Premierzy Izraela

Premier Rządu Izraela (hebr. ראש ממשלת ישראל, Rosz ha-Memszala) – najsilniejsze ogniwo władzy wykonawczej w Izraelu. Premier niemal zawsze jest liderem partii lub koalicji, która zwyciężyła wybory do Knesetu.

Od 2022 roku premierem Izraela jest Binjamin Netanjahu.

Wybory

Schemat systemu politycznego Izraela

Prezydent desygnuje na premiera lidera partii lub koalicji wyborczej, która wygrała wybory. Musi mieć ona przynajmniej 61 głosów poparcia w 120-osobowym Knesecie.

Od chwili mianowania premier ma 28 dni na ustalenie składu i programu gabinetu. Premier oraz połowa ministrów muszą być członkami parlamentu – rząd (z premierem) nie może liczyć mniej niż 8 ani więcej niż 18 osób. Kiedy Kneset zaaprobuje rząd, może on przystąpić do pracy.

Bezpośredni wybór premiera (1992-2001)

W 1992 roku w Izraelu wprowadzono bardzo oryginalny system wyłaniania osoby premiera. Od uchwalenia w tymże roku Ustawy Zasadniczej O Rządzie, każdy wyborca oddawał dwa głosy. Jeden na partię polityczną, a drugą na osobę premiera. W tym systemie odbyły się trzy wybory premiera: 1996, 1999 i w 2001 roku. W tym ostatnim przypadku wybory szefa rządu odbywały się niezależnie od wyborów do parlamentu (z tego powodu, w latach 2001–2003 Ariel Szaron (wówczas Likud) był premierem, pomimo że Partia Pracy posiadała większość w Knesecie). Po wyborze premier elekt miał 45 dni na uformowanie rządu, przedstawienie Knesetowi składu i programu działania.

Stwierdzono jednak, iż taki system nie sprawdził się, ponieważ wygrywająca partia mogła nie tworzyć rządu. W 2001 roku wprowadzono więc nową Ustawę Zasadniczą, przywracającą stare uregulowania. Dzięki temu, od wyborów w 2003 roku, premierem jest lider najsilniejszej partii w Knesecie.

Pełnomocnictwa i rola premiera

Rząd prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną państwa, posiada w tym celu wszystkie kompetencje, które nie są zastrzeżone aktami prawnymi dla innych organów i instytucji państwa (tzw. domniemanie kompetencji). Szczególnie ważne są decyzje rządu dotyczące spraw bezpieczeństwa i użycia sił zbrojnych (Siły Obronne Izraela). Z ramienia rządu za siły zbrojne odpowiedzialny jest minister obrony. Rząd powołuje szefa Sztabu Generalnego na wniosek tegoż ministra.

Zazwyczaj posiedzenia rządu odbywają się w niedziele, ale w razie konieczności mogą mieć miejsce w każdym innym dniu tygodnia.

Pomimo że Ustawa Zasadnicza stanowi, iż umowy międzynarodowe zawarte przez rząd zatwierdza Kneset i podpisuje prezydent, to jednak w praktyce robi to samodzielnie rząd. Posiada on także dość szerokie uprawnienia prawodawcze, na podstawie ustaw wydaje rozporządzenia, a w stanie zagrożenia państwa wydaje rozporządzenia nadzwyczajne.

Przyspieszone wybory parlamentarne odbywają się, gdy:

  • Kneset rozwiąże się własną uchwałą
  • premier uzna, że członkowie rządu są wobec niego w opozycji – wówczas za zgodą prezydenta rozwiązuje parlament
  • Kneset odrzuci propozycje kandydatów do rządu
  • Kneset nie uchwali budżetu w ciągu 3 miesięcy poprzedzających początek następnego roku podatkowego
  • Kneset większością 2/3 ogólnej liczby deputowanych usunie premiera z funkcji.

Premier może odwołać ministra, a minister ma prawo złożenia rezygnacji. Większością 7/12 ogólnego składu deputowanych Kneset może odwołać poszczególnych ministrów. Premier ma dużą swobodę w kwestiach określania struktury rządu i powierzania zadań poszczególnym ministrom. Należy jednak pamiętać, iż rządy zawsze są koalicjami i zdanie kierownictw innych partii musi być przez premiera brane pod uwagę.

W przypadku, gdy premier nie może pełnić swojej funkcji (dymisja, stan oskarżenia), wówczas wyznacza na swoje miejsce jednego z ministrów-posłów, który ma wszystkie uprawnienia premiera z wyjątkiem prawa rozwiązania parlamentu. Nagły wylew, który dotknął premiera Ariela Szarona w styczniu 2006 ukazał konieczność uregulowania sytuacji, kiedy chory premier nie jest w stanie wyznaczyć swego następcy. Ustalono, iż w takim przypadku obowiązki szefa rządu przejmuje wicepremier (na początku 2006 roku – Ehud Olmert). Jeżeli premier zostanie uznany za trwale niezdolnego do pełnienia swoich funkcji, wicepremier wykonuje jego obowiązki przez 100 dni. Po upłynięciu tego czasu, prezydent nominuje nowego premiera. Jeżeli jednak premier umrze, rząd wybiera nowego szefa rządu.

Doradca Prawny Rządu

Doradca Prawny Rządu jest organem opiniodawczo-doradczym rządu w kwestiach prawnych, jest prokuratorem generalnym i podlega mu prokuratura. Choć powoływany przez rząd, nie jest jego członkiem, ale uczestniczy w jego obradach. Doradca nie składa dymisji wraz z gabinetem.

