Խիժ

Խիժ, դալ, մարդու և կաթնասուն կենդանիների կաթնագեղձերի արտազատուկ, որն արտադրվում է հղիության վերջին և ծննդաբերությունից հետո առաջին օրերին։ Խիժը դեղնավուն, թանձր, կպչուն, աղի և բնորոշ հոտով հեղուկ է։ Կաթից տարբերվում է բարձր թթվայնությամբ, չոր նյութերի, հատկապես սպիտակուցների (ալբումին, գլոբուլին), հանքային նյութերի և վիտամինների առավել քանակով, ճարպերի և շաքարի ցածր տոկոսով^[1] ։ Խիժը անփոխարինելի սնունդ է նորածինների և գյուղատնտեսական կենդանիների մատղաշի համար։ Պարունակում է իմուն մարմիններ և հակաթույներ, որոնք նորածնի օրգանիզմը պաշտպանում են ախտածին մանրէներից, խթանում է մարսողական ուղիների բնականոն գործունեությունը։ Արդյունաբերական մշակման համար պիտանի չէ։

Հայտնի է, որ դալը պարունակում է իմունային բջիջներ՝ լիմֆոցիտներ^[2], շատ հակամարմիններ՝ IgA, IgG և IgM։ Դալի մյուս իմունային բաղադրիչներն են բնածին իմունիտետի տարրերը, ինչպիսին օրինակ լակտոֆերինն է^[3], լիզոցիմը^[4], լակտոպերօքսիդազ^[5], կոմպլեմենտի համակարգը^[6] և պրոլինով հարուստ պեպտիդները^[7]։ Խիժում հայտնաբերված են նաև մի շարք ցիտոկիններ^[8], այդ թվում՝ ինտերլեյկիններ^[8], ուռուցքի նեկրոզի գործոն^[9], քեմոկիններ^[10] և այլն։ Խեժում կան նաև մի շարք աճի գործոններ՝ ինսուլինանման աճի գործոն I (IGF-1)^[11], և II^[12], ձևափոխման ալֆա աճի գործոն^[13] բետա 1 և բետա 2^[14][15] ֆիբրոբլաստի աճի գործոններ^[16] էպիդերմալ աճի գործոններ^[17] գրանուլոցիտ մակրոֆագ խթանող աճի գործոն^[18] թրոմբոցիտային աճի գործոն^[18] անոթաէնդոթելային աճի գործոն^[19] և գաղութ խթանող գործոն-1^[20]։