Hlor
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Opšti podaci | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ime, simbol, atomski broj | Hlor, Cl, 17 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Pripadnost skupu | halogenih elemenata | ||||||||||||||||||||||||||||||
| grupa, perioda | VIIA, 3 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| gustina, tvrdoća | 3,214 kg/m3, bd | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Boja | zelenožuta | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Osobine atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||
| atomska masa | 35,4527 u | ||||||||||||||||||||||||||||||
| atomski radijus | 100 (79) pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| kovalentni radijus | 99 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| van der Valsov radijus | 175 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| elektronska konfiguracija | [Ne]3s23p5 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| e- na energetskim nivoima | 2, 8, 7 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| oksidacioni brojevi | ±1, 3, 5, 7 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Osobine oksida | jako kiseli | ||||||||||||||||||||||||||||||
| kristalna struktura | romboidna | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Fizičke osobine | |||||||||||||||||||||||||||||||
| agregatno stanje | gasovito | ||||||||||||||||||||||||||||||
| temperatura topljenja | 171,6 K (-101,55 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| temperatura ključanja | 239,11 K (-33,04 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| molska zapremina | 17,39×10-3 m3/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| toplota isparavanja | 10,2 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| toplota topljenja | 3,203 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| pritisak zasićene pare | 1300 Pa | ||||||||||||||||||||||||||||||
| brzina zvuka | specifična provodljivost | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ostale osobine | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | 3,16 (Pauling) 2,83 (Alred) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| specifična toplota | 480 J/(kg*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| specifična provodljivost | specifična provodljivost | ||||||||||||||||||||||||||||||
| toplotna provodljivost | 0,0089 W/(m*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| I energija jonizacije | 1251,2 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| II energija jonizacije | 2298 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| III energija jonizacije | 3822 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| IV energija jonizacije | 5158,6 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| V energija jonizacije | 6542 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| VI energija jonizacije | 9362 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| VII energija jonizacije | 11018 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| VIII Potencjał jonizacyjny | 33604 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| IX energija jonizacije | 38600 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| X energija jonizacije | 43961 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Najstabilniji izotopi | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Tamo gde drugačije nije naznačeno, upotrebljene su SI jedinice i normalni uslovi. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Objašnjenja skraćenica:
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Hlor ili klor (Cl, latinski - chlorium, od grčke reči chloros koja znači "zelenožuti") je nemetal sa atomskim brojem 17, pripada VIIA grupi. Stabilni izotopi su mu: 35Cl i 37Cl.Hlor je žuto zeleni gas oko 2,5 puta teži od vazduha, neprijatnog, zagušljivog mirisa, veoma otrovan. Hlor se koristi kao sredstvo za izbeljivanje i dezinfekciju. Sastojak je mnogih soli i drugih jedinjenja. Hlor je veoma rasprostranjen u prirodi i može se naći u skoro svakom živom organizmu. Hlor ima veoma velik biološki značaj, spada u makroelemente. Joni hlora su jedni od najbitnijih anjona u vodenim organizmima, a sonu kiselinu mnoge životinje koriste za varenje. U organizmu čoveka od 70 kilograma nalazi se oko 95 grama hlora.
Osobine
Čist hlor se javlja u vidu dvoatomskih molekula Cl2. U jedinjenjima se javlja sa oksidacionim brojem od -1 do +7.Hlor se dobro rastvara u vodi i gradi hlornu vodu, koja zbog nascentnog kiseonika ima baktericidno dejstvo, a služi i za beljenje organskih boja.
Hlor je hemijski veoma aktivan. U prisustvu prigušene sunčeve svetlosti jedini se sa vodonikom gradeći hlorovodonik. U punoj sunčevoj svetlosti ova reakcija se odigrava eksplozivno. Hlor neposredno reaguje sa većinom elemenata i u tim reakcijama nastaju uglavnom hloridi. U jednom litru vode temperature 10 °C rastvara se 3,10 litara hlora dok pri temperaturi od 30 °C samo1,77 litara. Sa vodom reaguje sporo gradeći hlorovodonik i perhlornu kiselinu (HClO). Sa kiseonikom gradi 5 različitih oksida. Hlor gradi nekoliko kiselina i odgovarajuće soli:
- hlorovodoničnu (sonu) kiselinu i hloride kao soli
- perhlornu kiselinu i soli perhloride
- hlorastu kiselinu i soli hlorite
- hlornu kiselinu i soli hlorate
Dobijanje
U labaratorijama hlor se može dobiti oksidovanjem hlorovodonične kiseline jakim oksidacionim sredstvima MnO2:MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2↑ + 2H2O
U industriji se dobija elektrolizom vodenog rastvora NaCl. Tom prilikom se dobijaju natrijum-hidroksid i hlor.
Primena
Hlor se koristi za dezinfekciju vode, za dezinfekciju i izbeljivanje papira i tkanina. Korišćen je kao bojni otrov za vreme I svetskog rata, ali je zamenjen praktičnijim sredstvima.
Hlor se dosta koristi za izradu produkata koji se koriste u svakodnevnici - boje, namirnice, insekticidi,plastičnih masa, naftnih produkata, lekova, rastvarača i bojnih otrova.Hlor se koristi i za dobijanje hlornog kreča i broma.
Organska hemija je takođe područije na kome se primenjuje hlor. Koristi se kao oksidans, a i kao zamena za atom vodonika u organskim jedienjeima.
Upotreba hlora za beljenje industrijske celuloze, lana, pamuka i dezinfekciju vode zasniva se na njegovom oksidacionom dejstvu.
Istorija
Hlor je otkriven 1774 od Šelea (Carl Wilhelm Scheele) reakcijom: MnO2 + HCl za koju je pogrešno mislio da je dobio gas koji sadrži kiseonik. Ime ovom elementu je 1810 godine dao Humphry Davy, koji je utvrdio da je supstancija koju je Šele otkrio element a ne neko jedinjenje u gasovitom obliku.
Zastupljenost
U prirodi hlor je zastupljen u obliku jona Cl-, koji je glavni anjon u okeanima (joni hlora čine 1,9% mase svih okeana). Još veća koncentracija hlorovih jona je u slanim jezerima (uMrtvom Moru oko 21%).
Većina hlorida je rastvorljiva u vodi zato veće količine se mogu naći samo u suvim predelima ili u podzemnim ležištima soli.
Toksičnost
Gasoviti hlor nadražuje sistem za disanje i sluzne žlezde, u većim količinama izaziva smrt. U vazduhu se može osetiti već u količini od 3.5 ppm, ali opasna koncentracija je tek preko 1000 ppm. Zbog tih osobina je korišćen kao bojni otrov u I svetskom ratu. Da bi se neutralisao udišu se pare etanola, ili razblaženog rastvora amonijaka.
Vidi još
- Jedinjenja hlora