Doradca Prawny Rządu wydaje opinie prawne na temat działalności rządu, które jednak nie mają charakteru formalnie wiążącego. Innym zadaniem Doradcy jest wyrażanie zgody na wszczęcie postępowania karnego wobec premiera i sędziów, a po jego zakończeniu wnosi akt oskarżenia przeciwko nim.

Lista Premierów Izraela

Premierzy Izraela w porządku chronologicznym

Premier
#Imię i NazwiskoPortretKadencjaPartia politycznaRządy
1Dawid Ben Gurion
דָּוִד בֶּן-גּוּרִיּוֹן
(1886–1973)
14 maja 194826 stycznia 1954Mapaitymczasowy (1948–1949)
pierwszy (1949–1950)
drugi (1950–1951)
trzeci (1951–1952)
czwarty (1952–1954)
2Mosze Szaret
משֶׁה שָרֵת
(1894–1965)
26 stycznia 19543 listopada 1955Mapaipiąty (1954–1955)
szósty (1955)
(1)Dawid Ben Gurion
דָּוִד בֶּן-גּוּרִיּוֹן
(1886–1973)
3 listopada 195526 czerwca 1963Mapaisiódmy (1955–1958)
ósmy (1958–1959)
dziewiąty (1959–1961)
dziesiąty (1961–1963)
3Lewi Eszkol
לֵוִי אֶשְׁכּוֹל
(1895–1969)
26 czerwca 196326 lutego 1969Mapaijedenasty (1963–1964)
dwunasty (1964–1966)
trzynasty (1966–1969)
Jigal Allon
(tymczasowo)
יִגְאָל אַלּוֹן
(1918–1980)
26 lutego 196917 marca 1969Koalicja Pracytrzynasty (1969)
4Golda Meir
גּוֹלְדָּה מֵאִיר
(1898–1978)
17 marca 19693 czerwca 1974Koalicja Pracyczternasty (1969)
piętnasty (1969–1974)
szesnasty (1974)
5Icchak Rabin
יִצְחָק רַבִּין
(1922–1995)
3 czerwca 197420 czerwca 1977Koalicja Pracysiedemnasty (1974–1977)
6Menachem Begin
מְנַחֵם בֵּגִין
(1913–1992)
20 czerwca 197710 października 1983Likudosiemnasty (1977–1981)
dziewiętnasty (1981–1983)
7Icchak Szamir
יִצְחָק שָׁמִיר
(1915–2012)
10 października 198313 września 1984Likuddwudziesty (1983–1984)
8Szimon Peres
שִׁמְעוֹן פֶּרֶס
(1923–2016)
13 września 198420 października 1986Koalicja Pracydwudziesty pierwszy (1984–1986)
(7)Icchak Szamir
יִצְחָק שָׁמִיר
(1915–2012)
20 października 198613 lipca 1992Likuddwudziesty drugi (1986–1988)
dwudziesty trzeci (1988–1990)
dwudziesty czwarty (1990–1992)
(5)Icchak Rabin
יִצְחָק רַבִּין
(1922–1995)
13 lipca 19924 listopada 1995Izraelska Partia Pracydwudziesty piąty (1992–1995)
(8)Szimon Peres
שִׁמְעוֹן פֶּרֶס
(1923–2016)
4 listopada 199518 czerwca 1996Izraelska Partia Pracydwudziesty szósty (1995–1996)
9Binjamin Netanjahu
בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ
(1949–)
18 czerwca 19966 lipca 1999Likuddwudziesty siódmy (1996–1999)
10Ehud Barak
אֵהוּד בָּרָק
(1942–)
6 lipca 19997 marca 2001Izraelska Partia Pracydwudziesty ósmy (1999–2001)


11
Ariel Szaron
אֲרִיאֵל שָׁרוֹן
(1928–2014)
7 marca 200121 listopada 2005Likuddwudziesty dziewiąty (2001–2003)
trzydziesty (2003–2005)
21 listopada 200514 kwietnia 2006Kadimatrzydziesty (2005–2006)
12Ehud Olmert
אֵהוּד אוֹלְמֶרט
(1945–)
14 kwietnia 200631 marca 2009Kadimatrzydziesty pierwszy (2006–2009)
(9)Binjamin Netanjahu
בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ
(1949–)
31 marca 200913 czerwca 2021Likudtrzydziesty drugi (2009–2013)
trzydziesty trzeci (2013–2015)
trzydziesty czwarty (2015–2020)
trzydziesty piąty (2020–2021)
13Naftali Bennett

נַפְתָּלִי בֶּנֶט
(1972–)

13 czerwca 20211 lipca 2022Jaminatrzydziesty szósty (2021–2022)
14Ja’ir Lapid

יָאִיר לַפִּיד
(1963–)

1 lipca 202229 grudnia 2022Jest Przyszłośćtrzydziesty szósty (2021–2022)
(9)Binjamin Netanjahu
בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ
(1949–)
29 grudnia 2022nadalLikudtrzydziesty siódmy (od 2022)

Zobacz też

Bibliografia

  • Colin Shindler, Historia współczesnego Izraela, tłum. Marcin Mścichowski, Książka i Wiedza 2011
  • Rulers.org

Linki zewnętrzne