Протести во Белорусија (2020-2021)

Александар Лукашенко е на чело на државата од 1994 година и немаше сериозен противкандидат на претходните пет избори, што резултираше во тоа на моменти од страна на медиумите да биде нарекуван „последниот диктатор во Европа“^[47]. Под неговот авторитарно владеење,^[48] владата често ја потиснуваше опозицијата.^[47][48]

Лукашенко се соочи со поголемо спротивставување на јавноста поради неговото справување со пандемијата на коронавирусот, кој Лукашенко го негираше како сериозна закана.^[49][50] Од петте негови победи, само првите, одржани во 1994 година се сметаа за слободни и фер од меѓународните набљудувачи.^[51]

На 9 август, рано наутро, сите патишта и влезни точки во Минск беа блокирани од полицијата и армијата^[52][53].

На пладне, интернетот во Белорусија беше делумно блокиран. Владини претставници тврдеа дека причината е DoS напад кој потекнува надвор од границите на земјата. Сепак, независни ИТ специјалисти тврдеа дека државниот интернет монопол „Белтелеком“ и придружните државни агенции намерно користеле ДПИ технологија или технологија за обликување на интернет сообраќајот, и дека можеби причината за проблемот со интернетот е во употребната опрема за филтрирање^[54]. Телеграм беше единствената апликација која работеше^[55][56].

Вечерта, на денот на изборите, непосредно по затворањето на избирачките места, телевизија која е поддржана од белоруската влада објави резултати за изборите, покажувајќи дека Лукашенко наводно освоил 80.23% од гласовите, додека Тихановскаја освоила 9.9%^[52]. Разликата била толку голема што дури и граѓаните кои ја поддржуваат владата утврдија дека тоа веројатно не е вистина^[57]. Ова предизвика и непосредна реакција од приврзаниците на Тихановскаја да се упатат на улиците во сите поголеми градови во земјата, како Брест, Минск, Гродно, Мазир, Пинск, Гомељ и Бабрујск. Демонстрантите го изразуваа своето незадоволство и повикуваа на фер пребројување на гласовите.

Протестите започнаа мирно во средината на вечерта, но во Минск ситуацијата прерасна во насилство меѓу демонстрантите и безбедносните сили. Демонстрантите започнаа да градат барикади за да го блокираат сообраќајот на улиците^[58]. Бројот на демонстранти во Минск пак, не можеше да се утврди, бидејќи тие беа концентрирани на повеќе места.^[59]

Подоцна во ноќта, откако поголемите толпи беа разбиени, полициските службеници неколку часа бркаа помали групи демонстранти низ центарот на Минск. Борбата против безбедносните сили и полицијата продолжи во поголемите градови на Белорусија. Безбедносните сили користеа палки, гумени куршуми, водени топови, солзавец и шок-бомби, за да ги потиснат протестите, бидејќи цела ноќ ги разбиваа групите демонстранти во предградијата^[60][61]. Во Брест, демонстрантите постепено се разотидоа, создавајќи толпа од 200-300 луѓе од околу 5.000, според претходните проценки^[59] That night in Minsk, security forces dropped grenades near people, and leaving some with critical injuries.^[59].

На 14 август во видео обраќање на Тихановскаја каде што таа тврдеше дека освоила 60-70% од гласовите на изборите, најави формирање на Координативен совет за трансфер на власта.^[5]

Таа изјави дека советот треба да биде составено од „граѓански активисти, почитувани Белоруси и професионалци“ за да се справи со трансферот на власта од Лукашенко.^[5][62] Апликациите за членство во преодниот совет беа отворени за секој белоруски државјанин кој ги признава изборите како фалсификувани и кој бил во позиција на општествена доверба, како лекари, наставници, бизнис лидери, автори или спортисти.^[63]

На 17 август, Тихановскаја објави видео во кое изјави дека е подготвена да ја предводи преодната влада^[64] и да организира нови, слободни и фер претседателски избори. Истиот ден проциркулира и список на членови во кој беше вклучена и Светлана Алексиевич, добитничка на Нобелова награда.^[65][66] Првиот состанок на советот се одржа на 18 август, а неговото раководство беше избрано следниот ден.^[67]

Лукашенко го осуди создавањето на советот како „обид за преземање на власта“ и најави „соодветни мерки“.^[68] На 20 август, главниот обвинител покрена кривична постапка против координативниот совет, нарекувајќи го неуставен.^[69]

Државниот секретар на САД, Мајк Помпео ја повика белоруската влада активно да го вклучи белоруската општество, вклучително и преку новоформираниот совет, „на начин што го рефлектира она што белорускиот народ го бара, заради иднината на Белорусија и за успешна Белорусија“.^[70]

Портпаролот на рускиот претседател Владимир Путин, Дмитриј Песков го поздрави фактот дека советот не сака да го намали нивните врски со Русија и посочи дека се надева дека ќе продолжат добрите билатерални односи меѓу двете земји.^[71]

На 17 септември, Европскиот парламент го призна координативниот совет како „привремен претставник на луѓето“ во Белорусија.^[72]

