Garrüze
Garrüze ([gaʁys̻e]) Nafarroa Behereko udalerria da eta Amikuze eskualdean dago kokaturik.
| Garrüze | |||
|---|---|---|---|
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria | |||
 | |||
| |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Beherea | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua |  Frantzia | ||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||
| Barrutia | Baiona | ||
| Kantonamendua | Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre | ||
| Izen ofiziala | .svg){kind=small} Garris | ||
| Auzapeza | François Ladeuix (2008-2014) | ||
| Posta kodea | 64120 | ||
| INSEE kodea | 64235 | ||
| Herritarra | garrüztar | ||
| Kokapena | |||
| Koordenatuak | 43°20′33″N 1°03′40″W / 43.3425°N 1.0611°W | ||
 | |||
| Azalera | 3,13 km2 | ||
| Garaiera | 73 – 219 metro | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 281 (2018:  12) | ||
| Dentsitatea | 98,72 biztanle/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 16,47 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 31,61 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 69,66 (2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % 1,17 (2011) | ||
| Langabezia[1] | % 4,49 (2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak | % 17,61 (2010) | ||
| Erabilera | % 1,84 (2011) | ||
Geografia
Sarbideak
Garrüze RD11, RD511 eta RD124 errepideek zeharkatua da.
Hidrografia
Bertatik Biduzeko ibaiadarra den Sallarteko erreka eta honen ibaiadarra den Zubiaga erreka pasa dira[2].
Udalerri mugakideak
- Amendüze-Unaso ekialdean
- Lüküze-Altzümarta mendebaldean
Toponimia
Euskarazko izen tradizionala Garrüze edo Garruce[3] da. Jean-Baptiste Orpustanen esanetan[4] 'ertz harritsua' esan nahi du.
Frantsesezko toponimoak, Garris, itxura hauek izan ditu inguruko hizkuntza erromaniketan:
- Carasa (Antoninoren Ibilbidea[3]),
- Garris (1119 eta 1249[4]),
- Sanctus Felix de Garris (XIII. mendea[3], Duchesne bilduma CXIV. liburukia[5]),
- Garritz (1249[4]),
- Garriz (1264[4]),
- Castieyllo de Guarriz (1326[3], Nafarroako paperak[6]),
- Guarriz (1350[4]),
- la biele de Garris (1413[4]),
- Garriis (1472[3], Bastidaxarreko notarioak[7]),
- Garritze (1508[3], Baionako kapitulua[8]), eta
- Garris (1650).
Historia
1790ean, Donapaleuko barrutiaren barnean zegoen kantonamendu baten hiriburu bilakatu zen. Aipatutako kantonamenduan Amorotze-Zokotze, Arrueta-Sarrikota, Behauze, Bithiriña, Garrüze bera, Labetze-Bizkai, Lüküze-Altzümarta, Martxueta eta Oragarre udalerriek hartu zuten parte.
1814ko otsailaren 15ean, Espainiako Independentzia Gerra garaian, bertan Garrüzeko gudua egin zuten Harispe jeneral baxenafarrak zuzendutako napoleondar armadak eta Wellingtongo markesak zuzendutako anglo-portugaldar armadak[9].
Herria, Donapaleuko udalerriaren zati izan zen 1967ko urtarrilaren 1etik 1997ko urtarrilaren 1erarte[10].
Administrazioa
Alkateak
| Agintaldia | Alkatea | Alderdia | Lanbidea |
|---|---|---|---|
| 2001-2008 | Noël Chohobigarat | ||
| 2008-2014 | François Ladeuix |
Herri elkargoa
Amikuzeko Herri Elkargoaren kidea da.
Demografia
Karlos III.a Nafarroakoak agindutako[11]1412 eta 1413 artean egindako erroldaren datuak[12]1551ko erroldan lortutakoekin alderatuak[13], herriaren demografia ez zela asko handitu adierazten du. Lehendabizikoan Garrüzek 64 su zituen, bigarrenean, berriz, 68.
Hona hemen modernoagoak diren datuak:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oharra: 2006ko biztanleria, INSEEk emaniko behin-behineko datua da
Ondasun nabarmenak
- Garruzeko Feria, uztailaren bukaera eta abuztuaren hasiera bitartean ospatzen dena, eta zaldi, pottoka eta behien salmenta ardatz duena.
- San Felix eliza[14], XII. mendekoa. Bere zutabe eta bere kapitela nabarmentzekoak dira, XVIII. mendekoak izanik[15] eta baita bere zurezko erretaula ere[16].
Garrüztar ezagunak
- Arnaud de Vivié, 1789an Estatu Orokorretan ordezkaria zena.
- Pierre Ibarrondo (1905-1970), euskararen sustatzailea.
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Datuak: Q680593
Multimedia: Garris / Q680593
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Garrüze
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |