Pedagogika

Pedagogika i jej staropolska nazwa pochodzi od słowa greckiego (paidagogos – dosł. „prowadzący dziecko”). Natomiast wpływ zachodniej filozofii ukształtował pojęcie rzymskie (łac. ars educandi) jako „sztuka wychowania”.

Początków pedagogiki można doszukiwać się w nauczaniu starożytnych filozofów, takich jak Konfucjusz czy Platon.

Za sprawą J.A. Komeńskiego od XVII wieku, stała się odrębną i samodzielną dyscypliną naukową, jednak poglądy na wychowanie nawiązywały do filozoficznych i ideowych przesłanek swojej epoki tj.: „dobrego wychowania” – etykiety, wychowania spartańskiego, rycerskiego czy kawaleryjskiego, w zależności od okresu historycznego^[3].

W odrodzonej Polsce po roku 1918, początkowo termin ten obejmował opiekę i wychowanie następnie nauczanie a dalej wykształcenie dzieci oraz młodzieży^[4]. Współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką o całej rzeczywistości wychowawczej, w której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie, jak i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska^[5]

Pedagogika jest nauką społeczną o profilu humanistycznym, obejmuje ona teorię i praktykę działalności opiekuńczo-wychowawczej dzieci i młodzieży oraz działalność edukacyjną ludzi dorosłych w różnym wieku edukacyjnym.Praktyczne postępowanie wychowawcze, nazywane jest pedagogią (gr. paidagogia).

Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym. Na jej gruncie formułuje się istotę, cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesów wychowawczych.

Do głównych ośrodków takiego wychowania i kształcenia zalicza się głównie rodzinę oraz grupę rówieśniczą i instytucjonalne jak przedszkole, szkołę elementarną i gimnazjum, kształcenie akademickie. Obecnie zakres zainteresowań pedagogiki jest o wiele szerszy i obejmuje: samowychowanie i samokształcenie młodzieży i dorosłych, oddziaływanie wychowawcze instytucji wychowania pozaszkolnego, głównie: środków masowej komunikacji, organizacji młodzieżowych, placówek kulturalnych (teatrów, klubów, muzeów i in.), instytucji wychowania religijnego itp.

Przedstawicielami pedagogiki jako nauki jest pedagog kod zawodu 244104 o odpowiedniej specjalności pedagogicznej po ukończonych studiach według standardów kształcenia dla kierunku: pedagogika^[6].

Zadaniem pedagogiki jako nauki empirycznej jest wyposażenie pedagogów, którzy organizują procesy edukacyjne (proces wychowania i kształcenia) w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów edukacyjnych^[7]. Towarzyszą temu celowi następujące zadania:

• gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej;
• analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnianie ich;
• dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej.

Przedmiotem badań empirycznych pedagogiki jest wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia. Do metod badań, którymi posługuje się pedagogika zalicza się m.in.: metoda eksperymentu, metoda badań terenowych, metody hermeneutyczne, metody porównawcze i metody historyczne^[8].

• diagnostyczna – zbieranie obiektywnych informacji o rzeczywistości
• prognostyczna – określenie na podstawie zgromadzonej wiedzy prawidłowości odnoszących się do przyszłych zmian i przyszłego rozwoju rzeczywistości
• instrumentalno – techniczna – opracowanie procedur, które mają umożliwić realizację założonych celów^[9]

• wychowanie, kształcenie,
• edukacja – podejście systemowe,
• nauczanie, nauczyciel;
• opieka, opiekun;
• świadomość, osobowość;
• środowisko, kultura – społeczna;
• tradycja narodowa i regionalna, etyka, muzyka
• sen, praca, czas wolny – wypoczynek;
• pedagog – rodzic, wychowawca,
• socjalizacja, resocjalizacja, osoba niedostosowana społecznie

