژھەڵات، ڕۆژئاوا و ناوەندی ئاسیادا دەژین. تورکەکان بە یەکێک لە زمانە تورکییەکان قسە دەکەن. ھەندێک لە دیارترین گرووپە سەردەمیەکانی زمانی تورکی بریتین لە گەلانی: ئاڵتای، ئازەربایجان، خەڵکی چۆڤاش، گەلی گاگاوز، کازاخەکان، خەڵکی قرگستان، تورکمانەکان، تورکەکان، توڤانەکان، یغورییەکان، ئوزبێکان و یاقووتەکان.

ڕەچەڵەکی گەلانانی تورک بووەتە جێگای مشتوومری زۆرێک لە زمانزانانی ھاوچەرخ، زانایانی بواری بۆماوەزانی بە گوێرەی ئەو پاشماوە بۆماویانەی کە دۆزیویانەتەوە، وە شوێنگەی یەکەمی ئەم گەلە دەبەنەوە باکووری چین ومەنغۆلیا، کە بریتی بوون لە کۆمەڵە گەلانێکی سەرەتایی کە بە کاروباری کشتوکال کردن و لەوەر کردنەوە خەریک بوون لەوێوە ئەژموونی دەسەڵاتیان بە ھێرش کردن بەسەر خاکەکاتنی بەپیتی وڵاتانی ھاوسنووریان و داگیر کردنیان و گرتنە دەسەڵاتی بەرفراوانیان بەسەر ناوچەکە وە ھەروەھا توانیانان بە دەست بەسەرداگرتنی زەویەکانیان. بەھۆی نالەباری ژینگەی مەنگۆلیا کە وشک وبیابانیەکی سەخت تەنھا کاری بەخیو کردنی ئەسپیان گرتۆتە بەر و پەنایان بردۆتە بەر ژیانی رەوەندی و کۆچەری. بۆیە لە بواری ئەسپ سوارچاکی باشیان لێ دەرچوە.بە گشتی ئەوە قەبووڵ دەکرێت کە ناوی تورک لە کۆتایدا لە زاراوەی کۆچبەرانی تورکمانی کۆنەوە وەرگیراوە ،توروک واتە دروست، لەدایکبوون یان بەھێز. کۆنترین ئەو گەلانەی بە زمانی تورکی دوانە لە سەرچاوە چینیەکاندا ناسراون بریتین لە یەنیسی کیرگیز و زینلی کە دانیشتووی باشوری سیبریان. وە نمونەیەکی تر دانیشتوانە تورکەکانی سەردەمی زۆر کۆن گەلانی بە دینگلینگ دەبێت.^[٣١]

• زمانە تورکییەکان
• گاگائوزەکان

• دەروازەی ئاسیا
• دەروازەی مێژوو