Charlie Chaplin

Młodość, rodzina

Urodził się 16 kwietnia 1889 ok. godz. 20:00 na East Lane w Walworth w Londynie^[6][a]. Jego ojcem był Charles Chaplin, a matką Hannah Harriette Hill, występująca również pod pseudonimem Lily Harley (oboje w ćwierci romskiego pochodzenia^[8]). Oboje rodzice byli aktorami wodewilowymi^[9], rozstali się w rok po narodzinach Charlesa juniora, który odtąd pozostawał pod opieką matki^[10][11].

Pierwsze miesiące życia spędził przy St. George’s Road na West Square w Lambeth^[12]. Wychowywał się ze starszym o cztery lata bratem, Sydneyem, synem Hannah z poprzedniego związku^[13]. W 1884 ich matka podupadła na zdrowiu i straciła posadę w teatrze, po czym zaczęła dorabiać jako krawcowa^[14]. Żyli w skrajnie trudnych warunkach i narastającej biedzie, przeprowadzając się do coraz mniejszych pokoi (mieszkali m.in. na Oakley Street)^[15]. W 1896 matce Charliego nie udało się znaleźć pracy, dlatego we troje trafili do przytułku^[16]. Po kilku tygodniach zostali przeniesieni do Szkoły dla Sierot i Ubogich Dzieci w Hanwell^[17]. Opuściwszy przytułek, ponownie zamieszkał z bratem i matką^[18]. Po tym, jak Hannah dostała obłędu i w 1896 została umieszczona w szpitalu psychiatrycznym w Cane Hill^[10], trafił z bratem pod opiekę ojca i macochy, Louise, która źle ich traktowała, m.in. nie wpuszczała ich na noc do domu (mieszczącym się przy Kennington Road 287), przez co konieczna była interwencja Towarzystwa Ochrony Dzieci przed Okrucieństwem^[19]. Charlie z tego związku ojca ma młodszego prawie o cztery lata brata przyrodniego, z którym jednak nie stworzył żadnych więzi^[20]. Matka ponownie zajęła się synem po wyjściu szpitala psychiatrycznego; zamieszkali przy ul. Pownall Palace 3 w londyńskiej dzielnicy Kennington^[21]. Jako dziecko chorował na astmę^[22]. W 1894 jego ojciec zmarł (w wieku 37 lat) wskutek alkoholizmu, a matka znów trafiła do Cane Hill z powodu obłędu^[23]. 12-letnim Charlesem zajęła się jego ciotka, a następnie brat, który wrócił z kilkutygodniowej wyprawy statkiem pasażerskim (na którym pracował jako trębacz)^[24]. Hannah zmarła w 1928 w Kalifornii kilka dni po ataku woreczka żółciowego, otoczona opieką Charlesa^[25], który siedem lat wcześniej sprowadził matkę do USA^[26].

Gdy był dzieckiem, jego matka siadywała z nim przy oknie i odgrywała sceny tego, co działo się na zewnątrz, dzięki czemu Chaplin nauczył się studiować ludzi oraz pokazywać swoje uczucia za pomocą gestów i mimiki^[27][28]. Matka nauczyła go także śpiewać i grać na scenie^[29].

Kariera

Po raz pierwszy wystąpił na scenie w 1894, śpiewając piosenkę Jacka Jonesa w musicalu wystawianym w teatrze Canteen w Andershot^[11][30]. Tego wieczora w sztuce grała jego matka, a on czekał na nią za kurtyną; kiedy schorowana Hannah nagle straciła głos, dyrektor teatru wypchnął Charliego na scenę, a chłopiec zaczął improwizować^[29][30]. W 1898, gdy miał osiem lat, dołączył do trupy tanecznej The Eight Lancashire Lads (pol. „Ośmiu chłopców z Lancashire”)^[31], z którą występował m.in. jako kot w pantomimie Kopciuszek w Londynie^[32]. By wesprzeć matkę finansowo, przerwał naukę w szkole i imał się różnych prac dorywczych, m.in. był chłopcem na posyłki w mydlarni, recepcjonistą i sprzątaczem w gabinetach lekarskich, lokajem u rodziny Kinsey-Taylorów i drwalem, poza tym obsługiwał maszyny w drukarni i udzielał lekcji tańca^[33].

