ทวีปแอนตาร์กติกา
แอนตาร์กติกา (อังกฤษ: Antarctica ⓘ) เป็นทวีปที่อยู่ใต้สุดของโลก ตั้งอยู่ในภูมิภาคแอนตาร์กติกในซีกโลกใต้และเป็นที่ตั้งขั้วโลกใต้ทางภูมิศาสตร์ เกือบทั้งหมดอยู่ในวงกลมแอนตาร์กติกและล้อมรอบด้วยมหาสมุทรใต้ มีพื้นที่ประมาณ 14 ล้านตารางกิโลเมตร เป็นทวีปที่ใหญ่เป็นอันดับ 5 ของโลก ใหญ่กว่าทวีปออสเตรเลียถึง 2 เท่า พื้นที่ 98% ของทวีปปกคลุมด้วยน้ำแข็งหนาเฉลี่ย 1.9 กิโลเมตร[1] ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ทั้งหมดเว้นแต่ส่วนเหนือสุดของคาบสมุทรแอนตาร์กติก
.svg) | |
| พื้นที่ | 14,107,637 ตร.กม. (อันดับที่ 5) โดย 280,000 ตร.กม. ปราศจากน้ำแข็ง |
|---|---|
| ประชากร | ≈135 คน (ถาวร) ≈5,000 (ชั่วคราว) (อันดับที่ 7) |
| เดมะนิม | ชาวแอนตาร์กติกา (Antarctican) |
| ประเทศ | — |
| เขตเวลา | ดูที่ เวลาในทวีปแอนตาร์กติกา |
| โดเมนระดับบนสุด | .aq |
| เมืองใหญ่ | — |
โดยค่าเฉลี่ยแล้วแอนตาร์กติกาเป็นทวีปที่หนาวที่สุด แห้งแล้งที่สุด ลมแรงที่สุดและมีความสูงโดยเฉลี่ยมากที่สุด[2] แอนตาร์กติกาเป็นทะเลทรายที่มีหยาดน้ำฟ้าเฉลี่ย 200 มิลลิเมตรต่อปีตามแนวชายฝั่งและพื้นที่ภายใน[3] ในช่วงไตรมาสที่สามซึ่งเป็นช่วงที่หนาวสุดของปีจะมีอุณหภูมิเฉลี่ย -63 °C แต่ (ที่สถานีวอสตอค ของรัสเซีย) อุณหภูมิที่วัดได้เคยต่ำถึง -89.2 °C (และเคยวัดได้ถึง -94.7 °C โดยเป็นการวัดจากดาวเทียมในอวกาศ[4]) บางสถานที่มีคนราว 1,000 ถึง 5,000 คนอาศัยในสถานีวิจัยที่กระจายอยู่ทั่วทั้งทวีปตลอดทั้งปี สิ่งมีชีวิตในแอนตาร์กติกาจะเป็นพวกสาหร่าย, แบคทีเรีย, เห็ดรา, พืช, โพรทิสต์และสัตว์บางชนิดเช่น ตัวเห็บ, ตัวไร, หนอนตัวกลม, เพนกวิน, สัตว์ตีนครีบและหมีน้ำส่วนพืชก็จะเป็นพวกทันดรา
แม้ว่ามีตำนานเล่าขานเกี่ยวกับการมีอยู่ของดินแดนใต้ตั้งแต่ยุคโบราณ แอนตาร์กติกาถูกระบุว่าเป็นดินแดนสุดท้ายบนโลกในประวัติศาสตร์ที่ถูกค้นพบ เพราะไม่มีใครเคยพบเลยจนกระทั่ง พ.ศ. 2363 นักสำรวจชาวรัสเซียเฟเบียน ก็อทลีป ฟอน เบลลิ่งเชาเซนและมิคาอิล ลาซาเรฟที่อยู่บนเรือสลุบวอสตอค และเรือสลุบเมอร์นีย์ ได้สังเกตเห็นหิ้งน้ำแข็งฟิมโบลแต่ก็ไม่ได้สนใจ เนื่องจากสภาพแวดล้อมที่ไม่เป็นมิตรต่อมนุษย์ ขาดแคลนทรัพยากรในการสำรวจและความห่างไกลของพื้นที่ ต่อมา พ.ศ. 2438 ทีมสำรวจชาวนอร์เวย์ได้รับการยืนยันถึงการมาเยือนดินแดนแห่งนี้เป็นครั้งแรก
