| miasto i gmina | |||||
 Rzeka Świder, Teatr im. Stefana Jaracza, Ratusz miejski, LO im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Budynek w stylu „świdermajer” przy ul. Kościelnej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Prawa miejskie | 9 listopada 1916 | ||||
| Prezydent | |||||
| Powierzchnia | 47,3 km² | ||||
| Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | (+48) 22 | ||||
| Kod pocztowy | od 05-400 do 05-403 | ||||
| Tablice rejestracyjne | WOT | ||||
Położenie na mapie powiatu otwockiego   Otwock | |||||
Położenie na mapie Polski  Otwock | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  Otwock | |||||
 52°06′22″N 21°15′57″E/52,106111 21,265833 | |||||
| TERC (TERYT) | 1417021 | ||||
| SIMC | 0921237 | ||||
| Hasło promocyjne: Miasto z dobrym klimatem | |||||
Urząd miejski ul. Armii Krajowej 505-400 Otwock | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Otwock – miasto w województwie mazowieckim, siedziba powiatu otwockiego.
Otwock leży w dawnej ziemi czerskiej historycznego Mazowsza[2], w Dolinie Środkowej Wisły, nad rzeką Świder. Wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej, a od centrum stolicy oddalony jest o około 23 km.
Do 1916 r. tereny obecnego Otwocka częściowo należały do gminy wiejskiej Otwock (od 1917 r. przemianowanej na gminę Karczew).
Według danych z roku 2002[3] Otwock ma obszar 47,3 km², w tym:
Miasto stanowi 7,7% powierzchni powiatu.
Sąsiednie gminy: Celestynów, Józefów, Karczew, Konstancin-Jeziorna, Wiązowna.
Nazwa obecnego miasta Otwocka nawiązuje bezpośrednio do dawnej, centralnej siedziby dóbr otwockich, którą był pobliski Otwock Wielki. Sprzyjało temu wydzielenie w XIX i XX w. terenów obecnego miasta Otwocka z tychże dóbr i potoczne określanie tej ziemi, jako „fragmentu dóbr Otwock”.W XV-wiecznych zapiskach dotyczących Otwocka Wielkiego, nazwa wsi pojawia się kilkukrotnie zapisana jako: Otwosko (1407 – w związku ze sporną sprawą graniczną między Ostrowcem a Otwockiem[4]), Othwoczsko (1408), Othwoczsk (1413), Odwoczsko (1429), Odwoczsko (1437). Średniowieczna nazwa brzmiała Otwocsko. Powstała ona z dodania przyrostka -ьsko do wyrażenia ot- woda. Staropolskiemu ot odpowiadają dzisiejsze od i ot. Użycie takiego wyrażenia mogło być związane z położeniem miejscowości w obfitym w wodę starorzeczu Wisły[5], będącym częścią zalewowych terenów Urzecza.
Tereny dzisiejszych powiatów otwockiego, mińskiego i garwolińskiego w okresie powstania styczniowego wchodziły w skład powiatu stanisławowskiego oraz garwolińskiego[6]. Organizacja spiskowa cywilna i wojskowa w przeddzień powstania rozwijała się powoli. Na początku powstania miała ona za zadanie przerzut części poborowych z Warszawy do formujących się oddziałów na terenie Podlasia.
Otwock jako miejscowość sanatoryjno-uzdrowiskowa zaistniał dzięki budowie Kolei Nadwiślańskiej pod koniec XIX w. – Otwock Sanatoryjny. Jednym z prekursorów działalności wypoczynkowej był malarz i rysownik Michał Elwiro Andriolli, który w roku 1880 zamieszkał na północ od Karczewa w folwarku Anielin zakupionym od Zygmunta Kurtza, byłego właściciela majątku Otwock Wielki. Status uzdrowiska nadała całemu regionowi działalność karczewskiego lekarza dra Józefa Mariana Geislera, który jako pierwszy otworzył gabinet w Otwocku. Geisler ordynował w Otwocku najpierw tylko w czasie sezonu, później zaś przeniósł się tu na stałe. Do dziś dnia przy obecnej ulicy Dr.J. Geislera można oglądać pozostałości jego domu. W 1893 r. utworzył on pierwsze w Polsce stałe sanatorium nizinne chorób płuc.