Po zapisaniu się do agencji teatralnej Blackmore’a zdobył angaż do roli Sammy’ego, chłopca sprzedającego gazety, w sztuce Harry’ego Arthura Saintbury’ego Jim, czyli romans cockneya; spektakl zebrał głównie negatywne recenzje, choć sam Chaplin był chwalony za swój występ^[34]. Następnie przez kilka sezonów grał postać Billy’ego (woźnego głównego bohatera) w objazdowej sztuce teatralnej o Sherlocku Holmesie^[35], w której występował również jego brat^[36]. Od października do grudnia 1905 występował w westendowskiej jednoaktówce pt. Sherlock Holmes w ciężkich opałach w Duke of York’s Theatre^[37]. W wieku 16 lat rozpoczął naukę gry na wiolonczeli i skrzypcach^[38], poza tym wyczynowo trenował bieganie^[39]. Dorabiał, pracując m.in. jako sprzedawca kwiatów i asystent fryzjera^[39]. Jako członek zespołu wodewilowego „Cyrk Caseya” występował na estradzie z parodiami rozbójnika Dicka Turpina i iluzjonisty Walforda Bodie’ego^[40].

Po dłuższym okresie niepowodzeń (m.in. komercyjnym fiasku skeczu Wesoły major, w którym zagrał główną rolę, oraz przerwaniu realizacji autorskiego skeczu Dwunastu sprawiedliwych w jego reżyserii) w 1907 dołączył do trupy Freda Karno^[41][42]. Po ciepło przyjętym przez publiczność debiucie w burlesce Mecz futbolowy podpisał roczny kontrakt z trupą, z którą przez kolejne 14 tygodni występował w Londynie, po czym odbył trasę objazdową po kraju^[43]. W kolejnych latach kontynuował współpracę z trupą, z którą występował m.in. w Milczących ptaszkach i Jeździe na wrotkach, poza tym grali za granicą, np. w Folies Bergère w Paryżu^[44]. Przejął także po Harrym Weldonie główną rolę w Meczu futbolowym^[45]. W 1909 wyruszył z trupą Karno w swoją pierwszą trasę po USA^[46]. Występował tam m.in. jako główny bohater w burlesce The Wow-wows, która sztuka początkowo została chłodno przyjęta przez tamtejszą publiczność, jednak w końcu zyskała uznanie widzów^[47]. Trupa wkrótce przedłużyła kontrakt i odbyła trasę po kraju^[47]. Po powrocie do Anglii odbył z trupą kilkutygodniową trasę objazdową^[48]. W tym okresie zadebiutował jako reżyser filmem krótkometrażowym o Dawidzie Copperfieldzie The Ballad of the Upside Down House, który zrealizował dla Levy Fritz Mutoscope Company^[49]. Po udanym debiucie podpisał kontrakt na kolejne 12 filmów krótkometrażowych dla wytwórni^[50]. W październiku 1912 wrócił, tym razem na stałe^[51], gdzie występował z trupą Karno m.in. jako pijak w komedii Noc w klubie^[48]. Niedługo później zakończył współpracę z zespołem^[52].

Podczas występu w Wieczorze w angielskim Music-Hallu został zauważony przez producenta kina niemego, Macka Sennetta, który zaoferował mu zatrudnienie w swoim studiu Keystone Film Company^[53]. Sennett znany był ze swojej spontaniczności, a filmy produkowane w jego studiu często nie posiadały scenariuszy, co było szansą dla Chaplina, który obdarzony był umiejętnościami improwizacyjnymi^[54]. Chaplin w grudniu 1913 podpisał kontrakt z wytwórnią, a w styczniu 1914 rozpoczął pracę dla tego studia ze stawką 150 dol. tygodniowo^[55][56]. Zadebiutował rolą cynicznego i antypatycznego karierowicza w filmie Aby zarobić na życie (1914)^[57]. Przy pracy nad filmem Dziwna przygoda Mabel (1914) Sennett, zdesperowany brakiem gagów, zlecił Chaplinowi samodzielną charakteryzację i grę bez przygotowania^[58]. Aktor udał się do garderoby i stworzył postać trampa, tj. włóczęgi z manierami dżentelmena noszącego ciasny żakiecik, przyduże spodnie, rozchodzone buty, melonik, bambusową laseczkę i wąsik^[59][60]; wcześniej w podobnej charakteryzacji występował z trubą Karno^[57].

W kolejnych filmach ponownie kreował postać włóczęgi^[62][63]. Często proponował reżyserom i producentom własne gagi, jednak z uwagi na chęć utrzymania przez nich szybkiego tempa akcji filmu były one albo wycinane podczas montażu, albo odrzucane jeszcze przed rozpoczęciem zdjęć^[64]. To skłoniło Chaplina do podjęcia decyzji o reżyserowaniu filmów^[65]. Jako reżyser zadebiutował filmem Bójka na deszczu (1914), po którego premierze otrzymał kolejne zlecenia dla Keystone^[66]. W ramach kontraktu z wytwórnią zagrał m.in. w filmach: Dwadzieścia minut miłości, Charlie piekarczykiem, Gaz rozweselający i Pomocnik sceniczny, a ostatnią produkcją zrealizowaną dla firmy była komedia Jego przedhistoryczna przeszłość^[67]. W 1914 premierę miał łącznie 35 filmów z jego udziałem^[68].

Jeszcze przed zakończeniem umowy Chaplina z Keystone Records w styczniu 1915 do artysty zgłosiło się studio The Essanay Film Manufacturing Company z Chicago, które zaoferowało mu współpracę za 1250 dol. tygodniowo^[69] i jednorazowy bonus w wysokości 10 tys. dol. za podpisanie kontraktu^[70]. W tym okresie rosła jego popularność w branży filmowej oraz wśród kinomanów, zaczął także stawać się ikoną popkultury, idolem tłumów i inspiracją dla innych wykonawców, którzy imitowali wylansowaną niego postać trampa^[71]. Dla wytwórni Essanay zrealizował m.in. film Charlie gra Carmen (1915)^[72]. W 1915 przystąpił też do realizacji filmu Life, którego jednak nigdy nie ukończył^[73]. W 1915 premierę miało 13 filmów z jego udziałem^[74].

W lutym 1916 zaczął pracę dla studia The Mutual Film Corporation, od którego otrzymywał pensję w wysokości 10 tys. dol. tygodniowo i jednorazowo 150 tys. dol. premii za podpisanie kontraktu^[75][76]. W ramach umowy z wytwórnią zrealizował 12 filmów: Charlie kierownikiem działu, Charlie strażakiem, Charlie włóczęga, Późny powrót Charliego, Charlie i hrabia, Lichwiarz, Charlie gra w filmie, Charlie na ślizgawce, Charlie na kuracji, Spokojna ulica, Imigrant i Charlie ucieka^[77].

We wrześniu 1917 podpisał z wytwórnią First National kontrakt wart 1,2 mln dol. ^[69], co uczyniło go najlepiej opłacanym aktorem świata^[78]. W ramach umowy był zobowiązany do nakręcenia ośmiu filmów w ciągu 18 miesięcy^[69]. Najpierw stworzył dla studia m.in. filmy Psie życie, Charlie żołnierzem i Idylla na wsi, a także Brzdąca, który osiągnął wielki sukces, zbierając szczególnie dobre recenzje i ostatecznie stając się klasykiem^[79]. Następnie nakręcił dla wytwórni jeszcze cztery filmy, m.in. Nieroby, Dzień zapłaty i Piegrzym^[80].

W latach 1914–1918 nie odbył służby wojskowej podczas trwającej I wojny światowej, za co był krytykowany przez media i Amerykanów^[81]. W wydanym oświadczeniu podkreślił gotowość do dołączenia do armii, jednak uznał, że może przysłużyć się krajowi, podnosząc morale żołnierzy swoimi filmami^[82]. Prasa podkreślała też, że Chaplin nie spełniał wymaganiom obowiązującym w armii amerykańskiej – przy wzroście 168 cm ważył 58 kg^[83]. Jesienią 1918 nakręcił film krótkometrażowy Pożyczka wolności (1918), który był wyświetlany jedynie w amerykańskich kinach^[84].

Pozostając w First National, wiosną 1919 wraz z Mary Pickford, Douglasem Fairbanksem i Davidem Warkiem Griffithem założył studio United Artists, powstałe dla ochrony ich niezależności i walki z planowaną fuzją filmowych spółek produkcyjnych^[85]. Pierwszym filmem, który zrealizował dla wytwórni, była Gorączka złota (1925)^[86]. Nakręcił też Paryżankę (1923) ^[87] i Cyrk (1928), do którego nagrał tytułową piosenkę („The Circus”). We wrześniu 1922 dyrygował orkiestrą na gali Gildii Aktorskiej w Hollywood Ball^[88].

