توپ طلا
توپ طلا (به فرانسوی: Ballon d'Or) یک جایزهٔ فوتبالی سالیانه است که از سوی مجلهٔ فرانس فوتبال به بهترین فوتبالیست سال جهان اعطا می‌شود. این جایزه از سال ۱۹۵۶ میلادی اعطا شده‌است، اگرچه در فاصلهٔ سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ میلادی در طی قراردادی با فیفا، این جایزه به‌طور موقت با بازیکن سال فوتبال جهان ادغام شد و به‌عنوان توپ طلای فیفا نام گرفت. با این حال، این همکاری در سال ۲۰۱۶ میلادی پایان یافت و جایزه تحت نام توپ طلا به کار خود ادامه داد و نام جایزهٔ سالیانهٔ فیفا نیز به بهترین بازیکن مرد فیفا تغییر یافت. لیونل مسی با دریافت ۸ توپ طلا (سال‌های ۲۰۰۹، ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۱۲، ۲۰۱۵، ۲۰۱۹، ۲۰۲۱، ۲۰۲۳) رکورددار کسب این جایزه است.
| توپ طلا | |
|---|---|
.jpg) جام توپ طلا | |
| تاریخ | ۱۹۵۶ |
| کشور | فرانسه |
| برگزارکننده | فرانس فوتبال |
| نخستین دوره | ۱۹۵۶ |
| دارندهٔ کنونی |  لیونل مسی (۸اُمین بار) |
| بیشترین دفعات برد | لیونل مسی (۸ بار) |
| بیشترین دفعات نامزدی |  کریستیانو رونالدو(۱۸ نامزدی)[۱] |
| وبگاه | |
با پیشنهاد گابریل آنو، نویسندهٔ ورزشی، توپ طلا براساس رأی‌گیری میان روزنامه‌نگاران ورزشی به یک بازیکن فوتبال مرد که در سال اخیر بهترین عملکرد را داشته اعطا می‌شود. از سال ۱۹۵۶ تا ۲۰۰۶ میلادی همین رویه برقرار بود.[۲] پس از سال ۲۰۰۷ میلادی، سرمربی‌ها و کاپیتان‌های تیم‌های ملی نیز حق رأی پیدا کردند.[۲] در اصل، توپ طلا جایزه‌ای مختص بازیکنان اروپایی بود اما از سال ۱۹۹۵ میلادی به بعد، توپ طلا به بازیکنانی با ملیت‌های غیراروپایی که در یکی از باشگاه‌های اروپا شاغل بودند نیز تعلق گرفت.[۳][۴] این جایزه در سال ۲۰۰۷ میلادی با توجه به اینکه همهٔ بازیکنان فوتبال حرفه‌ای از سراسر جهان واجد شرایط هستند، به یک جایزهٔ جهانی تبدیل شده‌است.[۵]
تاریخچه
.jpg)
استنلی ماتیوس بازیکن باشگاه فوتبال بلکپول برندهٔ نخستین توپ طلا بود.[۶] تا پیش از سال ۱۹۹۵ میلادی، این جایزه در رسانه‌های انگلیسی‌زبان به «فوتبالیست اروپایی سال»[توضیح ۱] معروف بود. ژرژ وه‌آ بازیکن باشگاه فوتبال آ.ث. میلان تنها برندهٔ آفریقایی این جایزه، نخستین برندهٔ غیراروپایی است که در سالی که قوانین تغییر یافت، موفق به کسب این جایزه شد.[۴] رونالدو بازیکن باشگاه فوتبال اینتر میلان نیز نخستین برندهٔ اهل آمریکای جنوبی بود.