Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Polsce

Kraków

Wieliczka

Bochnia

Auschwitz-
-Birkenau

Białowieski Park Narodowy

Stare Miasto w Warszawie

Stare Miasto w Zamościu

Stare Miasto w Toruniu

Zamek w Malborku

Kalwaria Zebrzydowska

Kościół Pokoju w Jaworze

Kościół Pokoju w Świdnicy

Binarowa

Dębno

Lipnica Dolna

Sękowa

Blizne

Haczów

Park Mużakowski

Hala Stulecia

Radruż

Chotyniec

Smolnik

Turzańsk

Powroźnik

Owczary

Kwiatoń

Brunary

Podziemia w Tarnowskich Górach

Krzemionki

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Czerwony kolor oznacza dziedzictwo kulturowe, zielony zaś oznacza obiekt przyrodniczy.

Poniższa tabela przedstawia polskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście^[4] wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

Położenie – miasto, województwo; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[5]:

• kulturowe (K)
• przyrodnicze (P)
• kulturowo-przyrodnicze (K,P)

Rok wpisu – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy transgraniczne

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
29	Historyczne Centrum Krakowa Historic Centre of Kraków		Kraków Województwo małopolskie 50°03′43,5″N 19°56′12,8″E/50,062090 19,936880	K (iv)	1978 2010	Wpis obejmuje krakowskie Stare Miasto, Zamek Królewski na Wawelu, dawne przedmieście Stradom, dawne miasto Kazimierz[6].
32	Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni Wieliczka and Bochnia Royal Salt Mines		Wieliczka, Bochnia Województwo małopolskie 49°59′00,5″N 20°03′05,9″E/49,983472 20,051639 49°58′08,9″N 20°25′02,1″E/49,969139 20,417250	K (iv)	1978 2008 2013	Złoża soli kamiennej wydobywane są od XIII wieku. Od XIII wieku do 1772 roku obie kopalnie wchodziły w skład żup krakowskich. W 2007 roku Wieliczka została uznana za jeden z siedmiu cudów Polski[7].
31	Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945) Auschwitz Birkenau. German Nazi Concentration and Extermination Camp (1940-1945)		Oświęcim, Brzezinka Województwo małopolskie 50°02′14,7″N 19°10′26,8″E/50,037431 19,174100	K (vi)	1979	Największy niemiecki obóz zagłady, zlokalizowany w Oświęcimiu. Badania historyczne wykazały, że wymordowano tutaj 1,5 miliona ludzi, z czego przeważającą większość stanowili Żydzi[8].
33	Puszcza Białowieska Białowieża Forest		Województwo podlaskie 52°38′56,0″N 23°49′34,9″E/52,648896 23,826370	P (ix)(x)	1979 1992 2014	Puszcza Białowieska to ogromny obszar lasów pierwotnych, na których występuje duża bioróżnorodność gatunkowa. Występuje tutaj najliczniejsza populacja żubra europejskiego. Wpis transgraniczny z Białorusią[9].
30	Stare Miasto w Warszawie Historic Centre of Warsaw		Warszawa Województwo mazowieckie 52°14′59,3″N 21°00′43,9″E/52,249800 21,012200	K (ii)(vi)	1980 2014	W sierpniu 1944 roku 85% zabudowy Starego Miasta zostało zniszczone przez oddziały hitlerowskie. Po wojnie podjęto odbudowę kościołów, pałaców oraz Rynku Starego Miasta. Jednymi z ważniejszych zabytków są: Zamek Królewski, Plac Zamkowy oraz bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela[10].
564	Stare Miasto w Zamościu Old City of Zamość		Zamość Województwo lubelskie 50°43′14,2″N 23°15′31,0″E/50,720600 23,258600	K (iv)	1992	Zamość został założony w XVI wieku przez hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. Miasto zostało zaprojektowane przez włoskiego architekta Bernardo Morando. Zamość jest przykładem „idealnego renesansowego miasta” z końca XVI wieku[11].
835	Średniowieczny zespół miejski Torunia Medieval Town of Toruń		Toruń Województwo kujawsko-pomorskie 53°00′41,1″N 18°36′41,9″E/53,011420 18,611640	K (ii)(iv)	1997	W połowie XIII wieku Zakon Krzyżacki wybudował w Toruniu zamek służący za bazę wypadową. Miasto odgrywało również istotną rolę w międzynarodowym handlu, dzięki przynależności do Hanzy[12].
847	Zamek krzyżacki w Malborku Castle of the Teutonic Order in Malbork		Malbork Województwo pomorskie 54°02′23″N 19°01′40″E/54,039722 19,027778	K (ii)(iii)(iv)	1997	Warowny zamek wzniesiony w 1298 i rozbudowany w 1309 roku. Pełnił funkcję siedziby wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. Zamek jest klasycznym przykładem średniowiecznego zamku wybudowanego w stylu gotyckim ceglanym. W 1945 roku został zniszczony, a w 1947 roku zrekonstruowany[13].
905	Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy Kalwaria Zebrzydowska: the Mannerist Architectural and Park Landscape Complex and Pilgrimage Park		Kalwaria Zebrzydowska Województwo małopolskie 49°51′37,1″N 19°40′14,6″E/49,860306 19,670722	K (ii)(iv)	1999	Sanktuarium jest jednym z ważniejszych miejsc kultów pasyjnego i maryjnego oraz stanowi cel pielgrzymek. W skład zespołu wchodzą również pobliska bazylika oraz klasztor. Miejsce to jest często nazywane Polską Jerozolimą[14].
1054	Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy Churches of Peace in Jawor and Świdnica		Jawor, Świdnica Województwo dolnośląskie 51°03′14,3″N 16°11′20,4″E/51,053960 16,189010 50°50′46,5″N 16°29′29,9″E/50,846250 16,491639	K (iii)(iv)(vi)	2001	Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy są największymi w Europie budowlami sakralnymi wybudowanymi z muru pruskiego. Zostały wzniesione w połowie XVII wieku, w następstwie pokoju westfalskiego[15].
1053	Drewniane kościoły południowej Małopolski – Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa Wooden Churches of Southern Małopolska		Binarowa, Dębno, Lipnica Dolna, Sękowa Województwo małopolskie Blizne, Haczów Województwo podkarpackie 49°45′28,8″N 21°13′08,8″E/49,758000 21,219100 49°27′59,4″N 20°12′43,2″E/49,466500 20,212000 49°51′37,4″N 20°31′50,2″E/49,860400 20,530600 49°37′50,1″N 21°11′09,8″E/49,630583 21,186056 49°45′02,2″N 21°58′34,6″E/49,750621 21,976279 49°40′13,3″N 21°53′24,3″E/49,670361 21,890083	K (iii)(iv)	2003	Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO obejmuje 6 kościołów położonych w województwach małopolskim i podkarpackim. Do ich budowy wykorzystano technikę zrębową, powszechną w Europie Północnej i Wschodniej w średniowieczu[16].
1127	Park Mużakowski Muskauer Park / Park Mużakowski		Łęknica Województwo lubuskie 51°32′51,2″N 14°43′23,6″E/51,547559 14,723229	K (i)(iv)	2004	Park o powierzchni ok. 550 ha położony jest po obu stronach rzeki Nysy Łużyckiej. Został założony przez księcia Hermanna Ludwiga Heinricha von Pückler-Muskau w latach 1815–1844. Wpis transgraniczny z Niemcami[17].
1165	Hala Stulecia we Wrocławiu Centennial Hall in Wrocław		Wrocław Województwo dolnośląskie 51°06′25″N 17°04′38″E/51,106944 17,077222	K (i)(ii)(iv)	2006	Hala widowiskowo-sportowa we Wrocławiu wzniesiona w latach 1911–1913 według projektu Maxa Berga. Kopuła hali wznosi się na wysokość 23 metrów. Hala może pomieścić 6000 osób[18].
1424	Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat Wooden Tserkvas of the Carpathian Region in Poland and Ukraine		Brunary, Kwiatoń, Owczary, Powroźnik Województwo małopolskie Chotyniec, Radruż, Smolnik, Turzańsk Województwo podkarpackie 50°10′35,4″N 23°24′03,2″E/50,176500 23,400900 49°57′10,8″N 23°00′09,4″E/49,953000 23,002600 49°12′34,6″N 22°41′16,1″E/49,209600 22,687800 49°22′09,1″N 22°07′44,0″E/49,369200 22,128900 49°22′10,6″N 20°57′01,1″E/49,369600 20,950300 49°35′18,9″N 21°11′29,6″E/49,588592 21,191544 49°30′03,2″N 21°10′25,3″E/49,500900 21,173700 49°32′02,8″N 21°01′57,4″E/49,534100 21,032600	K (iii)(iv)	2013	Położone na wschodnich obrzeżach Europy Środkowej cerkwie zostały wzniesione w okresie od XVI do XIX wieku. Posiadają konstrukcję zrębową. Według typów architektonicznych wyróżnia się cerkwie halickie, łemkowskie, bojkowskie i huculskie. Wpis transgraniczny z Ukrainą[19].
1539	Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz system gospodarowania wodami podziemnymi Tarnowskie Góry Lead-Silver-Zinc Mine and its Underground Water Management System		Tarnowskie Góry, Bytom, Zbrosławice Województwo śląskie 50°26′33,7″N 18°51′04,4″E/50,442700 18,851230	K (i)(ii)(iv)	2017	Kopalnia znajduje się na Górnym Śląsku, jednym z głównych obszarów wydobywczych w Europie Środkowej. Obiekt obejmuje w całości podziemną kopalnię wraz ze sztolniami, szybami, galeriami, pobliskim parkiem oraz systemem gospodarowania wodami podziemnymi[20].
1599	Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego Krzemionki Prehistoric Striped Flint Mining Region		Między Sudołem, a Magoniami Województwo świętokrzyskie 50°58′21,6″N 21°29′47,4″E/50,972675 21,496514	K (iii)(iv)	2019	Zlokalizowane w regionie Gór Świętokrzyskich Krzemionki to rezerwat archeologiczny chroniący zespół kopalń krzemienia. Zostały odkryte w 1922 roku przez Jana Samsonowicza. Na ich terenie zlokalizowano ok. 2700 szybów[21].
1133	Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe		49°00′00″N 15°00′00″E/49,000000 15,000000	P (ix)	2007 2011 2017 2021	Zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych. Od końca ostatniej epoki lodowcowej buk europejski zaczął się rozprzestrzeniać na terenach Alp, Karpat, Dinaryd oraz Pirenejów. Udana ekspansja na całym kontynencie europejskim jest powiązana z szeroką tolerancją na różne warunki klimatyczne. Wpis transgraniczny z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą oraz Włochami[22].

