Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury

Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
	; Ogłoszenie laureata literackiej Nagrody Nobla w 2008
Nagroda za	osiągnięcia literackie
Przyznający	Akademia Szwedzka
Państwo	Szwecja
Pierwsze rozdanie	1901
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury – osoby wyróżnione przez Akademię Szwedzką literacką Nagrodą Nobla. Ustanowiona testamentem Alfreda Nobla z 1895^[1] roku jest przyznawana od 1901^[2]. W latach 1901–2023 wyróżnionych zostało 120 osób^[3].

Zasady przyznawania nagrody

Wolą Alfreda Nobla było, aby nagroda trafiła w ręce osoby, która stworzy najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym^[a]^[2]. Jako organ przyznający nagrodę Nobel wskazał Akademię Szwedzką. Została ona założona na wzór Akademii Francuskiej przez króla Gustawa III w 1786. Akademia składa się z 18 członków, znanych jako De Aderton („Osiemnastu”). W jej skład wchodzą szwedzcy pisarze, poeci, filolodzy i historycy. Członkowie Akademii wybierani są dożywotnio^[4]. Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski, składający się z czterech lub pięciu osób, wybrany spośród członków Akademii na okres trzech lat^[5].

Nazwiska kandydatów do wyróżnienia mogą być zgłaszane przez członków Akademii Szwedzkiej oraz innych akademii i instytucji o podobnym charakterze. Prawo to otrzymali także uniwersyteccy profesorowie literatury i filologii, laureaci literackiej Nagrody Nobla oraz przewodniczący stowarzyszeń odpowiedzialnych za twórczość literacką w poszczególnych krajach. Nominacje pozostają niejawne przez 50 lat^[6].

Cykl pracy

Cykl pracy nad przyznawaniem nagrody wygląda następująco^[6]:

Wrzesień: Członkowie Komitetu Noblowskiego wysyłają około 600–700 formularzy do osób uprawnionych do nominacji. Nominacje muszą być zgłaszane do 31 stycznia następnego roku, nominujący nie mogą wystawiać własnej kandydatury, powinni także oprócz nazwiska, dołączyć motywację, jednak nie jest to wymagane^[5].
Luty: Komitet tworzy listę i przekazuje Akademii do zatwierdzenia.
Kwiecień: Komitet wybiera 15–20 nazwisk kandydatów wstępnych do rozpatrzenia przez Akademię.
Maj: Komitet zawęża listę do 5 finalistów do rozpatrzenia przez Akademię.
Czerwiec–sierpień: Członkowie Akademii zapoznają się z twórczością kandydatów, członkowie Komitetu przygotowują raport na temat każdego z kandydatów.
Wrzesień: Dyskusja nad twórczością kandydatów.
Październik: Członkowie Akademii w głosowaniu większościowym wybierają jednego spośród piątki kandydatów.
Grudzień: 10 grudnia w Sztokholmie odbywa się uroczysta Ceremonia Wręczenia Nagrody Nobla.

Statystyki

W latach 1901–2023 literacka Nagroda Nobla została przyznana 116 razy (siedmiokrotnie Nagrody nie przyznano), przy czym wyróżnionych zostało 120 osób. W latach 1904, 1917, 1966, 1974 Akademia Szwedzka nagrodziła po dwie osoby^[3]. Do roku 2023 wśród laureatów znalazło się 17 kobiet^[3]. Najmłodszym laureatem był nagrodzony w 1907 Rudyard Kipling (miał wówczas 41 lat), najstarszą wyróżnioną osobą była nagrodzona w 2007, Doris Lessing; w chwili ogłoszenia nominacji miała 88 lat^[3].

Pierwszym laureatem literackiej nagrody Nobla został Sully Prudhomme. Otrzymał on wówczas 150 782 SEK, w roku 2023 wartość pełnej nagrody to 11 milionów SEK^[7]^[8].

Do 2023 roku dwie osoby odmówiły przyjęcia nagrody. W 1958 Akademia nominowała Borisa Pasternaka, który początkowo zaakceptował wyróżnienie, później jednak odmówił ze względu na naciski władz ZSRR. Jean-Paul Sartre nie przyjmował żadnych nagród za swoją działalność literacką, czym motywował odmowę przyjęcia nagrody w 1964 roku^[3].