Mimo że filmy udźwiękowione stały się głównym nurtem kinematografii wkrótce po ich wprowadzeniu w 1927, Chaplin nie zdecydował się na ten krok aż do lat 30., ponieważ uważał, że w kinie nadal jest przestrzeń dla filmów niemych oraz twierdził, iż w filmach dźwiękowych nie zdoła osiągnąć doskonałości, jaką wypracował przy filmach niemych^[89]. Krytykował też kino mówione, twierdząc że niszczą sztukę pantomimy^[90]. W tym okresie odczuwał mniejsze zainteresowanie wytwórni jego filmami^[91], cierpiał też na nerwowe zaburzenia depresyjne wywołane problemami małżeńskimi, wizją kłopotów finansowych i regularnymi ataki ze strony prasy, które zarzucały mu m.in. demoralizowanie społeczeństwa^[92]. Mimo to nakręcił nieme Światła wielkiego miasta (1931), które odniosły sukces komercyjny i zebrały pochlebne recenzje^[93]. Po premierze filmu odczuwał kryzys twórczy związany z brakiem popytu na kino nieme, toteż rozważał zakończenie kariery^[94]. W końcu zdecydował się na nakręcenie jeszcze jednej niemej produkcji – Dzisiejszych czasów (1936), które cieszyły się uznaniem widzów^[95], jednak były chłodno przyjęte przez krytykę, kfórzy zarzucali Chaplinowi propagandę komunistyczną^[96]. Na ścieżce dźwiękowej filmu reżyser umieścił skomponowany przez siebie utwór „Smile”, który stał się przebojem.

Podczas II wojny światowej często przemawiał do Amerykanów, wypowiadając się przeciwko Adolfowi Hitlerowi i zachęcając amerykański rząd do utworzenia drugiego frontu dla wsparcia Rosji^[97][98]. Ze względu na lewicowe poglądy był często oskarżany przez prasę o komunizm^[99] i znalazł się na tzw. czarnej liście Hollywood. Swoim kolejnym filmem, antyhitlerowską komedią Dyktator (1940), naraził się zwolennikom niemieckiego zbrodniarza wojennego^[100]. Jednocześnie dzięki temu filmowi osiągnął swój wówczas największy sukces kasowy^[101], ponadto był to pierwszy film, w którym przemówił^[102].

W 1943 został oskarżony o ojcostwo Carol Ann, córki aktorki Joan Barry, która wcześniej przez wiele tygodni nagabywała Chaplina w jego posiadłości i wytwórniach filmowych^[103][104]. Mimo że badania krwi zaprzeczyły ojcostwu Chaplina, sąd nałożył na niego alimenty w wysokości 75 dol. tygodniowo, które miał wypłacać przez kolejne 21 lat^[105][106]. Oburzony wyrokiem, a także zmęczony namolnością prasy, na kilka tygodni opuścił kraj i zamieszkał w Nyack^[106][107]. W międzyczasie pracował nad filmem Cień i substancja, którego w końcu jednak nie nakręcił^[108]. Powrócił do kin filmem Pan Verdoux (1947), który zebrał pochwalne recenzje i cieszył się uznaniem publiczności^[109]. Mimo początkowego sukcesu komedii, amerykańska prasa wraz z narodowymi organizacjami (m.in. Legionem Amerykańskim) wciąż krytykowała Chaplina za jego lewicowe poglądy i utrudniała dalszą dystrybucję filmu^[110], przez co poniósł on finansową porażkę^[111]. W lipcu 1950 Chaplin sprzedał większość swoich udziałów w spółce United Aritsts^[112]. Zmęczony nieustającymi atakami ze strony prasy, we wrześniu 1952 opuścił USA^[113][114]. Zamieszkał w Londynie, a w 1953 osiadł we wsi Corsier-sur-Vevey w Szwajcarii^[115][116].