[۴] لیونل مسی رکورد بیشترین تعداد جایزه را دارد و هشت بار برنده توپ طلا شده‌است. کریستیانو رونالدو نیز پنج بار برنده توپ طلا شده‌است. سه بازیکن نیز هر کدام سه بار توپ طلا گرفته‌اند: یوهان کرایف بازیکن باشگاه فوتبال آژاکس آمستردام و باشگاه فوتبال بارسلونا، میشل پلاتینی بازیکن باشگاه فوتبال یوونتوس، و مارکو فان باستن بازیکن باشگاه فوتبال آ.ث. میلان. بازیکنان اهل کشورهای هلند، آلمان، و پرتغال، هرکدام با ۷ جایزه، بیشترین توپ طلا را برده‌اند. تنها فقط بازیکنان اهل آلمان (۱۹۷۲) و هلند (۱۹۸۸) توانسته‌اند در یک سال رتبه‌های اول تا سوم در رده‌بندی توپ طلای آن سال را کسب کنند. دو باشگاه اسپانیایی بارسلونا و رئال مادرید هرکدام با ۱۲ برنده، بیشترین بازیکن برندهٔ توپ طلا را داشته‌اند.[۷]
میان سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۵ میلادی، توپ طلا با جایزه‌ای مشابه به‌نام بازیکن سال فوتبال جهان ادغام گردید و جایزهٔ توپ طلای فیفا ایجاد شد، که به بهترین بازیکن مرد فوتبال جهان اعطا می‌شد، اما این ادغام دیری نپایید.[۸] پس از سال ۲۰۱۱ میلادی، یوفا جایزهٔ بهترین بازیکن سال اروپا را ایجاد کرد تا قالب اصلی جایزهٔ توپ طلا حفظ شود.[۹]
نه بازیکن (بابی چارلتون، فرانتس بکن‌باوئر، گرد مولر، پائولو روسی، زین‌الدین زیدان، ریوالدو، رونالدینیو، کاکا و لیونل مسی) تاکنون هم برندهٔ جام جهانی فوتبال و لیگ قهرمانان اروپا، و هم برندهٔ توپ طلا شده‌اند.[۱۰]
برندگان جایزهٔ توپ طلا عمدتاً بازیکنان خط حمله بوده‌اند.[۲] با گذشت زمان، این جایزه به مجموعهٔ اختصاصی‌تری از لیگ‌ها و باشگاه‌ها رفته‌است.[۲] تا پیش از سال ۱۹۹۵ میلادی، بازیکنان ۱۰ لیگ برندهٔ توپ طلا شده‌بودند، در حالی که پس از سال ۱۹۹۵ میلادی، تنها بازیکنان لیگ‌های انگلیس، آلمان، ایتالیا، و اسپانیا برندهٔ این جایزه شده‌اند.[۲] لا لیگای اسپانیا برندهٔ بیشترین تعداد توپ طلا است.[۲] بارسلونا و رئال مادرید بیشترین برندگان توپ طلا پس از سال ۱۹۹۵ میلادی بوده‌اند.[۲]
اهدای توپ طلای سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع ویروس کرونا لغو گردید و با مراسم سال ۲۰۲۱ ادغام گردید که لیونل مسی بالاتر از روبرت لواندوفسکی برنده توپ طلای این مراسم شد.[۱۱]
برندگان
 | این فهرست شامل برندگان توپ طلا است که بازیکن سال فوتبال جهان یا بهترین بازیکن مرد فیفا را نیز شامل می‌شود (قابل دسترسی از ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۹ و از ۲۰۱۶ تاکنون) |
|---|
.jpg)
.jpg)
.jpg)
برندگان برپایهٔ بازیکن
برندگان یک بار توپ طلا تنها در صورتی ذکر شده‌اند که در یک سال دیگر نیز دوم یا سوم شده باشند.
| بازیکن | برنده | جایگاه دوم | جایگاه سوم |
|---|---|---|---|
| لیونل مسی[توضیح ۲۱] | ۸ بار (۲۰۰۹، ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۱۲، ۲۰۱۵، ۲۰۱۹، ۲۰۲۱، ۲۰۲۳) | ۵ بار (۲۰۰۸، ۲۰۱۳، ۲۰۱۴، ۲۰۱۶، ۲۰۱۷) | ۱ بار (۲۰۰۷) |
| کریستیانو رونالدو[توضیح ۲۲] | ۵ بار (۲۰۰۸، ۲۰۱۳، ۲۰۱۴، ۲۰۱۶، ۲۰۱۷) | ۶ بار (۲۰۰۷، ۲۰۰۹، ۲۰۱۱، ۲۰۱۲، ۲۰۱۵، ۲۰۱۸) | ۱ بار (۲۰۱۹) |
 میشل پلاتینی | ۳ بار (۱۹۸۳، ۱۹۸۴، ۱۹۸۵) | — | ۲ بار (۱۹۷۷، ۱۹۸۰) |
 یوهان کرایف | ۳ بار (۱۹۷۱، ۱۹۷۳، ۱۹۷۴) | ۱ بار (۱۹۷۵) | |
| مارکو فان باستن | ۳ بار (۱۹۸۸، ۱۹۸۹، ۱۹۹۲) | — | |
 فرانتس بکن‌باوئر | ۲ بار (۱۹۷۲، ۱۹۷۶) | ۲ بار (۱۹۷۴، ۱۹۷۵) | ۱ بار (۱۹۶۶) |
 رونالدو | ۲ بار (۱۹۹۷، ۲۰۰۲) | ۱ بار (۱۹۹۶) | ۱ بار (۱۹۹۸) |
 آلفردو دی استفانو | ۲ بار (۱۹۵۷، ۱۹۵۹) | ۱ بار (۱۹۵۶) | — |
 کوین کیگان | ۲ بار (۱۹۷۸، ۱۹۷۹) | ۱ بار (۱۹۷۷) | |
| کارل-هاینتس رومنیگه | ۲ بار (۱۹۸۰، ۱۹۸۱) | ۱ بار (۱۹۷۹) | |
| لوییس سوارز میرامونتس | ۱ بار (۱۹۶۰) | ۲ بار (۱۹۶۱، ۱۹۶۴) | ۱ بار (۱۹۶۵) |
| اوزه‌بیو | ۱ بار (۱۹۶۵) | ۲ بار (۱۹۶۲، ۱۹۶۶) | — |
| بابی چارلتون | ۱ بار (۱۹۶۶) | ۲ بار (۱۹۶۷، ۱۹۶۸) | |
| ریموند کوپا | ۱ بار (۱۹۵۸) | ۱ بار (۱۹۵۹) | ۲ بار (۱۹۵۶، ۱۹۵۷) |
| گرد مولر | ۱ بار (۱۹۷۰) | ۱ بار (۱۹۷۲) | ۲ بار (۱۹۶۹، ۱۹۷۳) |
| زین‌الدین زیدان | ۱ بار (۱۹۹۸) | ۱ بار (۲۰۰۰) | ۱ بار (۱۹۹۷) |
 جانی ریورا | ۱ بار (۱۹۶۹) | ۱ بار (۱۹۶۳) | — |
| رود گولیت | ۱ بار (۱۹۸۷) | ۱ بار (۱۹۸۸) | |
| لوتار ماتئوس | ۱ بار (۱۹۹۰) | ۱ بار (۱۹۹۱) | |
| روبرتو باجو | ۱ بار (۱۹۹۳) | ۱ بار (۱۹۹۴) | |
 هریستو استویچکوف | ۱ بار (۱۹۹۴) | ۱ بار (۱۹۹۲) | |
 آندری شوچنکو | ۱ بار (۲۰۰۴) | — | ۲ بار (۱۹۹۹، ۲۰۰۰) |
 جرج بست | ۱ بار (۱۹۶۸) | ۱ بار (۱۹۷۱) | |
 آلان سیمونسن | ۱ بار (۱۹۷۷) | ۱ بار (۱۹۸۳) | |
| رونالدینیو | ۱ بار (۲۰۰۵) | ۱ بار (۲۰۰۴) | |
 لوکا مودریچ | ۱ بار (۲۰۱۸) | — | |
| کریم بنزما | ۱ بار (۲۰۲۲) |
برندگان بر پایهٔ کشور
| کشور | بازیکنان | تعداد |
|---|---|---|
| آرژانتین | ۱ | ۸ |
| آلمان | ۵ | ۷ |
| هلند | ۳ | |
| پرتغال | ||
| فرانسه | ۵ | |
| ایتالیا | ۵ | |
| برزیل | ۴ | |
| انگلستان | ||
 اتحاد جماهیر شوروی | ۳ | ۳ |
 اسپانیا | ۲ | |
| بلغارستان | ۱ | |
| کرواسی | ||
 جمهوری چک | ||
| چکسلواکی | ||
| دانمارک | ||
 مجارستان | ||
 لیبریا | ||
| ایرلند شمالی | ||
 اسکاتلند | ||
| اوکراین | ||
برندگان بر پایهٔ باشگاه
جایزه‌های دیگر
یک جایزهٔ افتخاری تحت عنوان سوپر توپ طلا (به انگلیسی: Super Ballon d'Or) در سال ۱۹۸۹ میلادی به آلفردو دی استفانو اعطا شد، پس از آنکه وی در رأی‌گیری مجلهٔ فرانس فوتبال از یوهان کرایف و میشل پلاتینی پیشی گرفت.[۷۱]
یک دهه بعد، فرانس فوتبال پس از رأی‌گیری از برندگان پیشین توپ طلا، پله را به‌عنوان بازیکن فوتبال قرن انتخاب کرد. از میان ۳۴ برندهٔ سابق، ۳۰ نفر در رأی‌گیری شرکت کردند؛ استنلی ماتیوس، عمر سیووری، و جرج بست در رأی‌گیری شرکت نکردند و لو یاشین نیز درگذشته‌بود. به هر رأی‌دهنده پنج رأی به ارزش پنج امتیاز اختصاص یافت، با این حال، دی استفانو فقط نفر اول، پلاتینی نفر دوم و سوم، و ژرژ وه‌آ دو بازیکن را برای مقام پنجم انتخاب کردند. پله با دریافت ۱۷ رأی، یعنی تقریباً دو برابر بیش‌تر از دیگو مارادونا، برنده اعلام شد.[۷۲]
| بازیکن | امتیاز | اول | دوم | سوم | چهارم | پنجم |
|---|---|---|---|---|---|---|
| پله | ۱۲۲ | ۱۷ | ۵ | ۴ | ۲ | ۱ |
| دیگو مارادونا | ۶۵ | ۳ | ۶ | ۵ | ۵ | |
| یوهان کرایف | ۶۲ | ۱ | ۴ | ۷ | ۹ | ۲ |
| آلفردو دی استفانو | ۴۴ | ۴ | ۳ | ۳ | ۱ | ۱ |
| میشل پلاتینی | ۴۰ | ۱ | ۵ | ۱ | ۳ | ۶ |
همزمان با شصتمین سالگرد تأسیس جایزهٔ توپ طلا در سال ۲۰۱۶ میلادی، فرانس فوتبال ارزیابی مجدد جوایز ارائه‌شدهٔ پیش از سال ۱۹۹۵ میلادی را منتشر کرد، در حالی که فقط بازیکنان اروپایی واجد شرایط دریافت این جایزه بودند. ۱۲ جایزه از ۳۹ توپ طلایی ارائه‌شده در این مدت به بازیکنان آمریکای جنوبی اهدا می‌شد. علاوه بر پله و دیگو مارادونا، گارینشا، ماریو کمپس، و روماریو نیز به‌صورت گذشته‌نگر به‌عنوان برندگان شایسته شناخته شدند. با این‌حال، برندگان اصلی بدون تغییر باقی می‌مانند.[۷۳]
همچنین، مارادونا و پله برای خدمات‌شان به فوتبال، به‌ترتیب در مراسم توپ طلای ۱۹۹۶ و ۲۰۱۳ برندهٔ توپ طلای افتخاری شدند.[۷۴][۷۵]
| سال | برندهٔ اصلی | جایگزین |
|---|---|---|
| ۱۹۵۸ | ریموند کوپا | پله |
| ۱۹۵۹ | آلفردو دی استفانو | |
| ۱۹۶۰ | لوییس سوارز میرامونتس | |
| ۱۹۶۱ | عمر سیووری | |
| ۱۹۶۲ | یوزف ماسوپوست | گارینشا |
| ۱۹۶۳ | لو یاشین | پله |
| ۱۹۶۴ | دنیس لا | |
| ۱۹۷۰ | گرد مولر | |
| ۱۹۷۸ | کوین کیگان | ماریو کمپس |
| ۱۹۸۶ | ایگور بلانوف | دیگو مارادونا |
| ۱۹۹۰ | لوتار ماتئوس | |
| ۱۹۹۴ | هریستو استویچکوف | روماریو |
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
پیوند به بیرون
- "European Footballer of the Year ("Ballon d'Or")". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 9 October 2008. Retrieved 5 December 2008.
- "La liste complête des lauréats du Ballon d'or, de 1956 à nos jours". France Football. Retrieved 24 March 2015.