Jedyny raz nagrodę przyznano pośmiertnie – w 1931 otrzymał ją Erik Axel Karlfeldt, od 1974 roku Statut Fundacji Nobla zabrania pośmiertnych wyróżnień, o ile śmierć nie nastąpiła po ogłoszeniu nominacji^[3].

Zgodnie z wolą fundatora, laureaci mają być wybierani bez względu na ich narodowość; sama nagroda zaś ma charakter międzynarodowy. W latach 1901–2023 najczęściej nagradzani byli pisarze tworzący w języku angielskim (31 wyróżnień), następnie – francuskim (15 nagrodzonych) i niemieckim (14 laureatów)^[3].

Nagroda

Uroczyste wręczenie wyróżnień ma miejsce w budynku filharmonii sztokholmskiej każdego 10 grudnia – w dniu rocznicy śmierci fundatora^[9]. Stockholms Konserthus jest gospodarzem uroczystości od 1926 roku^[9].Każdy laureat w czasie uroczystości wręczenia wyróżnień otrzymuje oprócz nagrody pieniężnej także medal oraz dyplom. Medal, zaprojektowany przez Erika Lindberga, przedstawia młodego mężczyznę siedzącego pod wawrzynem, słuchającego i spisującego pieśń Muzy. Nad tym obrazem umieszczona jest inskrypcja pochodząca z Eneidy:

Inventas vitam iuvat excoluisse per artes

Na dole medalu wygrawerowane są imię i nazwisko nagrodzonego oraz napis ACAD. SUEC. oznaczający Akademię Szwedzką. Na odwrocie medalu umieszczona została podobizna fundatora^[10].Dyplom literackiej Nagrody Nobla nie ma stałego wyglądu. Rokrocznie, po ogłoszeniu nazwiska laureata, dyplom projektowany jest z odniesieniem do jego twórczości. Od 2004 za projekty dyplomów dla laureatów literackiego Nobla odpowiedzialna jest Karin Mamma Andersson^[11]. Treść dyplomu jest niezmienna i jest ona kaligrafowana po szwedzku.

Lista laureatów

Rok	Imię i nazwisko		Państwo^[b]	Język	Uzasadnienie
1901		Prudhomme, SullySully Prudhomme^[12]	Francja	francuski	za „wybitne osiągnięcia poetyckie, a zwłaszcza za idealizm, doskonałość artystyczną oraz niezwykłe połączenie duchowości i intelektu”^[13]
1902		Mommsen, TheodorTheodor Mommsen^[14]	Cesarstwo Niemieckie	niemiecki	„największy żyjący mistrz sztuki pisarstwa historycznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego monumentalnego dzieła Historia Rzymu,
1903		Bjørnson, BjørnstjerneBjørnstjerne Bjørnson^[15]	Norwegia	norweski	za „wzniosłą i różnorodną poezję, która zawsze odznaczała się świeżością natchnienia i niezwykłą czystością ducha oraz za talent epicki i dramatyczny”^[16]
1904		Mistral, FrédéricFrédéric Mistral^[17]	Francja	oksytański	za „świeżość i oryginalność pełnych natchnienia utworów poetyckich, prawdziwie oddających realia życia oraz ducha narodu”^[18]
1904		Echegaray, JoséJosé Echegaray^[19]	Hiszpania	hiszpański	za „liczne zasługi dla odrodzenia tradycji hiszpańskiego dramatu”^[20]
1905		Sienkiewicz, HenrykHenryk Sienkiewicz^[21]	Królestwo Polskie	polski	za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie epiki i rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”^[22]
1906		Carducci, GiosuèGiosuè Carducci^[23]	Włochy	włoski	„nie tylko za głęboką wiedzę i krytyczny umysł, ale przede wszystkim za twórczą energię, świeżość stylu i siłę liryczną, tak charakterystyczną dla jego poetyckich arcydzieł”
1907		Kipling, RudyardRudyard Kipling^[c]^[24]	Wielka Brytania	angielski	za „zmysł obserwacyjny, dojrzałość idei i wybitny talent prozatorski”
1908		Eucken, RudolfRudolf Eucken^[25]	Cesarstwo Niemieckie	niemiecki	za „poszukiwanie prawdy, przenikającą wszystko siłę myśli, szeroki horyzont, bystrość i sugestywność, z którymi bronił on i rozwijał filozofię idealistyczną”
1909		Lagerlöf, SelmaSelma Lagerlöf^[26]	Szwecja	szwedzki	„w hołdzie wielkiemu idealizmowi, błyskotliwej wyobraźni i duchowej przenikliwości, które wyróżniają jej utwory”
1910		Heyse, PaulPaul Heyse^[27]	Cesarstwo Niemieckie	niemiecki	za „artyzm i idealizm, które demonstrował na przestrzeni całej swojej długiej i płodnej twórczo drogi jako poeta liryczny, dramaturg, powieściopisarz i autor znanych na całym świecie nowel”
1911		Maeterlinck, MauriceMaurice Maeterlinck^[28]	Belgia	francuski	za „wielostronną działalność literacką, a w szczególności za utwory dramatyczne, wyróżniające się bogactwem wyobraźni i poetycką fantazją”
1912		Hauptmann, GerhartGerhart Hauptmann^[29]	Cesarstwo Niemieckie	niemiecki	„przede wszystkim w uznaniu jego płodnej, różnorodnej i wybitnej działalności w dziedzinie sztuki dramatycznej”
1913		Tagore, RabindranathRabindranath Tagore^[30]	Indie Brytyjskie	bengalski i angielski	za „pełne głębokiego uczucia, oryginalne i przepiękne wiersze, w których z wyjątkowym mistrzostwem wyraziło się jego myślenie poetyckie, będące, według jego własnych słów, częścią literatury Zachodu”
1914	nagrody nie przyznano^[31]
1915		Rolland, RomainRomain Rolland^[d]^[32]	Francja	francuski	za „wielki idealizm utworów literackich, za współczucie i za umiłowanie prawdy, z którą opisuje on różne charaktery ludzkie”
1916		von Heidenstam, VernerVerner von Heidenstam^[33]	Szwecja	szwedzki	„najbardziej widoczny przedstawiciel nowej ery w literaturze światowej”
1917		Gjellerup, KarlKarl Gjellerup^[34]	Dania	duński	za „różnorodną twórczość poetycką i wzniosłe ideały”
1917		Pontoppidan, HenrikHenrik Pontoppidan^[35]	Dania	duński	za „prawdziwe opisanie życia współczesnego Danii”
1918	nagrody nie przyznano^[36]
1919		Spitteler, CarlCarl Spitteler^[e]^[37]	Szwajcaria	niemiecki	za niezrównany epos „Wiosna olimpijska”
1920		Hamsun, KnutKnut Hamsun^[38]	Norwegia	norweski	za powieść „Błogosławieństwo ziemi”
1921		France, AnatoleAnatole France^[39]	Francja	francuski	za „błyskotliwe osiągnięcia literackie wyróżniające się wykwintnością stylu, głębokim humanizmem i prawdziwie galijskim temperamentem”
1922		Benavente, JacintoJacinto Benavente^[40]	Hiszpania	hiszpański	za „błyskotliwe mistrzostwo, z jakim kontynuuje tradycje hiszpańskiego dramatu”
1923		Butler Yeats, WilliamWilliam Butler Yeats^[41]	Irlandia	angielski	za „uduchowioną twórczość poetycką, oddającą w najwyższej formie artystycznego ducha narodowego”
1924		Reymont, WładysławWładysław Reymont^[42]	Polska	polski	za „wybitny epos narodowy, powieść Chłopi”
1925		Shaw, George BernardGeorge Bernard Shaw^[43]	Wielka Brytania	angielski	„za twórczość naznaczoną idealizmem i humanizmem, za przenikliwą satyrę, która często łączy się z wyjątkowym pięknem poetyckim”
1926		Deledda, GraziaGrazia Deledda^[44]	Włochy	włoski	za „poetyckie dzieła, w których z jaskrawą plastycznością opisuje życie jej ojczystej wyspy, a także za głębię w podejściu do ludzkich problemów w całości”
1927		Bergson, HenriHenri Bergson^[45]	Francja	francuski	jako „znak uznania dla jego jaskrawych i podtrzymujących wiarę w życie idei, a także dla wyjątkowego mistrzostwa, z jakim te idee były wcielane”
1928		Undset, SigridSigrid Undset^[46]	Norwegia	norweski	za „niezapomniany opis skandynawskiego średniowiecza”
1929		Mann, ThomasThomas Mann^[47]	Niemcy	niemiecki	„przede wszystkim za wielką powieść „Buddenbrookowie”, która stała się klasyką współczesnej literatury, i której popularność nieustannie rośnie”
1930		Lewis, SinclairSinclair Lewis^[48]	Stany Zjednoczone	angielski	za „szlachetnie podniosłą i różnorodną poezję, która zawsze wyróżniała się świeżością natchnienia i rzadko spotykaną czystością ducha”
1931		Axel Karlfeldt, ErikErik Axel Karlfeldt^[f]^[49]	Szwecja	szwedzki	za „poezję Erika Axel Karlfedta”^[50]
1932		Galsworthy, JohnJohn Galsworthy^[51]	Wielka Brytania	angielski	za „wielką sztukę prozatorską której szczytem jest „Saga rodu Forsyte’ów”
1933		Bunin, IwanIwan Bunin^[52]	apatryda^[g]^[53] (biała emigracja)	rosyjski	za „surowe mistrzostwo, z którym rozwija on tradycje klasycznej literatury rosyjskiej”
1934		Pirandello, LuigiLuigi Pirandello^[54]	Włochy	włoski	za „twórczą śmiałość i wynalazczość w odrodzeniu sztuki dramaturgicznej i scenicznej”
1935	nagrody nie przyznano^[55]
1936		O’Neill, EugeneEugene O’Neill^[56]	Stany Zjednoczone	angielski	za „prawdziwość i głębię utworów dramatycznych, traktujących w nowy sposób gatunek tragedii”
1937		du Gard, Roger MartinRoger Martin du Gard^[57]	Francja	francuski	za „siłę artystyczną i prawdę w przedstawieniu człowieka, a także najbardziej odczuwalnych problemów współczesnego życia”
1938		Buck, PearlPearl Buck^[58]	Stany Zjednoczone	angielski	za „wspaniały epicki opis życia chińskich chłopów i za biograficzne arcydzieła”
1939		Sillanpää, Frans EemilFrans Eemil Sillanpää^[59]	Finlandia	fiński	za „głębokie przeniknięcie w życie fińskich chłopów i wyborne opisanie ich obyczajów w więzi z przyrodą”
1940	nagrody nie przyznano^[60]
1941	nagrody nie przyznano^[61]
1942	nagrody nie przyznano^[62]
1943	nagrody nie przyznano^[63]
1944		Jensen, JohannesJohannes Jensen^[64]	Dania	duński	za „rzadko spotykaną siłę i bogactwo poetyckiej wyobraźni połączone z duchowym umiłowaniem nauki i odrębnością stylu twórczego”
1945		Mistral, GabrielaGabriela Mistral^[65]	Chile	hiszpański	za „poezję prawdziwego uczucia, czyniącą jej imię symbolem idealistycznych dążeń dla całej Ameryki Łacińskiej”