Niezrażony krytyką amerykańskiej prasy, nakręcił Światła rampy (1952)^[117]. Film przyniósł mu rekordowo duże zyski, mimo że został zbojkotowany przez amerykańskie kina^[118]. W tym okresie został komandorem Legii Honorowej Francji oraz uzyskał honorowe członkostwo w Societe des Auteurs et Compositeurs Dramatiques^[119]. Został także mianowany Kawalerem Legii Narodowej Francji^[120] i otrzymał Międzynarodową Nagrodę Pokoju^[121]. W 1955 premierę miała książka Glauco Viazziego Chaplin e la critica, w której autor omówił ponad tysiąc dokumentów (m.in. artykułów prasowych i wywiadów) poświęconych artyście^[122]. Również w 1955 Chaplin rozpoczął pracę nad Królem w Nowym Jorku (1957)^[121][123]. W 1964 wydał książkę pt. „Moja autobiografia”^[121]. Ostatnim filmem w jego karierze była Hrabina z Hongkongu (1967), której był producentem, scenarzystą, reżyserem i autorem opracowania muzycznego^[121].

W 1972 jego filmy ponownie pojawiły się w publicznym obiegu^[124]. W 1973 otrzymał Oscara za „wkład w historię sztuki filmowej”^[125]. W 1975 Chaplin otrzymał odznaczenie i brytyjski tytuł szlachecki – Order Imperium Brytyjskiego^[126].

Śmierć i pochówek

Od października 1977 był w poważnym stanie. Zmarł we śnie, rankiem 25 grudnia 1977 w Vevey^[116]. Po skromnej uroczystości pogrzebowej odprawionej w obrządku anglikańskim został pochowany na cmentarzu w Corsier-sur-Vevey w Szwajcarii^[116]. Trzy miesiące po pochówku wandal wykradł z grobu jego ciało, a osiem tygodni później zwłoki zostały odnalezione i ponownie pochowane, ale tym razem po uprzednim umieszczeniu ich w betonowym sarkofagu^[116].

Akcje jego filmu często toczą się w ubogich dzielnicach wielkich miast^[127]. Postacie grane przez Chaplina w filmach często przejawiają m.in. cechy kobiece (delikatność, pieszczotliwość, zmanierowanie)^[128]. Posiadają też umiejętność adaptowania się w społeczeństwie, zazwyczaj z przedstawicielami marginesu społecznego^[129]. Często są niezdolni do skupienia i nie mają zdolności manualnych, a także nie są przystosowani do świata ludzi i przedmiotów^[130]. Negują problemy, których nie potrafią rozwiązać, a także przeciwników i siebie samego^[131]. Często opiekują się słabszymi i nieszczęśliwymi ludźmi, ale też zwierzętami^[132].

W swoich filmach najczęściej poruszał temat związków damsko-męskich (w 79% produkcji) i pracy (57%)^[134]. Grani przez niego bohaterowie znajdują miłość zazwyczaj w równie biednych kobietach, co oni^[135]. W jego produkcjach przewija się wątek ratowania kobiet w tarapatach bądź ich obrony przed złoczyńcami^[136]. Chaplin tylko w dwóch filmach odegrał rolę ojca^[137]. Nakręcił wiele filmów będących satyrą na zewnętrzne manifestacje religijne, w tym na hipokryzję wiernych i samej religii^[138]. W filmach często wyśmiewał wady Amerykanów, w tym niechęć do imigrantów, egoistyczne bogactwo oraz nietolerancję religijną i polityczną^[139]. Chcąc upokorzyć bogaczy, niekiedy przedstawiał ich w kompromitujących sytuacjach^[140].

Gdy miał 19 lat, oświadczył się młodszej o cztery lata tancerce Hetty Kelly, która jednak odrzuciła zaręczyny^[141]. Romansował z aktorkami: Peggy Pierce i Mabel Normand^[142]. W latach 1915–1917 był związany z aktorką Edną Purviance^[143][144].

23 października 1918 poślubił 17-letnią Mildred Harris, jednak rozwiódł się z nią już dwa lata później, 19 listopada 1920, z powodu „duchowego okrucieństwa”^[145][146]. W 1919 urodził im się syn Norman, który zmarł trzy dni po urodzeniu^[147][148]. Po rozwodzie ożenił się z tancerką Peggy Hopkins Joyce, z którą doczekał się narodzin dziecka, ale niedługo później się z nią rozwiódł^[149]. W tym okresie plotkowano o przelotnych relacjach Chaplina z Thelmą Moran Converse, Lilą Lee, Anną Q. Nillson i Clare Sheridan oraz zaręczynach z aktorką Claire Windsor^[150]. Był związany z Polą Negri, a według informacji prasowej z 1923 był z nią zaręczony^[151][152], on sam jednak zaprzeczył temu w swojej autobiografii^[153].

26 listopada 1924 ożenił się z młodszą o 19 lat Litą Grey, z którą miał dwóch synów – Charlesa Jr. (ur. 1925) i Sydneya (ur. 1926), a w sierpniu 1927 wziął rozwód^{[154][155][156]}. Jeszcze w trakcie trwania małżeństwa ponoć miał liczne kochanki, m.in. tancerkę i modelkę Louise Brooks^[157].

W latach 1936–1942 jego żoną była młodsza o 22 lata aktorka Paulette Goddard^[158]. Po rozwodzie romansował z Carole Landis, Hedy Lamarr i Joan Barry, która po zajściu w ciążę posądziła Chaplina o ojcostwo jej dziecka; choć sąd zaprzeczył oskarżeniom, dziewczynka – Carol Ann – nosiła nazwisko Chaplin, a aktor łożył na jej utrzymanie^[159].

16 czerwca 1943 poślubił młodszą o 37 lat Oonę O’Neill, córkę dramaturga Eugene O’Neilla^[160], z którą pozostał do swojej śmierci w 1977. Mieli ósemkę dzieci^[161]: Geraldine, Michaela, Josephine, Jane, Eugene, Victorii (ur. 1951), Christophera i Annette-Emilie^[116]. Mieszkali we wsi Corsier-sur-Vevey w Szwajcarii^[115][116].

Zestawienie obejmuje wybrane filmy, w których występował Charlie Chaplin^[162].

Aktor

Jako aktor wystąpił łącznie w prawie 90 produkcjach filmowych krótko- i długometrażowych.

