Valentzia
- Artikulu hau Espainiako hiriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Valentzia (argipena)».
Valentzia[1] (valentzieraz València, gaztelaniaz: Valencia) Valentziako Erresuma, Valentziar Herrialdea eta Valentziako Erkidegoa izeneko errealitate historiko, nazional eta administratiboetako hiriburua da; hiri nagusia izanik, guztiei izena ematen die. Horren ondorioz izen bereko probintziako eta Horta eskualde naturaleko hiriburua ere bada, baita azken horren barruan sortutako lau eskualdeetako bat osatu ere, besteak Horta Nord, Horta Sud eta Horta Oest direla; beraz, Valentziar Herrialdeko hiri-eskualde bakarra da. Biztanle kopuruan udalerria (809.267 2010ean) eta bere metropoli eremua (1.738.690) espainiar estatuko hirugarrenak eta Katalan Herrietako bigarrenak dira.
| Valentzia València | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Espainiako udalerria | |||||||||||
.jpg) | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Espainia | ||||||||||
| Autonomia |  Valentziako Erkidegoa | ||||||||||
| Probintzia | Valentziako probintzia | ||||||||||
| Valentziar Herrialdeko eskualdeak | Valentziako eskualdea | ||||||||||
| Alkatea | María José Catalá (en)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | València Valencia | ||||||||||
| Jatorrizko izena | València | ||||||||||
| Posta kodea | 46000 | ||||||||||
| INEk ezarritako kodea | 46250 | ||||||||||
| Herriburua | City of Valencia (en) | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 39°28′12″N 0°22′35″W / 39.47°N 0.3764°W | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 134.65 km² | ||||||||||
| Altuera | 15 m | ||||||||||
| Mugakideak | Albal, Albalat dels Sorells, Alboraia, Albuixec, Alfafar, Alfara del Patriarca, Almàssera, Benetússer, Bétera, Bonrepòs i Mirambell, Burjassot, Catarroja, Foios, Godella, Massalfassar, Massamagrell, Massanassa, Meliana, Mislata, Montcada, Museros, Paiporta, Paterna, Picanya, Quart de Poblet, Rocafort, Sedaví, Silla, Sollana, Sueca, Tavernes Blanques, Vinalesa eta Xirivella | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 807.693 (2023) 15.201 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 5.998,46 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Sorrera | K.a. 138 | ||||||||||
| Telefono aurrizkia | 96 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Mainz, Bolonia, Valentzia, Odesa, Veracruz, Guangzhou, Chengdu, Xi'an, Dallas eta Kolomyia (en) | ||||||||||
| Matrikula | V | ||||||||||
| Hizkuntza ofiziala | katalan eta gaztelania | ||||||||||
| valencia.es | |||||||||||
.svg)
Hiriari ematen zaizkion beste izenak Cap i Casal ("hiriburua") edota "Turiako hiriburua" dira.
Geografia
Valentziako alde zaharra Turia ibaiaren ondoan zegoen, ibaiaren hegoan, baina 1985an Turia bidea besteratu zuten, uholdeak ekiditeko. Gaur egun, ibaia hiriaren hegoan itsasoratu da.[2] Ibaiaren antzinako bidea bederatzi kilometro luze parke bihurtu da.[3]
Valentziako Albufera Valentziako udalerrian dago, Pobles del Sud distrituan. Natura parkea eta inguru heze zabala da.
Valentzia 1840an. Turia ibaia bere antzinako bide dago, hirien iparrean.
1957 urteko uholdea azken handi uholdea zen.
Turiako lorategia, ibaiaren antzinako bidean.