ทวีปแอนตาร์กติกาเป็นดินแดนใต้การปกครองร่วมโดยพฤตินัยตามกฎหมายระหว่างประเทศและอยู่ภายใต้การควบคุมของระบบสนธิสัญญาแอนตาร์กติกที่ลงนามครั้งแรกโดย 12 ประเทศใน พ.ศ. 2502 และตามด้วยการลงนามอีกเพิ่ม 38 ประเทศ ระบบสนธิสัญญานี้ห้ามมิให้มีการทำเหมืองแร่ กิจกรรมทางทหาร ทดลองระเบิดนิวเคลียร์และการกำจัดกากนิวเคลียร์ แต่จะสนับสนุนการวิจัยทางวิทยาศาสตร์และปกป้องชั้นโอโซนของทวีป ทำให้มีการทดลองอย่างต่อเนื่องโดยนักวิทยาศาสตร์ 4,000 คนจากหลายประเทศบนทวีปนี้
นิรุกติศาสตร์
ชื่อแอนตาร์กติกา (Antarctica ) เป็นการถอดเป็นอักษรโรมันจากคำประสมภาษากรีกคำว่า ἀνταρκτική (antarktiké ) เป็นคำนามเพศหญิงของ ἀνταρκτικός (antarktikós คำนามเพศชาย)[5] ซึ่งมีความหมายว่า "ตรงข้ามกับอาร์กติก" หรือ "ตรงข้ามกับทิศเหนือ"[6]
350 ปีก่อนคริสต์ศักราชแอริสตอเติลเขียนเกี่ยวกับภูมิภาคแอนตาร์กติกลงในหนังสืออุตุนิยมวิทยาของเขา[7], มารินัส ออฟ ไทเออร์ได้ใช้ชื่อนี้ในแผนที่โลกตั้งแต่ศตวรรษที่ 2 ของเขา ซึ่งถูกพบอยู่ในสภาพที่ไม่ได้ดูแลรักษา, นักประพันธ์ชาวโรมันไฮจีนัสและอพูเลียส (คริสต์ศตวรรษที่ 1-2) ใช้คำว่า polus antarcticus แทนขั้วโลกใต้ซึ่งเป็นการถอดเป็นอักษรโรมันจากชื่อภาษากรีก[8][9], ภาษาฝรั่งเศสโบราณรับมาเป็น pole antartike (ภาษาฝรั่งเศสปัจจุบัน pôle antarctique) โดยมีหลักฐานใน พ.ศ. 1813 และภาษาอังกฤษสมัยกลางรับมาต่อเป็นคำว่า pol antartik ในบทความวิชาการโดยเจฟฟรีย์ ชอสเซอร์ ใน พ.ศ. 1934 (ภาษาอังกฤษปัจจุบัน Antarctic Pole )[10]
ก่อนที่จะมีความหมายทางภูมิศาสตร์ในปัจจุบัน คำนี้จะเอาไว้ใช้เรียกสถานที่ต่าง ๆ ที่อยู่ "ตรงข้ามกับทางเหนือ" เช่นอาณานิคมฝรั่งเศสที่ก่อตั้งขึ้นในบราซิลเป็นเวลาสั้น ๆ ในคริสต์ศตวรรษที่ 16 เรียกว่า "แอนตาร์กติกฝรั่งเศส" (ฝรั่งเศส: France Antarctique, โปรตุเกส: França Antártica)
ในช่วงทศวรรษปี 2433 จอห์น จอร์จ บาร์โธโลมิวชาวสกอตแลนด์ได้ทำแผนที่โดยใช้คำว่าแอนตาร์กติกาเป็นชื่อทวีปเป็นครั้งแรก[11]
การเปลี่ยนแปลงชื่อ
ในยุโรปจินตนาการที่มีมายาวนานถึงทวีปที่ขั้วโลกใต้ (แต่ขณะนั้นยังไม่ได้ค้นพบ) เรียกขานดินแดนนี้ว่า เทร์รา ออสตราลิส (ละติน: Terra Australis) ซึ่งบางครั้งจะย่อเป็น 'ออสตราเลีย (ละติน: Australia)' ดังเช่นในภาพพิมพ์ไม้ที่ชื่อว่า Sphere of the winds ที่บันทึกอยู่ในตำราทางโหราศาสตร์ที่ตีพิมพ์ในแฟรงค์เฟิร์ตในปี พ.ศ. 2088[12] แม้ว่าชื่อเต็มดังกล่าวจะเป็นที่รู้จัก แต่ชื่อย่อ 'ออสตราเลีย' ก็ได้ถูกใช้ในแวดวงวิชาการของยุโรป