1946		Hesse, HermannHermann Hesse^[66]	Szwajcaria	niemiecki	za „szlachetnie podniosłą i różnorodną poezję, która zawsze wyróżniała się świeżością natchnienia i rzadko spotykaną czystością ducha”
1947		André Gide^[67]	Francja	francuski	za „głębokie i znakomite artystycznie utwory, w których ludzkie problemy przedstawione są z nieustraszonym umiłowaniem prawdy i głęboką przenikliwością psychologiczną”
1948		Eliot, Thomas StearnsThomas Stearns Eliot^[68]	Wielka Brytania	angielski	za „wydatny wkład nowatorski we współczesną poezję”
1949		Faulkner, WilliamWilliam Faulkner^[69]	Stany Zjednoczone	angielski	za „znaczny i unikatowy z artystycznego punktu widzenia wkład w rozwój współczesnej powieści amerykańskiej”
1950		Russell, BertrandBertrand Russell^[70]	Wielka Brytania	angielski	za to, że jest „jednym z najbłyskotliwszych przedstawicieli racjonalizmu i humanizmu, nieustraszonym bojownikiem o wolność słowa i wolność myśli na Zachodzie”
1951		Lagerkvist, PärPär Lagerkvist^[71]	Szwecja	szwedzki	za „siłę artystyczną i absolutną niezależność sądów pisarza, który próbował w swej twórczości odnaleźć odpowiedzi na wieczne pytania stojące przed ludzkością”
1952		Mauriac, FrançoisFrançois Mauriac^[72]	Francja	francuski	za „głęboką przejrzystość duchową i siłę artystyczną, którą ukazuje w swoich powieściach dramat ludzkiego życia”
1953		Churchill, WinstonWinston Churchill^[73]	Wielka Brytania	angielski	za „wielkie mistrzostwo utworów o charakterze historycznym i biograficznym, a także błyskotliwą sztukę oratorską, z pomocą której bronił najwyższych ludzkich wartości”
1954		Hemingway, ErnestErnest Hemingway^[74]	Stany Zjednoczone	angielski	za „mistrzostwo artystycznej narracji znacząco ukazanej ostatnio w utworze „Stary człowiek i morze” oraz za wpływ jaki wywiera na współczesny styl literacki”
1955		Laxness, HalldórHalldór Laxness^[75]	Islandia	islandzki	za „wyrazistą siłę epicką, która odrodziła wielką sztukę prozatorską Islandii”
1956		Jiménez, Juan RamónJuan Ramón Jiménez^[76]	Hiszpania	hiszpański	za „poezję liryczną, wzór wielkiego ducha i czystości artystycznej w hiszpańskiej poezji”
1957		Camus, AlbertAlbert Camus^[77]	Francja	francuski	za „ogromny wkład w literaturę, ukazującą znaczenie ludzkiego sumienia”
1958		Pasternak, BorisBoris Pasternak^[h]^[78]	Związek Radziecki	rosyjski	za „znaczące osiągnięcia we współczesnej poezji lirycznej, a także za kontynuowanie tradycji wielkiej prozy epickiej”
1959		Quasimodo, SalvatoreSalvatore Quasimodo^[79]	Włochy	włoski	za „poezję liryczną, która z klasyczną żywiołowością wyraża tragiczne doświadczenie naszych czasów”
1960		Perse, Saint-JohnSaint-John Perse^[80]	Francja	francuski	za „wzniosłość i obrazowość”, które „odzwierciedlają uwarunkowania naszych czasów”
1961		Andrić, IvoIvo Andrić^[81]	Jugosławia	serbsko-chorwacki	za „siłę daru epickiego, pozwalającą w całej pełni odsłonić ludzkie losy i problemy związane z historią jego kraju”
1962		Steinbeck, JohnJohn Steinbeck^[82]	Stany Zjednoczone	angielski	za „realistyczny i poetycki dar, połączony z subtelnym humorem i ostrym widzeniem spraw socjalnych”
1963		Seferis, JorgosJorgos Seferis^[83]	Grecja	grecki	za „wybitne utwory liryczne, oddające pokłon światu starożytnych Hellenów”
1964		Sartre, Jean-PaulJean-Paul Sartre^[i]^[84]	Francja	francuski	za „bogatą w idee, przesiąkniętą duchem wolności i poszukiwaniami prawdy twórczość, mającą ogromny wpływ na nasze czasy”
1965		Szołochow, MichaiłMichaił Szołochow^[85]	Związek Radziecki	rosyjski	za „siłę artystyczną i prawdziwość epopei o dońskim kozactwie w przełomowych dla Rosji czasach”
1966		Agnon, SamuelSamuel Agnon^[86]	Izrael	hebrajski	za „głęboko oryginalną sztukę prozatorską, przenikniętą żydowskimi motywami ludowymi”
1966		Sachs, NellyNelly Sachs^[87]	Szwecja	niemiecki	za „wybitne utwory liryczne i dramatyczne, analizujące los narodu żydowskiego”
1967		Asturias, Miguel ÁngelMiguel Ángel Asturias^[88]	Gwatemala	hiszpański	za „wybitne osiągnięcia twórcze, u podłoża których leży zainteresowanie obyczajami i tradycją Indian Ameryki Łacińskiej”
1968		Yasunari Kawabata^[89]	Japonia	japoński	za „mistrzostwo pisarskie, które oddaje istotę japońskiej świadomości”
1969		Samuel Beckett^[90]	Irlandia	angielski/francuski	za to, że „w nowych dla dramatu i prozy formach ukazuje wzniosłość człowieka w jego skrajnym opuszczeniu”
1970		Sołżenicyn, AleksandrAleksandr Sołżenicyn^[91]	Związek Radziecki	rosyjski	za „siłę moralną, zaczerpniętą z tradycji wielkiej literatury rosyjskiej”
1971		Neruda, PabloPablo Neruda^[92]	Chile	hiszpański	za „poezję, która z nadzwyczajną siłą wyrażała los całego kontynentu”
1972		Böll, HeinrichHeinrich Böll^[93]	Niemcy Zachodnie	niemiecki	za „twórczość, w której szeroki ogląd rzeczywistości łączy się z wielką sztuką tworzenia charakterów, twórczość, która stała się ważnym wkładem w odrodzenie niemieckiej literatury”
1973		White, PatrickPatrick White^[94]	Australia	angielski	za „epickie i psychologiczne mistrzostwo, dzięki któremu odkryty został nowy literacki kontynent”
1974		Eyvind Johnson^[95]	Szwecja	szwedzki	za „sztukę powieściową, przeglądającą się w czasie i przestrzeni i służącą wolności”
1974		Martinson, HarryHarry Martinson^[96]	Szwecja	szwedzki	za „twórczość, w której jest wszystko – od kropli rosy po kosmos”
1975		Montale, EugenioEugenio Montale^[97]	Włochy	włoski	za „znaczące osiągnięcia w poezji, która odznaczała się przenikliwością oraz wyrażaniem zupełnie pozbawionych iluzji poglądów na życie”
1976		Bellow, SaulSaul Bellow^[98]	Stany Zjednoczone	angielski	za „humanizm i subtelną analizę współczesnej kultury, łączące się w jego twórczości”
1977		Aleixandre, VicenteVicente Aleixandre^[99]	Hiszpania	hiszpański	za „wybijającą się twórczość poetycką, która odzwierciedla sytuację człowieka w kosmosie i we współczesnym społeczeństwie i stanowi świadectwo odrodzenia hiszpańskiej poezji w okresie międzywojennym”
1978		Singer, Isaac BashevisIsaac Bashevis Singer^[100]	Polska, Stany Zjednoczone	jidysz	za „pełną uczucia sztukę prozatorską która wyrastając z polsko-żydowskich tradycji kulturowych porusza jednocześnie odwieczne problemy”
1979		Elitis, OdiseasOdiseas Elitis^[101]	Grecja	grecki	za „twórczość poetycką, która w nurcie greckiej tradycji z odczuwalną siłą i intelektualną precyzją maluje walkę człowieka o wolność i niezależność”
1980		Miłosz, CzesławCzesław Miłosz^[102]	Polska, Stany Zjednoczone	polski	za to, że „z bezkompromisową jasnością postrzegania wyraził warunki, na jakie jest wystawiony człowiek w świecie ostrego konfliktu”
1981		Canetti, EliasElias Canetti^[103]	Wielka Brytania	niemiecki	za „utwory, odznaczające się światopoglądowym bogactwem i siłą artystyczną”
1982		García Márquez, GabrielGabriel García Márquez^[104]	Kolumbia	hiszpański	za „powieści i opowiadania, w których fantazja i realizm łączą się w złożony świat poezji, odzwierciedlającej życie i konflikty całego kontynentu”
1983		Golding, WilliamWilliam Golding^[105]	Wielka Brytania	angielski	za „powieści, które dopomagają zrozumieć warunki funkcjonowania człowieka we współczesnym świecie”
1984		Seifert, JaroslavJaroslav Seifert^[106]	Czechosłowacja	czeski	za „przenikniętą zmysłowością, otwartością i bogactwem kreatywnej fantazji, która daje obraz ludzkiej niezłomności i wielostronności”
