Anue

Anue beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• gaztelaniaz: Valle de Anué
• nafar erromantzez edo aragoieraz: Val d'Anue edo Valdeanue

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[4]

• Val d'Anhue (1268)
• Val d'Anue (1307)
• Val de Annue (1350)
• Vall d'Anue (1366)
• Val de Anue (1534)
• Valle de Anue (1800)
• Valdeanue (1829)
• Anue (1926)
• Anue (1974)
• Anue (2000)

Etimologia

Anue toponimoa, euskalduna izan arren, jatorri ezezagunekoa da. Horri buruz hainbat hipotesi egin dira, nahiz eta kontuan izan XII. mendetik aurrera gaur egun duen forman erregistratzen dela, ez dagoen denboran izan duen bilakaerari buruzko daturik. Julio Caro Barojaren ustez, antzeko beste batzuekin izan beharko luke harremana, hala nola Anoeta edo Anabitarte leku-izenekin. Justo Garateren ustez, -ue amaiera -itz atzizkiaren baliokidea izango litzateke euskararen ekialdeko euskalkietan, eta, beraz, Aniz izena Anue izenarekin lotzen du jatorri berarekin.^[5]

Armarria

Anueko armarriak honako blasoi hau du:^[6]

Bandera

Anueko banderak Anueko armarria dauka hondo gorri baten gainean.

Iruñeko merindadearen ekialdean dago, Nafarroako Mendialdean.

Mugakideak

Inguru naturala eta kokapena

N-121-A errepideak udalerria zeharkatzen du eta komunikazio-ardatz nagusia da.

Klima eta landaredia

Klima subatlantikoa da, 8°-12° ºC-ko tenperaturarekin (neguak Kantaurialdeko ibarretan baino hotzagoak dira), 1200-2000 mm-ko prezipitazioak, 130 egunetan erorikoak, eta 600-650 mm-ko ebapotranspirazio potentziala. Lurraldearen zati handi bat basoek hartzen dute.

Estazio meteorologikoa

Anuen dagoen Olague kontzejuan, itsasoaren mailatik 577 metrora, Nafarroako Gobernuak 1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.^[7]

Datu klimatikoak (Olague, 1975-2022)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	19.0	22.0	26.0	28.5	33.0	40.0	39.0	40.0	36.0	29.0	23.0	18.0	40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.3	9.5	13.1	15.1	19.1	23.2	25.6	26.5	22.5	17.7	11.8	9.0	16.8
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.2	4.6	7.4	9.4	12.9	16.6	18.8	19.2	15.7	12.1	7.4	4.7	11.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0.0	-0.3	1.8	3.7	6.8	10.0	11.9	12.0	9.0	6.5	2.9	0.5	5.4
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-11.0	-12.0	-9.0	-5.0	-3.0	1.0	3.0	3.0	0.0	-5.0	-10.0	-14.0	-14.0
Pilatutako prezipitazioa (mm)	134.2	115.5	114.3	119.5	97.5	75.4	44.8	43.5	73.0	110.9	163.9	132.2	1224.6
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	88.0	54.0	52.0	56.5	49.0	85.7	48.2	90.8	67.5	69.0	80.5	86.6	90.8
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	14.4	12.6	12.9	14.8	13.3	9.3	7.7	6.9	9.9	12.4	15.2	14.3	143.6
Elur egunak (≥ 1 mm)	2.3	3.7	2.1	1.1	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.1	1.3	1.7	12.3
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[8]

Anuek 7 kontzeju ditu:

• Aritzu
• Burutain
• Egozkue
• Etsain
• Etulain
• Leazkue
• Olague (ibarburua)

Gainera, beste etxalde bat ere bada, hala nola:

• Etxaide

Bestalde, 6 herri hustu ditu ibarrean:

• Adorraga
• Aizotz
• Atotz
• Ezkati
• Iausketa
• Lodias

Anue ibarreko herriak

1280ko kontuen erregistroan oraindik ere Lantz sartzen da, duela urte batzuk 1264an Iruñeko San Zerningo forua hedatu zenean hiribildu bereizi gisa eratu zena. Ibar honetako nekazarien petxa 1307an ezarri zuen Luis I.a erregeak, hogeiko gari-kahiz batean. Aldi berean, maioralak neurketa egiteko agindu zuen, leialki egingo zuela zin eginez, eta ez erregearen ez merinoen dantzaldiak ez zezatela lapurretak neurtu, nekazariek behar baino gehiago hartzen zituztela eta.

1575. urte inguruan, sorginkeria-prozesuak garatu ziren Nafarroako mendialdean. Olagueko zenbait bizilaguni Nafarroako beste haranetakoekin batera ezkutuko praktikak egitea leporatu zieten. Maria Aniz, Olagueko ostalaria, Maria Elizondo, Juan jauna bizarginaren emaztea, eta Maria Sotil bortz urteko deserrira kondenatu zituzten. Zorionez, zigorrak isunetara murriztu zitzaizkien.^[9]

Badirudi Anueren konposizioa egonkor mantentzen dela Gaztelak Nafarroa konkistatu ondoren Antzinako Erregimenaren azkenera arte. XVIII. mendearen amaieran, Aritzu, Burutain, Ealegi, Egozkue, Etsain, Etulain, Lantz, Leazkue eta Olague herriek osatzen dute ibarra, nahiz eta Lantz hiribilduak bere jurisdikzioa zuen eta ibarraren gainerako zatietatik bereizia. Honi dagokionez, ibarra osoak (Lantz izan ezik) izendatutako diputatu batek gobernatzen zuen, eta herri bakoitzak, gainera, errejidore batek, "zeinaren lana etxeetan txandakatzen baitzen".

Inguruko aberastasuna ganadua zen. XIX. mendean oparotasuna mantendu egin zen. XX. mendean, Iruñetik Irunerako errepideko zirkulazioak eragin handia izan zuen, bai eta hamabortzean behin (hilaren 11n eta 26an) ganadu-merkatuak ospatzeak, bi irin-errotaren funtzionamenduak eta ikazkintza-industriak eta egur-ekoizpenak hiribururako duten garrantziak ere.^[10]

2023 urteko erroldaren arabera 491 biztanle zituen Anuek.^[11]

Udal hauteskundeak

Anueko alkatea "Zuriain-Anue" herritar taldeko Raul Pascal Egozkue da 2007ko udal hauteskundeez geroztik. Udaleko zazpi zinegotziak lortu zituen bere taldeak. Baliogabeko botoak 68 izan ziren (emandako guztien %29,06) eta boto zuriak lau (%2,41). Abstentzioa %34,64koa izan zen.

2011n zerrenda bera izan zen aurkeztu zen bakarra; 103 boto, 7 hautetsi eta alkatetza (Pascal) lortu zituen.

Udaletxea

Udaletxea Olaguen dago, udalerriko herriburuan. Harrizko eraikin honek inguruko etxeen antz handia dauka eta Irun eta Iruñea bitarteko N-121A errepidearen ondoan dago. Beheko solairua eta honen gainean eraikitako beste bi solairu dauzka. 1980ko hamarkadaren amaierako berrikuntza lanek 16,4 milioi euroko kostua izan zuten.

Udalak alkatea eta sei zinegotzi dauzka, eta bertako idazkariak Lantzen ere egiten du lan.

• HELBIDEA: Donibane kalea z/g (Olague)

Alkateak

La Burundesa autobus konpainiaren Donostia eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka Anueko Olague kontzejuan. Maiztasunak aldakorrak dira, baina gutxienez bi zerbitzu izaten dira norabide bakoitzean egunero. Lineak honako ibilbide hau egiten du:

• Donostia - Irun - Lesaka - Etxalar - Igantzi - Sunbilla - Doneztebe - Narbarte - Belate - Almandoz - Olague - Ostitz - Sorauren eta Iruñea

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Anueko herri guztiak sailkatu zituen, iparraldeko goi-nafarrera euskalkian.^[15]

Koldo Zuazok, 2010ean, Anuek nafarrera euskalkian sailkatu zituen.^[16]

Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Ultzamalderaz. Iruñerriko bertze ibarra batzuetan ez bezala, Anuen hizkuntzaren belaunaldien arteko transmisioak partzialki jarraitu egin du, eta, horregatik, haren euskalkiak bizirik dirau.

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Anue eremu mistoko udalerria da, eta hori dela eta, euskarak eskubide batzuk ditu. 2010ko erroldaren arabera, herritarren %18,21k zekien euskaraz hitz egiten eta 2018n % 32,60k.

Jaiak

• Migel Aritzukoa (1593-1648), kantari eta konpositore klasiko.^[17][18][19]

• 
  Egozkue
• 
  Etxaideko dorrea
• 
  Aritzuko San Pedro eliza
• 
  Olagueko Joaldun eguna
• 
  Etulaingo Done Eztebe eliza

• Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXV, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1505-2.

• Ibarrak (Iruñerria)
• Iruñeko merindadea
• Nafarroa Garaia

• Anueko Udalaren webgune ofiziala