Języki romańskie
Języki romańskie (od łacińskiego przysłówka romanice „po rzymsku, w języku wernakularnym”) – grupa języków indoeuropejskich, którymi posługuje się jako językami ojczystymi około 750 mln osób, zamieszkujących przede wszystkim Europę Południową i Amerykę Łacińską. Języki romańskie wywodzą się z języka łacińskiego[1]. Najpowszechniej używanymi językami z tej grupy są: hiszpański, portugalski, francuski, włoski i rumuński. Bogatą tradycję literacką posiadają również języki oksytański, kataloński, galicyjski, wenecki i języki retoromańskie.
| Klasyfikacja genetyczna |
|
|---|---|
| Kody rodziny językowej | |
| ISO 639-5 | roa |
| Glottolog | roma1334 |
| Występowanie | |
 | |
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode. | |
Języki te rozwinęły się w okresie preromańskim (476–800 rok n.e.) z łaciny ludowej, którą posługiwano się na znacznych obszarach imperium rzymskiego. Okres od 800 roku uznaje się za okres romański.
Na bazie języków romańskich powstały języki sztuczne, z których najbardziej znane to esperanto i interlingua.
Uproszczona klasyfikacja języków romańskich na podstawie Ethnologue
- języki italskie
- języki romańskie (ok. 750 mln)
- języki wschodnioromańskie (ok. 26,2 mln)
- arumuński (macedorumuński) (ok. 150 tys.)
- istrorumuński (ok. 0,5 tys.)
- meglenorumuński (ok. 12 tys.)
- rumuński (dakorumuński) (ok. 26 mln)
- języki italsko-zachodnioromańskie
- języki italsko-dalmatyńskie
- istriocki (ok. 1 tys.)
- włoski (liczne i zróżnicowane dialekty) (ok. 62 mln)
- judeo-włoski (ok. 4 tys.)
- neapolitański (ok. 4 mln)
- sycylijski (ok. 4,8 mln)
- dalmatyński †
- języki zachodnioromańskie (ok. 720 mln)
- emilijski (ok. 3,5 mln)
- liguryjski (ok. 1.9 mln)
- monegaski (ok. 5 tys.)
- lombardzki (ok. 9 mln)
- piemoncki (ok. 3 mln)
- wenecki (ok. 2,2 mln)
- języki gallo-retyckie
- francuski (liczne i zróżnicowane dialekty) (ok. 80 mln)
- angevin
- burginioński
- szampański
- frainc-comtou
- gallo
- lotaryński
- normandzki
- franko-prowansalski
- oksytański (prowansalski) (ok. 1,2 mln)
- gaskoński
- aranes
- béarnais
- aupenc
- gavot
- langwedocki
- limuzyński
- owerniacki
- nicejski
- szuadit †
- języki retoromańskie (ok. 630 tys.)
- friulski (furlański) (ok. 530 tys.)
- ladyński (ok. 50 tys.)
- romansz (ok. 50 tys.)
- kataloński (walencki) (ok. 11 mln)
- hiszpański (liczne i zróżnicowane dialekty) (ok. 360 mln)
- judeo-hiszpański (ladino)
- aragoński
- judeo-aragoński †
- asturyjski (ok. 125 tys.)
- galicyjski (ok. 3 mln)
- portugalski (ok. 200 mln)
- judeo-portugalski †*
Oznaczenia:
- † – język wymarły lub dawne stadium historyczne języka dzisiejszego
- †* – język dawny, ale zachowany tradycyjnie w liturgii, tekstach religijnych, filozoficznych lub naukowych
Stopień podobieństwa
Stopień podobieństwa leksykalnego między językami romańskimi[2]:
| % | francuski | kataloński | włoski | portugalski | rumuński | hiszpański |
|---|---|---|---|---|---|---|
| francuski | – | 80 | 75 | 75 | 75 | 75 |
| kataloński | 80 | – | 87 | 85 | 72 | 85 |
| włoski | 75 | 87 | – | 80 | 73 | 82 |
| portugalski | 75 | 85 | 80 | – | 76 | 87 |
| rumuński | 75 | 72 | 73 | 76 | – | 73 |
| hiszpański | 75 | 85 | 82 | 87 | 73 | – |
Drzewo językowe
| Łacina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Łacina klasyczna | Łacina ludowa | Łacina kościelna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kontynentalny romański | Język sardyński | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Języki zachodnio-italskie | Łacina afrykańska | Języki wschodnioromańskie | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Języki zachodnioromańskie | Proto-włoski | Bałkański romański | Język dalmatyński | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Język iberyjski romański | Języki gallo-romańskie | Język włoski | Język prarumuński | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Język galicyjski-portugalski | Język hiszpański | Języki oksytańskie-romańskie | Język francuski | Język rumuński | Język arumuński | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Język galicyjski | Język portugalski | Język kataloński | Język oksytański | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
Bibliografia
- Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).