1985		Simon, ClaudeClaude Simon^[107]	Francja	francuski	za „połączenie w swej twórczości porządków: poetyckiego i malarskiego”, a także za „głębokie zrozumienie roli czasów w przedstawieniu człowieka”
1986		Soyinka, WoleWole Soyinka^[108]	Nigeria	angielski	za to, że „w szerokiej perspektywie kulturowej i z poetyckim kolorytem kształtuje dramat istnienia”
1987		Brodski, IosifIosif Brodski^[109]	Związek Radziecki, Stany Zjednoczone	rosyjski (poezja), angielski (proza)	za „uniwersalne wartości całokształtu twórczości literackiej, odznaczające się jasnością myśli i poetycką siłą”
1988		Mahfuz, NadżibNadżib Mahfuz^[110]	Egipt	arabski	został wyróżniony jako ten, „który przez swoje dzieła bogate w niuanse – które bywały realistyczne z fotograficzną precyzją, a czasami bywały dwuznaczne – stworzył arabski styl narracji, który można zastosować do całości gatunku ludzkiego”
1989		Cela, Camilo JoséCamilo José Cela^[111]	Hiszpania	hiszpański	za „bogatą i mocną prozę, która z powściągliwym współczuciem ukazuje bezbronne istnienie człowieka”
1990		Paz, OctavioOctavio Paz^[112]	Meksyk	hiszpański	za „namiętne pisarstwo z szerokimi horyzontami, cechującymi się inteligencją emocjonalną i humanistyczną uczciwością”
1991		Gordimer, NadineNadine Gordimer^[113]	Południowa Afryka	angielski	otrzymała ją jako ta, która „przez swą wspaniałą epikę stała się wielkim dobrodziejstwem dla ludzkości”
1992		Walcott, DerekDerek Walcott^[114]	Saint Lucia	angielski	„za poetycki całokształt wielkiej jasności, wspartej historyczną wizją, wynikiem wielokulturowego zaangażowania”
1993		Morrison, ToniToni Morrison^[115]	Stany Zjednoczone	angielski	otrzymała ją za to, że „w powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości, przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości”
1994		Ōe, KenzaburōKenzaburō Ōe^[116]	Japonia	japoński	za „siłę i poezję w tworzeniu wyimaginowanego świata, w którym życie i mit składają się na poruszający obraz sytuacji człowieka we współczesnym świecie”
1995		Heaney, SeamusSeamus Heaney^[117]	Irlandia	angielski	za „dzieła o lirycznej piękności i etycznej głębi, które chwalą cuda dnia codziennego i żywą przeszłość”
1996		Szymborska, WisławaWisława Szymborska^[118]	Polska	polski	za „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”
1997		Fo, DarioDario Fo^[119]	Włochy	włoski	otrzymał ją jako ten, który rywalizuje z błaznami średniowiecznymi w krytykowaniu władzy oraz popieraniu godności uciskanych
1998		Saramago, JoséJosé Saramago^[120]	Portugalia	portugalski	za dzieło, które „przypowieściami, podtrzymywanymi przez wyobraźnię, współczucie i ironię, stale umożliwia nam pojmowanie iluzorycznej rzeczywistości”
1999		Grass, GünterGünter Grass^[121]	Niemcy	niemiecki	otrzymał ją jako ten, którego „swawolne czarne bajeczki portretują zapomnianą twarz historii”
2000		Xingjian, GaoGao Xingjian^[122]	Francja	chiński	„za dzieło o uniwersalnej istotności, gorzkim wglądzie oraz językowy geniusz, które otworzyły nowe ścieżki przed chińskim powieściopisarstwem i dramatem”
2001		Naipaul, V.S.V.S. Naipaul^[123]	Wielka Brytania	angielski	za "jednolitą perspektywę narracyjną i nieprzekupną skrupulatność, zmuszających do zobaczenia dzisiejszych skutków przeszłości"^[124]
2002		Kertész, ImreImre Kertész^[125]	Węgry	węgierski	za „powieści, które przeciwstawiają osobiste doświadczenie jednostki wobec brutalnej bezstronności historii”
2003		Coetzee, John MaxwellJohn Maxwell Coetzee^[126]	Południowa Afryka	angielski	książki laureata odznaczają się „analityczną błyskotliwością i wymownymi dialogami”
2004		Jelinek, ElfriedeElfriede Jelinek^[127]	Austria	niemiecki	za „demaskowanie absurdalności stereotypów społecznych w powieściach i dramatach”