Gdańsk

Kanał Augustowski

Pieniński Przełom Dunajca

Młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju

Modernistyczne śródmieście Gdyni

Obiekty wpisane na polską listę informacyjną UNESCO
Czerwony kolor oznacza dziedzictwo kulturowe, zielony zaś oznacza obiekt przyrodniczy.

Poniższa tabela przedstawia obiekty na polskiej liście informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polska nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na polskiej liście informacyjnej^[2];

Położenie – miasto, województwo; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[5]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na listę informacyjną;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
530	Gdańsk – miasto wolności i pamięci Gdansk – Town of Memory and Freedom		Gdańsk Województwo pomorskie 54°20′51″N 18°38′43″E/54,347500 18,645278	K (ii)(iv)(vi)	2005	Gdańsk był świadkiem kilku kluczowych wydarzeń w historii Europy, m.in. pierwszej bitwy II wojny światowej, oraz początków ruchu „Solidarności” w Stoczni Gdańskiej. Ponadto na zabytkowym Głównym Mieście znajduje się wiele budynków w stylach gotyckim i renesansowym[23].
2101	Kanał Augustowski The Augustów Canal (Kanal Augustowski)		Województwo podlaskie 53°52′00″N 22°58′00″E/53,866667 22,966667	K	2006	Kanał Augustowski został zbudowany w latach 1823–1839, aby zapewnić bezpośrednie połączenie dwóch głównych rzek, Wisły oraz Niemna. Koniec kanału znajduje się na terytorium Białorusi[24].
2102	Pienińska dolina Dunajca w Górach Pienińskich The Dunajec River Gorge in the Pieniny Mountains		Województwo małopolskie 49°24′00″N 20°24′00″E/49,400000 20,400000	P	2006	Przełom rzeki Dunajec w Pieninach ma ok. 8 km długości. Na tym obszarze występuje duża bioróżnorodność gatunkowa. Dużą popularnością cieszą się spływy kajakowe oraz pontonowe[25].
6431	Modernistyczne śródmieście Gdyni – przykład budowy zintegrowanej społeczności Modernist Centre of Gdynia – the example of building an integrated community		Gdynia Województwo pomorskie 54°31′09″N 18°32′22″E/54,519167 18,539444	K (ii)(iv)(v)	2019	Gdynia zaczęła się rozwijać w trakcie dwudziestolecia międzywojennego, przez co duża część zabudowy miasta jest wybudowana w stylu modernistycznym. Styl ten cechował się białymi elewacjami budynków, co sprawiło, że przedwojenna Gdynia nosiła miano „białego miasta”[26].
6439	Młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju Paper Mill in Duszniki-Zdrój		Duszniki-Zdrój Województwo dolnośląskie 50°24′16,2″N 16°23′44,7″E/50,404497 16,395746	K (iii)(iv)	2019	Młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju jest jedną z najstarszych zachowanych papierni w Europie. Został wybudowany w XVI wieku, a w 1968 roku w tym miejscu otwarto muzeum[27].

• Lista światowego dziedzictwa UNESCO (ang. • fr.)
• Polski Komitet ds. UNESCO