W sierpniu 1900 roku w mieście odbył się II Zjazd SDKPiL[7]
Prawa miejskie od 1916 roku, siedziba władz powiatu. W mieście wiele willi w stylu świdermajer, zaprojektowanych przez Michała Elwiro Andriollego, przed II wojną światową uzdrowisko, gdzie przebywali m.in. Józef Piłsudski oraz Władysław Reymont, który tu pisał „Chłopów”. W 1924 r. Otwock został uznany za uzdrowisko posiadające charakter użyteczności publicznej[8].
W latach 1931–1938 w mieszkaniu stolarza Stanisława Brzezińskiego ps. „Staszek” przy ul. Słonecznej (ob. Marusarzówny) mieściła się jedna z większych drukarń Komunistycznej Partii Polski, gdzie drukowano prasę i odezwy[9].
W 1936 roku, jako pierwszy w Polsce, został zelektryfikowany odcinek linii kolejowej z Otwocka do Warszawy.
Przed 1939 r. większość mieszkańców Otwocka stanowili Żydzi[10]. W pierwszej połowie 1936 roku w mieście doszło do ekscesów o podłożu antysemickim[11].
W listopadzie 1940 Niemcy utworzyli w mieście getto dla ludności żydowskiej. Składało się one z dwóch części: mieszkaniowej i kuracyjnej[12].
Osobny artykuł: Getto w Otwocku.Zostało ono zlikwidowane 19 sierpnia 1942 roku, kiedy to otwoccy Żydzi zostali wywiezieni, a następnie wymordowani w obozie zagłady w Treblince. Opis relacji polsko-żydowskich w Otwocku czasie II wojny światowej, funkcjonowania i likwidacji otwockiego getta opisał w swojej książce Spowiedź Calek Perechodnik[13].
Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów „Zofiówka” w Otwocku był jednym z 24 miejsc, gdzie rozpoczęto niemiecką akcję T4 mającą na celu eksterminację niepełnosprawnej psychicznie ludności, a będącą wstępem do uruchomienia eksterminacji na szeroką skalę (Holocaust). W sierpniu 1942 zamordowano tam 110 niepełnosprawnych umysłowo osób narodowości żydowskiej.
W czasie wojny liczba mieszkańców spadła z 20 tys. do 12 tys.
Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 150 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Otwocku[14].
Po wojnie zlikwidowano zbudowaną na początku XX wieku kolej wąskotorową z Jabłonny przez Warszawę do Karczewa. W 1958 roku uruchomiono w Świerku, dzielnicy Otwocka, pierwszy w Polsce reaktor jądrowy „EWA”, później drugi „Maria”. W 1967 miasto utraciło status uzdrowiska. Po reformie administracyjnej zlikwidowano powiat, który przywrócono w 1999.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.
Miasto Otwock nie jest oficjalnie podzielone na dzielnice, lecz obowiązują nazwy zwyczajowe[15]:
TERYT podaje następujące integralne części miejscowości, wszystkie o statusie „części miasta”:Anielin, Bojarów, Jabłonna, Jabłonna-Górki, Kresy Nadbrzeskie, Ługi, Mlądz, Natalin, Soplicowo, Śródborów, Świder, Świdry Wielkie, Świerk, Teklin, Tolin, Wólka Mlądzka, Zamlądz.
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 1 | 2 | 6 | 13 | 19 | 22 | 24 | 23 | 18 | 12 | 5 | 1 | |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | -4 | -4 | -1 | 3 | 8 | 12 | 13 | 13 | 9 | 5 | 1 | -3 | |
| Opady [mm] | 16.5 | 20.3 | 22.1 | 29.2 | 34.3 | 48.8 | 57.7 | 38.4 | 35.3 | 25.1 | 27.9 | 23.9 | |
| Źródło: msn weather[16] 15.12.2008 | |||||||||||||
Po latach Otwock opuścił czołówkę polskich miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem[potrzebny przypis].
Osobny artykuł: Ludność Otwocka.
Osobny artykuł: Kolej Jabłonowska.
W 1914 roku otwarto nowy odcinek trasy kolei wąskotorowej WAWER – KARCZEW. Było to przedłużenie trasy kolei jabłonowskiej, istniejącej już wtedy od 14 lat. Na odcinku otwockim pokrywała się z obecnymi ulicami: Turystyczną, Wawerską, Staszica, Karczewską.