2005		Pinter, HaroldHarold Pinter^[128]	Wielka Brytania	angielski	za „odkrywanie przepaści pod codzienną gadaniną i wymuszanie wejścia do zamkniętych przestrzeni ucisku”
2006		Pamuk, OrhanOrhan Pamuk^[129]	Turcja	turecki	nagrodzono pisarza, który „w poszukiwaniu melancholijnej duszy swojego rodzinnego miasta odkrył nowe symbole zderzenia i przenikania się kultur”
2007		Lessing, DorisDoris Lessing^[j]^[130]	Wielka Brytania	angielski	„jej epicka proza jest wyrazem kobiecych doświadczeń. Przedstawia je z pewnym dystansem, sceptycyzmem, ale też z ogniem i wizjonerską siłą”
2008		Jean-Marie Gustave Le Clézio^[131]	Francja, Mauritius	francuski	za „nowe odkrycia, poetycką przygodę i sensualną ekstazę, badanie człowieczeństwa ponad i poza granicami cywilizacji”
2009		Müller, HertaHerta Müller^[132]	Niemcy	niemiecki	jako ta, „która łącząc intensywność poezji i szczerość prozy przedstawia świat wykorzenionych”
2010		Llosa, Mario VargasMario Vargas Llosa^[133]	Peru	hiszpański	za „odwzorowanie struktur władzy i stanowcze obrazy indywidualnego oporu, buntu i porażki”
2011		Tranströmer, TomasTomas Tranströmer^[134]	Szwecja	szwedzki	za „zwięzłe, przejrzyste obrazy, które dają nam świeży dostęp do rzeczywistości”
2012		Yan, MoMo Yan^[135]	Chiny	chiński	jako ten, „który z halucynacyjnym realizmem łączy opowieści ludowe, historię i współczesność”
2013		Munro, AliceAlice Munro^[136]	Kanada	angielski	jako „mistrzyni współczesnego opowiadania”
2014		Modiano, PatrickPatrick Modiano^[137]	Francja	francuski	za „sztukę pamięci i dzieła, w których uchwycił najbardziej niepojęte ludzkie losy i odkrywał świat czasu okupacji”
2015		Aleksijewicz, SwiatłanaSwiatłana Aleksijewicz^[138]	Białoruś	rosyjski	za „polifoniczny pomnik dla cierpienia i odwagi w naszych czasach”
2016		Dylan, BobBob Dylan^[139]	Stany Zjednoczone	angielski	za „stworzenie nowych form poetyckiej ekspresji w ramach wielkiej tradycji amerykańskiej pieśni”
2017		Ishiguro, KazuoKazuo Ishiguro^[140]	Wielka Brytania	angielski	jako ten, „który w powieściach o potężnej sile emocjonalnej odsłonił otchłań pod naszym iluzorycznym poczuciem łączności ze światem”
2018^[k]^[141]		Tokarczuk, OlgaOlga Tokarczuk^[142]	Polska	polski	„za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”
2019		Handke, PeterPeter Handke^[143]	Austria	niemiecki	„za wpływową pracę, która z językową pomysłowością badała peryferie i specyfikę ludzkiego doświadczenia”
2020		Glück, LouiseLouise Glück^[144]	Stany Zjednoczone	angielski	„za jej niepowtarzalny, poetycki głos, który surowym pięknem czyni indywidualne istnienie powszechnym”
2021		Gurnah, AbdulrazakAbdulrazak Gurnah^[145]	Tanzania, Wielka Brytania	angielski	„za bezkompromisową i współczującą penetrację skutków kolonializmu i losu uchodźcy w przepaści między kulturami i kontynentami”
2022		Ernaux, AnnieAnnie Ernaux^[146]	Francja	francuski	„za odwagę i kliniczną przenikliwość, z jaką odkrywa korzenie, alienacje i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci”
2023		Jon Fosse^[147]	Norwegia	nynorsk	„za jego nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz niewysłowionemu”^[148]

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[b]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[c]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[d]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[e]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[f]

[49]

[50]

[51]

[52]

[g]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[h]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[i]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

Search