Klima
 Datu klimatikoak (Valentzia)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 16.1 | 17.2 | 18.7 | 20.2 | 22.8 | 26.2 | 29.1 | 29.6 | 27.6 | 23.6 | 19.5 | 16.8 | 22.3 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 11.5 | 12.6 | 13.9 | 15.5 | 18.4 | 22.1 | 24.9 | 25.5 | 23.1 | 19.1 | 14.9 | 12.4 | 17.8 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 7.0 | 7.9 | 9.0 | 10.8 | 14.1 | 17.9 | 20.8 | 21.4 | 18.6 | 14.5 | 10.4 | 8.1 | 13.4 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 36 | 32 | 35 | 37 | 34 | 23 | 9 | 19 | 51 | 74 | 51 | 52 | 454 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 4 | 3 | 4 | 5 | 5 | 3 | 1 | 2 | 4 | 5 | 4 | 5 | 44 |
| Eguzki orduak | 169 | 169 | 212 | 229 | 256 | 271 | 314 | 285 | 237 | 201 | 167 | 150 | 2660 |
| Iturria: World Meteorological Organization (UN),[4] | |||||||||||||
Auzoak
| Ciutat Vella | la Seu - La Xerea - El Carme - el Pilar - el Mercat - Sant Francesc |
|---|---|
| Eixample | Russafa - el Pla Del Remei - Gran Via |
| Extramurs | el Botànic - la Roqueta - la Petxina - Arrancapins |
| Campanar | Campanar- Tendetes - el Calvari - Sant Pau |
| la Saïdia | Marxalenes - Morvedre - Trinitat - Tormos - Sant Antoni |
| el Pla del Reial | Exposició - Mestalla - Rei Jaume - Unibertsitate Hiria |
| Olivereta | Nou Moles - Soternes - Tres Forques - la Fontsanta - la Llum |
| Patraix | Patraix - Sant Isidre - Vara de Quart - Safranar - Favara |
| Jesús | la Raiosa - l'Hort De Senabre - la Creu Coberta - Sant Marcel·lí - Camí Reial |
| Quatre Carreres | Montolivet - la Font d'En Corts - Malilla - la Fonteta de Sant Lluïs - Na Rovella - la Punta - Arte eta Zientzien Hiria |
| Poblats Marítims | el Grau - el Cabanyal-el Canyamelar - la Malvarrosa - Beteró - Natzaret |
| Camins al Grau | Aiora - Albors - la Creu del Grau - Camí Fondo - Penya-roja |
| Algirós | l'Illa Perduda - Ciutat Jardí - l'Amistat - la Vega Baixa - la Carrasca |
| Benimaclet | Benimaclet- Camí de Vera |
| Rascanya | Orriols - Torrefiel - Sant Llorenç |
| Benicalap | Benicalap - Ciutat Fallera |
| Pobles del Nord | Benifaraig - Poble Nou - Carpesa - les Cases de Bàrcena - Mauella - Massarrojos - Borbotó |
|---|---|
| Pobles de l'Oest | Benimàmet - Beniferri |
| Pobles del Sud | Forn d'Alcedo - Castellar-l'Oliveral - Pinedo - el Saler - el Palmar - el Perellonet - la Torre - Faitanar |
Historia
K.a. 138 urtean erromatarrek Valentzia ireki zuten. XI. mendean, Valentziako taifaren hiriburua zen.[2]
1238an, Aragoiko errege Jakue I.a Konkistatzaileak hiria hartu zuen, eta Valentzia Valentziako erresumaren hiriburua zen.[2]
Demografia
| 1900 | 1920 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2008 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 215.687 | 247.281 | 454.654 | 503.886 | 501.777 | 648.003 | 744.748 | 752.909 | 738.441 | 814.208 |
Kirola
Valenziako Erkidegoko Itzulia bertan amaitzen da. Urte askotan, azken etapa hirian irteera eta helmuga izan du. Bertan irabazi dute Eddy Merckx handia, Txomin Perurena, Bernard Hinault, Alex Zulle, Tadej Pogacar, besteak beste.
Jaiak eta ospakizunak
Martxoan "Fallak" izeneko jai ezagunak ospatzen dituzte hirian.
Hiri senidetuak
Valentzia ondorengo hiriekin senidetuta dago:
Valentziar ospetsuak
- Joaquín Sorolla (1863-1923), margolari inpresionista.
- Concha Piquer (1908-1990), abeslari eta aktorea.
- Felipe Garin Ortiz de Taranco (1908-2005), artista.
- Luis García Berlanga (1921-2010), zinema zuzendaria.
- Carmelina Sánchez-Cutillas (1927-2009), poeta.
- Santiago Calatrava (1951-), arkitektoa.
- Francisco Camps (1962-), politikaria.
- Rita Barberá (1948-2016), politikaria.
- Ana Duato (1968-), aktorea.
- Paco Roca (1969-), komikigilea.
Iruditegia
Valentziako katedralaren dorrea, Micalet izenekoa.
Palau de la Músicaren ikuspegia.
Serranos dorreak, erdiaroko antzinako sarrera.
Arteen eta zientzien hiria gauez.
Ikus, gainera
Erreferentziak
Kanpo estekak
- (Katalanez) (Gaztelaniaz) Udalaren webgunea
- Valentzierari buruzko erreportajea Argia aldizkarian.