Filmy krótkometrażowe

• Aby zarobić na życie (Making a living, 1914, czas: 13') jako Edgar English, oszust
• Charlie jest zadowolony z siebie (Kid Auto Races at Venice, 1914, czas: 6' 22'' jako włóczęga
• Charlie w hotelu (Mabel's Strange Predicament, 1914, czas: 17') jako pijany mężczyzna
• A Thief Catcher (1914, czas: 8') jako policjant
• Wśród ulewy (Between Showers, 1914, czas: 15') jako podrywacz
• Charlie gra w filmie (A Film Johnnie, 1914, czas: 15') jako The Film Johnnie
• Charlie tańczy (Tango Tangle, 1914, czas: 12') jako nietrzeźwy tancerz
• Charlie wybiera między barem a miłością (His Favorite Pastime, 1914, czas: 16') jako pijany podrywacz
• Charlie jako markiz (Cruel, cruel love, 1914, czas: 16') jako lord Helpus/p. Dovey
• Charlie zakochany (The Star Boarder, 1914, czas: 16') jako tytułowy bohater
• Mabel przy kierownicy (Mabel at the Wheel, 1914, czas: 18') jako Villain
• Charlie i chronometr (Twenty Minutes of Love, 1914, czas: 20') jako złodziej/kieszonkowiec
• Charlie kelnerem (Caught in a Cabaret, 1914, czas: 30') jako tytułowy bohater
• Charlie się kocha (Caught in the Rain, 1914, czas: 16') jako nietrzeźwy gość hotelowy
• Pani Charlie (A Busy Day, 1914, czas: 6') jako żona
• Młotek Charliego (The Fatal Mallet, 1914, czas: 18') jako konkurent Mabel
• Flirt Mabel (Her Friend the Bandit, 1914, czas: 16') jako bandyta
• Charlie i Fatty na ringu (The Knockout, 1914, czas: 27') jako arbiter ringowy
• Charlie i parówki (Mabel's Busy Day, 1914, czas: 10') jako nietrzeźwy utrapieniec
• Charlie i manekin (Mabel's Married Life, 1914, czas: 17') jako mąż Mabel
• Charlie dentystą (Laughing Gas, 1914, czas: 16') jako asystent dentysty
• Charlie w teatrze (The Property Man, 1914, czas: 28') jako tytułowy bohater
• Charlie jako malarz (The Face on the Barroom Floor, 1914, czas: 14') jako artysta
• Gorączka wiosenna (Recreation, 1914, czas: 7') jako włóczęga
• Charlie kokietuje (The Masquerader, 1914, czas: 9') jako aktor filmowy/przystojny nieznajomy
• Charlie pielęgniarzem (His New Profession, 1914, czas: 16') jako Charlie
• Charlie i Fatty bawią się (The Rounders, 1914, czas: 16') jako hulaka
• Charlie jako dozorca (The New Janitor, 1914, czas: 16') jako tytułowy bohater
• Charlie i Józef są rywalami (Those Love Pangs, 1914, czas: 16') jako podrywacz
• Charlie piekarczykiem (Dough and Dynamite, 1914, czas: 33') jako Pierre, kelner
• Charlie i Mabel na wyścigach (Gentlemen of Nerve, 1914, czas: 16') jako p. Wow-Woe, fanatyk wyścigów
• Jego muzyczna kariera (His Musical Career, 1914, czas: 16') jako Charlie/Tom, nosiciel fortepianów
• Charlie jest tatusiem (His Trysting Place, 1914, czas: 32') jako Clarence, mąż
• Charlie i Mabel na spacerze (Getting Acquainted, 1914, czas: 16') jako p. Sniffels
• Charlie królem (His Prehistoric Past, 1914, czas: 22') jako Weakchin
• Jego nowe zajęcie (His New Job, 1915, czas: 31') jako Film Extra
• Charlie się bawi (A Night Out, 1915, czas: 34') jako hulaka
• Charlie bokserem (The Champion, 1915, czas: 31') jako pretendent bokserski
• Charlie w parku (In the Park, 1915, czas: 14') jako Charlie
• Charlie się żeni (A Jitney Elopement, 1915, czas: 26') jako Suitor, fałszywy hrabia
• Włóczęga (The Tramp, 1915, czas: 26') jako tytułowy bohater
• Charlie na plaży (By the Sea, 1915, czas: 20') jako spacerowicz
• Jego regeneracja (His Regeneration, 1915, czas: 15') jako klient
• Praca (Work, 1915, czas: 29') jako asystent Izzy A. Wake’a
• Panna Charlie (A Woman, 1915, czas: 26') jako mężczyzna/"Nora Nettlerash"
• Charlie w banku (The Bank, 1915, czas: 25') jako dozorca
• Charlie marynarzem (Shanghaied, 1915, czas: 27') jako włóczęga
• Charlie w Music-Hallu (A Night in the Show, 1915, czas: 24') jako p. Pest/p. Rowdy - na balkonie/loży
• Charlie gra Carmen (A Burlesque on Carmen, 1915, czas: 31') jako oficer Darn Hosiery
• Charlie włamywaczem (Police, 1916, czas: 34') jako skazaniec 999 zwanym Charliem
• Charlie kierownikiem działu (The Floorwalker, 1916, czas: 29') jako bezstronny klient
• Charlie strażakiem (The Fireman, 1916, czas: 24') jako tytułowy bohater
• Charlie włóczęga (The Vagabond, 1916, czas: 34') jako uliczny grajek
• Późny powrót Charliego (One A.M., 1916, czas: 26') jako nietrzeźwy mężczyzna
• Charlie i hrabia (The Count, 1916, czas: 24') jako asystent hrabiego
• Lichwiarz (The Pawnshop, 1916, czas: 25') jako asystent właściciela lombardu
• Charlie gra w filmie (Behind the Screen, 1916, czas: 30') jako David - jego asystent
• Charlie na ślizgawce (The Rink, 1916, czas: 30') jako kelner, udający Sir Cecila Seltzera
• Spokojna ulica (Easy Street, 1917, czas: 24') jako samotny mężczyzna
• Charlie na kuracji (The Cure, 1917, czas: 24') jako nietrzeźwy mężczyzna
• Imigrant (The Immigrant, 1917, czas: 30') jako imigrant
• Poszukiwacz przygód (The Adventurer, 1917, czas: 24') jako skazaniec
• Psie życie (A Dog's Life, 1918, czas: 33') jako włóczęga
• Potrójne kłopoty (Triple Trouble, 1918, czas: 23') jako Charlie, dozorca
• Pożyczka wolności (The Bond, 1918, czas: 10') niewymieniony w napisach
• Idylla na wsi (Sunnyside, 1919, czas: 41') jako "złota rączka" na farmie
• Dzień zabawy (A Day's Pleasure, 1919, czas: 24') jako ojciec
• Profesor Bosco (The Professor, 1919, czas: 7') jako tytułowy bohater
• Charlie Butts In (1920, czas: 11')
• Nieroby (The Idle Class, 1921, czas: 32') jako włóczęga/mąż
• Dzień wypłaty (Pay Day, 1922, czas: 21') jako robotnik
• Przyjazny i miły (Nice and Friendly, 1922, czas: 11') jako włóczęga
• Dama kameliowa (Camille, 1926, czas: 33') jako Mike