Кон крајот на октомври, советот создаде влада во сенка наречена Народна анти-кризна управа (НАМ), за организирање на детални административни задачи за мирен трансфер на власта на фер и слободно избран претседател.^[73][74] НАМ е предводена од Павел Латушко кој наведе дека ќе ги изгуби своите овластувања кога ќе биде инаугириран нов претседател.^[75] Во ноември, НАМ објави внатрешни извештаи од белоруското Министерство за внатрешни работи во кои беа покажани 4.000 претставки за тортура и други незаконски дејствија од безбедносните сили поднесени во периодот од 9 август до 9 ноември, кои министерството ги игнорирало.^[76]

Според бројни публикации, сузбивањето на протестите било придружено со екстремно полициско насилство и системско кршење на човековите права во однос на притворањето на демонстрантите.^{[77][78][79][80][81][82][83][84]}

На 14 август, Светската организација против тортура (ОМКТ) објави соопштение во кое се осудуваат произволното притворање и тортура врз демонстрантите ширум Белорусија по изборите. Според изјавата, ваквите постапки сугерираат на злосторства против човештвото. Истовремено во него се повикува и на непристрасна светска истрага за „системското и крајно насилно угнетување“ на мирните протести во Белорусија.^[85]

На 19 август, класификацијата на овие настани како злосторства против човештвото, во согласност со Римскиот статут на Меѓународниот кривичен суд, преку соопштение беше поддржана и од Фондацијата за човекови права (ХРФ). Според нивното соопштение, тие идентификувале 15 лица од белорускиот државен апарат кои биле одговорни за произволно притворање, тепање и тортура врз илјадници мирни демонстранти.

Бројни земји и организации ги изразија нивните мислења со тоа што некои го прифатија, а други го отфрлија изборниот резултат од претседателските избори во земјата. Многу од нив се фокусираа и на протестите осудувајќи го насилството.

Економски санкции

• На 14 август, високиот претставник на Европската Унија за надворешна политика и безбедност, Жозеп Борел соопшти дека ЕУ ќе воведе санкции против белоруските службеници одговорни за „насилство и фалсификат“. Шарл Мишел, претседателот на Европскиот совет, на 19 август пак, посочи дека ЕУ наскоро ќе воведе санкции против „значителен број“ поединци одговорни за насилство, репресија и изборна измама. Европската комисија објави дека ќе пренасочи 53 милиони евра наменети за белоруската влада кон граѓанското општество, жртвите на репресијата од потиснувањето на протестите и борбата на земјата против пандемијата со коронавирусот.
• На 18 август, литванскиот парламент се согласи да воведе економски санкции против Белорусија.

Црвено-белото знаме, односно официјалното знаме на независна Белорусија од 1991 до 1995 година, беше усвоено од про-демократската опозиција и стана симбол на нивното движење. Де-факто забрането од властите, знамето кое често полицијата го конфискува^[6] и демонстрантите стана симбол за сите кои активно се противат на претседателот Лукашенко.^[8] Други симболи што ги користат приврзаниците на опозицијата се и поранешниот грб на Белорусија, познат како Пахонија, односно историски грб на Големото војводство на Литванија^[86] и песната „Вајацки марш“^[87] која беше државна химна на Белоруската народна република, како и песната Пахонија.^[88][89][90]

Вообичаен слоган кој го користат демонстрантите е фразата „Да живее Белорусија (белоруски:Жыве Беларусь!).^[91][92] Демонстрантите против Лукашенко исто така го користеа и сегашното државно знаме на Белорусија, но во ретки прилики.^[93] Во неколку изолирани случаи, тие го користеа и знамето на Европа.^[94]

Сегашното државно знаме на Белорусија универзално се користеше на собири за поддршка на Александар Лукашенко.^[95][96] Во неколку изолирани случаи, поддржувачите на Лукашенко го користеа знамето на Русија и знамето на Советскиот Сојуз.^[96][97][98]

• 
  Собир за поддршка на Тихановскаја, 30 јули, 2020 година
• 
• 
• 
• 
• 
  Собири на солидарност за време на масовните протести во Минск, 13 август
• 
• 
• 
  Собири на солидарност за време на масовните протести во Минск, 14 август
• 
  Демонстранти во Минск на 16 август
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Протестен слоган: „Слободни избури. Трибунал. Слобода за политичките затвореници“, 16 август
• 
  Собир против Лукашенко и насилството, во Баранавичи на 16 август
• 
  Собир против Лукашенко во Минск на 23 август
• 
• 
• 
  „Женски марш“ против Лукашенко во Минск на 29 август
• 
• 
  Собир против Лукашенко во Минск на 30 август
• Внатрешни трупи во Минск
  Внатрешни трупи во Минск
• 
  Војници од белоруските копнени сили за време на протестите.
• 
  „Марш на правдата“ во Минск на 20 септември
• 
  Употреба на водени топови во Минск на 4 октомври
• 
  Група на вооружени трупи во обична облека
• 
  Вооружени трупи во мини-комбе
• Пукање во воздух

Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како „б“, но нема соодветна ознака <references group="б"/>.