• pedagogika eksperymentalna
• metodologia badań pedagogicznych
• historia myśli pedagogicznej
• andragogika
• gerontopedagogika
• pedagogika specjalna
• pedagogika rozwoju
• pedagogika zachowania
• psychopedagogika
• pedagogika twórczości
• pedagogika kreatywna
• pedologia
• pedagogika opiekuńczo-wychowawcza
• pedagogika naturalistyczna
• pedagogika wczesnoszkolna
• pedagogika szkoły
• pedagogika gimnazjalna
• pedagogika szkoły wyższej
• pedagogika miejsca
• pedagogika pracy
• krytyczna pedagogika miejsca
• pedagogika kultury
• pedagogika krytyczna
• antypedagogika
• socjologizm pedagogiczny
• pedagogika egzystencjalna
• pedagogika religii
• pedagogika marksistowska
• felicytologia
• tanatopedagogika

Lista instytucji pozarządowych wspierających zawód pedagoga:

• Towarzystwo Psychopedagogiczne^[10]
• Polskie Towarzystwo Pedagogiczne^[11]
• Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA^[12]
• Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Śpiewu^[13]
• Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Teatru^[14]

• pedagogika ogólna – (ujmuje człowieka jako funkcjonalną całość)
• teoria wychowania – (moralnego, społecznego, fizycznego, estetycznego). Pierwotnie była to hodegetyka (od końca XIX w. do lat 50. XX wieku) jako nauka o metodach wychowania^[15]
• dydaktyka (ogólna i szczegółowa) – (teoria kształcenia)
• pedagogika specjalna (surdopedagogika, tyflopedagogika, oligofrenopedagogika, pedagogika terapeutyczna, pedagogika resocjalizacyjna)
• andragogika – (teoria oświaty dorosłych);
• pedeutologia – (nauka dotycząca nauczyciela);
• teoria systemów oświatowych
• pedagogika porównawcza – (analiza systemów oświatowych różnych krajów w powiązaniu z ich społecznym i ekonomicznym rozwojem),
• pedagogika społeczna – (zajmująca się problematyką środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych)
• pedagogika kształcenia zawodowego

Pedagogika specjalizuje się w bardzo wielu aspektach życia jednostki ludzkiej, związanych nie tylko z wychowaniem czy nauczaniem. Prowadzi również działania mające na celu polepszenie lub zahamowanie cech patologii społecznej, w tym psychopatii i socjopatii poprzez organizowanie działań profilaktycznych (psychoprofilaktyka).

• filozofia
• logika
• antropologia filozoficzna i antropologia kulturowa
• historia oświaty i wychowania
• socjologia oświaty i wychowania
• biologia – (genetyka, anatomia, fizjologia)
• medycyna społeczna
• psychologia ogólna, psychologia rozwojowa, psychologia wychowawcza, psychologia kliniczna
• prakseologia
• etyka
• teoria naukowa organizacji i zarządzania
• cybernetyka
• ogólna teoria systemów
• informatyka
• ekonomia
• praca socjalna
• profilaktyka społeczna

• oświata
• integracja w edukacji
• Komisja Edukacji Narodowej
• Akademia Pedagogiki Specjalnej
• Wyższa Szkoła Pedagogiczna
• Dolnośląska Szkoła Wyższa
• uczelnie pedagogiczne w Polsce

• Wroczyński R., (1963), Myśl pedagogiczna i programy oświatowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
• Okoń W., (2004), „Nowy Słownik Pedagogiczny” Wyd. Akademickie „ŻAK”, Warszawa.
• Kwiecińska Z., Śliwerski B.,(2005), Pedagogika – podręcznik akademicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Turos L., (1995), Pedagogika ogólna i subdyscypliny, Wyd. Akademickie „ŻAK”, Warszawa.
• Wołoszyn S., (1998), Nauki o wychowaniu w Polsce, Dom Wydawniczy Strzelec, Kielce.
• Wroczyński R., (1974), Pedagogika Społeczna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Konarzewski K., (1982), Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

• D.C.D.C. Phillips D.C.D.C., HarveyH. Siegel HarveyH., Philosophy of Education, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 15 sierpnia 2013, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-30]  (ang.). (Filozofia oświaty)