Cała linia miała wtedy ponad 40 km:JABŁONNA II (Zegrzyńska) – Modlińska – Jagiellońska – zjazd nad Wisłę – bulwar wiślany – Warszawa Most – bulwar wiślany – Zamoyskiego – Grochowska – Płowiecka – Wawer – Anin – Kaczy Dół – Borków – Radość – Falenica – Jarosław – Józefów – Świder – Otwock – KARCZEW.
Początkowo linia stawała się coraz bardziej atrakcyjna. Z czasem jednak napotykano na próby wycofania kolei jabłonowskiej. Wielokrotnie też zawieszano kursowanie linii na niektórych odcinkach, ale głównie z przyczyn wojennych.
W 1952 r. wskutek likwidacji środkowej części trasy doszło do rozdzielenia linii na dwa oddzielne odcinki: północny (funkcjonujący jeszcze do 1956 roku) oraz południowy. Ostatni, czterokilometrowy odcinek kolei OTWOCK – KARCZEW zlikwidowano w 1963 roku.
Obecnie widać charakterystycznie daleko odsuniętą zabudowę po wschodniej stronie ul. Karczewskiej i Wawerskiej. To pozostałość po trasie kolei. Zachował się też budynek stacji (Wawerska 9A/11).
Otwock jest częścią aglomeracji warszawskiej i sieć komunikacji miejskiej nadzoruje Zarząd Transportu Miejskiego.
Obecnie kursuje 6 linii:
– trasa na terenie Otwocka: … – Orla – Powstańców Warszawy – Park Miejski – Urząd Skarbowy – Olszowa – Batorego – Okrzei – Tysiąclecia – Świdry Wielkie (z powrotem: Świdry Wielkie – Okrzei – Mazurska – Batorego – Olszowa – Szpital Powiatowy – Park Miejski – Hoża – Orla –).
Historyczne linie komunikacji miejskiej:
Przedszkola
Na terenie powiatu działały cztery telewizje regionalne: „Halotv” „Pixel tv”, „Otwock tv”, „Linia tv”. Obecnie są to portale internetowe (dawniej również gazety) HaloOtwock, iotwock.info, oraz portal internetowy i tygodnik: „Linia Otwocka”.
Na terenie miasta Otwock znajdują się trzy jednostki straży pożarnej: Komenda Powiatowa PSP, OSP Otwock-Jabłonna oraz OSP Otwock Wólka Mlądzka. Miasto posiada również Komendę Powiatową Policji oraz Bazę Pogotowia Ratunkowego.
W mieście działa od 1924 roku Otwocki Klub Sportowy, w sezonie 2023/2024 występujący w klasie B.
W mieście działa od 1963 r. Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego im. Michała Elwiro Andriollego. Otwocki PTTK obecnie zajmuje się prowadzeniem:
W Otwocku również mieści się siedziba Zespołu Mazowieckich Parków Krajobrazowych oraz Muzeum Ziemi Otwockiej. Dziś walory turystyczne miasta i powiatu to rzeka Świder, która powoli jest oczyszczana po długoletnim okresie zanieczyszczenia, a także sosnowe lasy wchodzące w skład Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. W pobliżu znajduje się również rezerwat przyrody „Na Torfach”.
| Komitet wyborczy | Kadencja 2014–2018[28] | Kadencja od 2018[29] |
|---|---|---|
| Platforma Obywatelska | 1 | 4 |
| Prawo i Sprawiedliwość | 10 | 10 |
| Samorządowa Inicjatywa Mieszkańców | – | 3 |
| Stowarzyszenie Inicjatywa dla Miasta | 1 | – |
| Przyjazny Otwock | – | 3 |
| OTW | 3 | – |
| Wspólnota Samorządowa Powiatu Otwockiego | 3 | – |
| Chrześcijańska Inicjatywa Społeczna | 2 | – |
| Niezależny | 1 | 1 |
Burmistrzowie
W okresie II Wojny
Naczelnicy
Prezydenci
Przewodniczący Rady Miasta:
Wiceprzewodniczący Rady Miasta:
Miasta i gminy partnerskie:
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Otwockiem.
| Części miasta wg TERYT |
|
|---|
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta |
|
| Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975) |
|
| Gromady (1954–1972) |
|
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta | |
| Gminy wiejskie |
|