Filmy długometrażowe

• Zabawny romans Charliego i Loloty (Tillie's Punctured Romance, 1914, czas: 1.22') jako miejski nicpoń
• Charlie żołnierzem (Shoulder Arms, 1918, czas: 45') jako Doughboy
• Brzdąc (The Kid, produkcja: 1920, premiera: 1921, czas: 1.08') jako włóczęga
• Pielgrzym (The Pilgrim, 1923, czas: 47') jako pielgrzym/leworęczny w lombardzie
• Hollywood (Hollywood, 1923, czas: 1.20') jako on sam
• Paryżanka (A Woman of Paris: A Drama of Fate, 1923, czas: 1.22') jako bagażowy na dworcu kolejowym
• Gorączka złota (The Gold Rush, 1925, czas: 1.35') jako samotny poszukiwacz złota
• Cyrk (The Circus, 1928, czas: 1.12') jako włóczęga
• Show People (1928, czas: 1.23') jako on sam
• Światła wielkiego miasta (City Lights, 1931, czas: 1.27') jako włóczęga
• Dzisiejsze czasy (Modern Times, 1936, czas: 1.27') jako robotnik w fabryce
• Dyktator (The Great Dictator, 1940, czas: 2.05') jako Hynkel, dyktator Tomanii/żydowski fryzjer
• Charlie Chaplin Cavalcade (Charlie Chaplin Cavalcade, 1941, czas: 1.15') w kilku różnych rolach
• Pan Verdoux (Monsieur Verdoux, 1947, czas: 2.04') jako Henri Verdoux - Varnay - Bonheur - Floray
• Światła rampy (Limelight, 1952, czas: 2.17') jako Calvero
• Król w Nowym Jorku (A King in New York, 1957, czas: 1.50') jako król Shahdov
• Hrabina z Hongkongu (A Countess from Hong Kong, 1967, czas: 2.00')^[163] jako stary steward

Chaplin otrzymał trzy Oscary: Nagrodę Honorową za „wszechstronność i geniusz w aktorstwie, scenariuszu, reżyserii i produkcji Cyrku” w 1929 roku, drugą Nagrodę Honorową za „nieobliczalny wpływ, jaki wywarł na tworzenie filmów artystycznych w tym wieku” w 1972 roku oraz nagrodę dla najlepszej ścieżki dźwiękowej w 1973 roku za Światła rampy (wspólnie z Rayem Raschem i Larrym Russellem)^[164]. Ponadto był nominowany w kategoriach: najlepszy aktor, najlepszy scenariusz oryginalny i najlepszy film (jako producent) za film Dyktator, a kolejną nominację otrzymał za najlepszy scenariusz oryginalny do filmu Pan Verdoux^[165]. W 1976 roku Chaplin został członkiem Brytyjskiej Akademii Sztuki Filmowej i Telewizyjnej (BAFTA)^[166].

• Chaplin – film biograficzny z Robertem Downey Jr w roli tytułowej.
• Tsuyoshi Inukai
• Postać Chaplina pojawia się w serialu Detektyw Murdoch (odcinek pt. Murdoch i tramp). W jego postać wcielił się Matthew Finlan.

• Georges Sadoul: Charlie Chaplin : jego filmy i jego czasy. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1955.brak strony w książce
• Charles Chaplin: Moja autobiografia. Bronisław Zieliński (tłum.). Thaurus, 1993. ISBN 8371299232.
• Nigel Cawthorne: Życie erotyczne gwiazd Hollywood. Anna Nowak (tłum.). Oficyna Wydawnicza Mireki, 2005. ISBN 83-89533-37-5.
• Fabio Stassi: Ostatni taniec Chaplina. Marginesy, 2015. ISBN 978-83-64700-13-2.

• Charlie Chaplin w bazie IMDb (ang.)
• Charlie Chaplin w bazie Filmweb
• Charles Chaplin w bazie Notable Names Database (ang.)
• „Chaplin w Europie”, kronika PKF 49/52, w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej