Oscar dla najlepszego aktora pierwszoplanowego

Oscar dla najlepszego aktora pierwszoplanowego (The Academy Award for Best Actor) – nagroda przyznawana aktorom, pracującym w przemyśle filmowym, przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej; nominacje są przyznawane przez aktorów i aktorki – członków Akademii. Zwycięzcy są wybierani przez wszystkich jej członków.

Czwórka nagrodzonych aktorów podczas 83. ceremonii wręczenia Oscarów, od lewej: Christian Bale, Natalie Portman, Melissa Leo oraz Colin Firth z Oscarami za role pierwszo i drugoplanowe. 27 lutego 2011

Ranking

RankingNajlepszy aktor pierwszoplanowyNajlepszy aktor drugoplanowy
Aktor z największą liczbą nagródDaniel Day-Lewis3Walter Brennan3
Aktor z największą liczbą nominacjiSpencer Tracy i Laurence Olivier9Walter Brennan, Claude Rains,

Arthur Kennedy i Jack Nicholson

4
Aktor z największą liczbą nominacji
(bez zdobytej nagrody)
Peter O’Toole8Claude Rains i Arthur Kennedy4
Najstarszy laureatAnthony Hopkins83Christopher Plummer83
Najstarszy nominowanyAnthony Hopkins83Christopher Plummer83
Najmłodszy laureatAdrien Brody29Timothy Hutton20
Najmłodszy nominowanyJackie Cooper9Justin Henry8

Z wyjątkiem dwóch wypadków, nagroda przyznawana jest za występ w jednym filmie. W 1929 i 1930 roku, aktorzy zostali nominowani za ich pracę w ponad jednym filmie.

Najliczniej nagrodzonym aktorem dotychczas jest Daniel Day-Lewis, który otrzymał 3 statuetki (1989, 2007 i 2012).

Natomiast dziewięciu mężczyzn wygrało Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego dwukrotnie; w kolejności chronologicznej byli to:

Spencer Tracy i Tom Hanks byli jedynymi zwycięzcami, którzy otrzymywali swoje nagrody dwa lata z rzędu.

Aktorzy, którzy otrzymali największą liczbę nominacji w tej kategorii to:

Nicholson wygrał swoje statuetki w rekordowym odstępie czasowym – 22 latach. Nicholson oprócz 8 nominacji do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego, otrzymał także 4 nominacje do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego, co czyni go najczęściej nominowanym aktorem w historii Akademii.Do O’Toole’a należy rekord w czasie, który minął od przyznania pierwszej i ostatniej nominacji – 44 lata, jego rekordem jest również liczba nominacji (8) bez wygrania statuetki.

Sześciu aktorów wygrało dwie nagrody – dla najlepszego aktora pierwszoplanowego oraz dla najlepszego aktora drugoplanowego. Byli to:

W historii tej kategorii był tylko jeden „remis”. W 1932 roku, Fredric March prześcignął Wallace’a Beery’ego jednym głosem, jednak tego samego dnia Akademia zdecydowała, że obydwaj zdobędą nagrodę. Obecnie podwójne statuetki przyznawane są w wyjątkowych sytuacjach; takowa nie zdarzyła się nigdy więcej w kategorii najlepszego aktora pierwszoplanowego, ale miała miejsce w kategorii najlepszej aktorki pierwszoplanowej w 1968 roku.

Najmłodszym aktorem, który otrzymał statuetkę był Adrien Brody, który w wieku 29 lat wygrał rolą w Pianiście (2002). Najstarszym natomiast był Henry Fonda, który w wieku 76 lat otrzymał nagrodę za rolę w filmie Nad Złotym Stawem (1981). Najmłodszym nominowanym w tej kategorii aktorem był Jackie Cooper, który mając 9 lat został nominowany za grę w filmie Skippy (1930/31). Najstarszym nominowanym aktorem był Richard Farnsworth, który w wieku 79 lat, otrzymał nominację za występ w filmie Prosta historia (1999).

Peter Finch i Heath Ledger jako jedyni otrzymali pośmiertnie statuetkę; poza nimi James Dean, Spencer Tracy i Massimo Troisi byli jedynymi nieżyjącymi aktorami nominowanymi do Oscara.

Dwóch zwycięzców odmówiło przyjęcia nagrody, byli to: George C. Scott za rolę w filmie Patton w 1970 (Scott odmówił również przyjęcia nominacji dla najlepszego drugoplanowego aktora za rolę w Bilardziście w 1961 roku) oraz Marlon Brando, kiedy wygrał swojego drugiego Oscara za Ojca chrzestnego w 1972 roku.

Laureaci i nominowani

1920–1929[a]

1930–1939

1940–1949

1950–1959

1960–1969

1970–1979

1980–1989

1990–1999

2000–2009

2010–2019

2020–2029

Uwagi