Bidasoan gora
Bidasoan gora Eneko Aizpuruak 2020an plazaratu zuen saiakeraren izenburua da. Bidaldi liburu gisa idatzita, Bidasoa ibaian zeharreko etapa desberdinak azaltzen ditu, leku horien inguruko ausnarketak eta datuak biltzen. Egileak 2019an Debako Udalak eta Elkar argitaletxeak antolaturiko Tene Mujika historia hurbilaz idazteko beka lortu zuen lan hau idazteko.
| Bidasoan gora | |
|---|---|
 | |
| Jatorria | |
| Egilea(k) | Eneko Aizpurua |
| Argitaratze-data | 2020 |
| Izenburua | Bidasoan gora |
| Argitaletxea | Elkar |
| ISBN | 978-84-1360-000-0 |
| Ezaugarriak | |
| Genero artistikoa | saiakera |
| Hizkuntza | euskara |
| Argumentu nagusia | Bidasoa |
Laburpena
Liburuak oinez egindako bidaldi baten narrazioa da. Urak egiten duen ibiliaren kontra, ibaian gora abiatu da Eneko Aizpurua: Txingudiko badiako paduretan hasi eta Xorroxingo iturrian amaitu arte, bazterrik bazter ibiliko ditu Bidasoko urak eta lurrak. Bidaiariaren gogotik eta begietatik igaroko dira aspaldiko kontrabando-istorioak eta migratzaileen trafikoarenak, Barojaren eta Aitzolen gertaerak Espainiako Gerra Zibilean, naziengandik ihesi ibilitako juduen eta aire-pilotuen gorabeherak, Zabalzaren eta Lopezen fin gaiztoa Endarlatsan, mugalariak, baserritarrak, eruditoak, filantropoak, faxistak… Begirada amultsu eta aldi berean zorrotza elkartzen ditu egileak, bizitakoaren lekukotasun zuzena eta irakurketa ugariek emandako jakituria, pasadizo txikiak eta gogoeta sakonak, guztiak nahasturik liburu atsegina osatzeko.[1]
Baina ez da bidaia kronika hutsa, saiakera baizik, literatura lan bat.[2] Egileak iturri askotatik edan du: ekologismoa, historia, literatura, etnografia...[3]
- Bidasoa ibaian behera
34 - Xorroxin ur-jauzia
29 - Elizondon
28 - Aizkolegi mendiko jauregia
26 - Legasa
25 - Zubietako errota
23 - Baztan ibaia Bidasoa ibai bihurtzen den inguruan
23 - Sunbillako zubi zaharra eta Mendaur mendia
17 - Argaitzeko harrobia (1936)
17 - Argaitzeko harrobia
17 - Argaitzeko harrobia
17 - Berako San Migel zubia.
17 - Berako San Migel zubia
17 - Isidoro Fagoaga
12 - Aspaldiko presa Endarlatsan
1- Txingudi
1-10 - Txingudi badia Aiako Harritik
.jpg)
.jpg)
Iritzi ugari
Liburuak ez da bakarrik bidaide liburua edo kronika. Egileak gai desberdinetaz iritzi asko ematen ditu; politika, biolentzia, borroka armatua, tortura, migrazioa dira horietako batzuk. Iritzi horiek sarritan polemikoak izan daitezke.
Kapituluetako tokiak eta protagonistak
Kapitulu bakoitzean Bidasoa ibaiko toki edota protagonista bat lantzen du liburuak. Hauek dira kapituluen izenburuak, non kokatzen den, eta zeintzuk diren protagonistak.
| # | Izenburua | Non , nor |
|---|---|---|
| 1. | Paduran | Txingudi, ibaiak bere bokalean sortutako estuarioa eta badia. Plaiaundi, Jaitzubia. Ramon Iribarren ingeniaria |
| 2. | Flumines adversus melancholia | Ibaiko ura, Alvaro Cunqueiro idazle eta kazetari galiziarra[4][5] |
| 3. | Epte ibaiko makalen bila poxpolo lantegiko tximinia aurkitu | Txingudiko margolariak (Gaspar Montes Iturrioz, Jose Salís Camino, Ramiro Azkue). Irungo emakume poxpologileak, 1931ean soldata-berdintasuna lortu zuen. |
| 4. | Florentino Goikoetxearen arrastoan | Comète sarea. Kattalin Agirre, Florentino Goikoetxea mugalariak eta Bigarren Mundu Gerran Erresistentziako kideak |
| 5. | Gogo-aldartearen paisaiak ez dira paisaiaren gogo-aldarteak | Txingudiko paisaia. Ramon Saizarbitoria, Niels Lyhne eleberria, W. G. Sebald, V.S. Naipaul idazlea (Trinidad eta Tobagokoa), Bernardo Atxagaren On Pedro pertsonaia |
| 6. | Iraganeko lokatz usainak sudur mintzetan | Irun, Luis de Uranzu idazle historiazalea,[6] Dolores salis eskultorea. Beraun kale-baserria. Bidasoko uharteak: Galera, Hirukanale eta Santiago Aurrea |
| 7. | Bidasoko zumirikia | Konpantzia (Faisaien uhartea) |
| 8. | Portugesen ezkutuko Bidasoa | 1960ko eta 1970eko hamarkadetako portugesen migrazioa. Rosa Arburua, Euskal Herriko Mugaz gaineko portugesen pasan.[7] Xalbador bertsolaria. Ezpeleta. Pablo Antoñana. Justo Mihura Maskotena pasatzailea. Victor Pereira idazle portugesa. |
| 9. | Sorbeltzen atzetik askatasunaren bide eta ihesbideetan barrena | Sorbeltza, Afrikar migratzaileak, Aristides de Sousa Mendes ("Schindler portugaldarra", 30.000 pertsona salbatu zituen kontsul errebeldea) |
| 10. | Bidasoa, puta zahar eta maitale | Extefana Irastorza |
| 11. | Bidasoko trenbide zaharrean | Irun-Elizondo burdinbide zaharra |
| 12. | Endarlatsako bidegurutzean. | Endarlatsa |
| 13. | Muga "naturalak" | Joan Batista Azkonagerre idazlea, Atekagaitz pasabidea |
| 14. | Oroitarri baten inguruan itzulinguruka. | Santa Krut apaiza, Bigarren Kalistaldia, Endarlartsako kuartela |
| 15. | Endarlatsako tunelean | Endarlatsa, Mikel Zabalza, Eduardo Lopez |
| 16. | Izokinak itzultzen dira sorburura. | Izokina |
| 17. | Bera | Bera herria. San Migel zubia, Isidoro Fagoaga tenorra, Juan Errandonea jakintsua |
| 18. | Pío barojak eta Aitzolek beratik Lesakarako bidean topo egin zutenekoa | Pio Baroja eta Jose Ariztimuño (Aitzol) idazleak, Beratik Lesakarako errepidea. |
| 19. | Herraren loreak | Pirineoetako gotorlekuak, preso-batailoiak. Lesaka, Eladio Esparza, Olentzero |
| 20. | Heriotzaren triangelu bukolikoa | Igantzi, San Juan Xar toki mitologikoa. Bera-Etxalar-Igantzi triangelua gerra zibilean |
| 21. | Etxalar | Etxalar, Manuel Aznar (1894-1975), espainiar politikaria, Jose Maria Aznarren aitona. Geralt Blancourt, migratzaile portugesak, kontrabandoa, usategiak |
| 22. | Ogiaren oreaz memoria mamitzen | Etxalar, okindegi artisaua |
| 23. | Iturbururik gabeko ibaia | Sunbillako zubia, Donestebeko Galbaraialde zubia, Laxoa pilota-jokoa, Tiburtzio Arrastoa |
| 24. | Ezkurra ibaiadarra | Ezkurra ibaia, Elgorriaga, Ituren, Aurtitz, Zubieta. Edorta Amurua errotaria, Mehdi Ben Marka marokoar independentista. |
| 25. | Malerrekako erroten xerka | Malerreka harana, Zubietako errota ... Infernuko Errota |
| 26. | Portugesen xenda | Legasa, Urkidi, Meate, Bertiz, Plazazelai, Legate. Migratzaile portugesak. |
| 27. | Lakoizketako eroarekin solasean | Jose Maria Apez, landare-jakintza |
| 28. | Bertizko paradisu hesiduna | Bertiz-eko parkea, lorategi botanikoa, Aizkolegi mendiko etxe behatokia, Pedro Ziga Maio, eta Dorotea Fernandez |
| 29. | Baztan ibarra | |
| 30. | Euskal Arkadia galduaren bila. | |
| 31. | Uholdeak Erratzu erraustu zuenekoa | Erratzu, uholdeak |
| 32. | Bittori Etxeberria | Bittori Etxeberria abertzale eta ekintzailea |
| 33. | Amerikarrak Gorramendin | Gorramendi mendia |
| 34. | Xorroxin | Xorroxin ur-jauzia |
Erreferentziak
Kanpo estekak
Datuak: Q108711878