จากนั้นในคริสต์ศตวรรษที่ 19 ผู้ปกครองอาณานิคมที่ซิดนีย์ได้ยกเลิกชื่อดินแดนที่มีที่มาจากภาษาดัตช์ที่เรียกว่า นิวฮอลแลนด์ (ดัตช์: Nieuw Holland) แต่แทนที่จะตั้งชื่อใหม่พวกเขาได้นำชื่อ 'ออสตราเลีย' จากทวีปที่ขั้วโลกใต้มาใช้แทน ทำให้ทวีปที่ขั้วโลกใต้ไม่มีชื่อเรียกเป็นเวลากว่าแปดสิบปี ระหว่างช่วงเวลานั้นนักภูมิศาสตร์ได้พยายามหาชื่อที่เหมาะสม โดยค้นหาคำในบทกวีที่จะมาใช้แทน มีการเสนอคำอย่างเช่น อุลติมา (ละติน: Ultima) และ อันติโปเดีย (กรีก: Αντιποδια)[13] จนในที่สุด แอนตาร์กติกา ได้ถูกนำมาใช้ในช่วงทศวรรษปี 2433[14]
การศึกษาวิจัยในขั้วโลกใต้
เพื่อให้การศึกษาวิจัยด้านทางวิทยาศาสตร์และสิ่งแวดล้อมในทวีปแอนตาร์กติกา ประเทศต่าง ๆ จึงได้ตกลงร่วมมือสร้างศูนย์วิจัย โดยเริ่มเมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2553 ทำให้สามารถวัดความหนาและปริมาณของน้ำแข็งที่ปกคลุมทวีปแอนตาร์กติกาได้ และยังค้นพบว่าภายใต้น้ำแข็งที่หนากว่า 2,000 เมตรนั้น ยังมีแผ่นดินที่กว้างใหญ่อยู่ หลังจากนั้นการค้นคว้าวิจัยเกี่ยวกับทวีปแอนตาร์กติกาก็ได้รับความสนใจมากขึ้นทีเดียว และในปี 2553 หลายประเทศได้ร่วมลงนามก่อตั้งสนธิสัญญาสำหรับทวีปแอนตาร์กติกาขึ้น โดยให้ทุกประเทศสามารถเข้าทำการศึกษาวิจัยได้ ยกเว้นแต่การทำกิจกรรมด้านทหาร
ศูนย์วิจัยที่ทวีปแอนตาร์กติกา
ดินแดนหลาย ๆ แห่งในทวีปแอนตาร์กติกาถูกประเทศต่าง ๆ อ้างกรรมสิทธิ์ครอบครอง เช่น ประเทศอาร์เจนตินา, ชิลี, ออสเตรเลีย, นิวซีแลนด์, สหราชอาณาจักร เป็นต้น และในดินแดนเหล่านี้ก็จะมีศูนย์วิจัยของประเทศต่าง ๆ ตั้งอยู่ ทั้งทวีปแอนตาร์กติกามีศูนย์วิจัยของประเทศต่าง ๆ มากกว่า 20 ประเทศ จำนวน 60 แห่ง ในช่วงฤดูหนาวจะมีนักวิจัยทำงานอยู่ที่นี่ประมาณ 1,000 คน และจะเพิ่มเป็น 4,000 คนในฤดูร้อน ในศูนย์วิจัยแมกเมอร์โดที่อยู่ในเขตที่นิวซีแลนด์อ้างกรรมสิทธิ์ เป็นศูนย์วิจัยและชุมชนที่ใหญ่ที่สุดในแอนตาร์กติกา สามารถรองรับนักท่องเที่ยวได้มากถึง 1,000 คน
ภูมิประเทศ
แอนตาร์กติกาเป็นทวีปที่อยู่ทางทิศใต้สุดของโลก โดยตั้งอยู่ในเขตแอนตาร์กติกเซอร์เคิลรอบขั้วโลกใต้ ล้อมโดยมหาสมุทรใต้ มีพื้นที่มากกว่า 14 ล้านตารางกิโลเมตร เป็นทวีปที่ใหญ่เป็นอันดับที่ 5 ของโลก มีชายฝั่งยาว 17,968 กิโลเมตร[15]
ประมาณร้อยละ 98 ของแอนตาร์กติกาถูกปกคลุมด้วยพืดน้ำแข็งแอนตาร์กติกา พืดน้ำแข็งหนาเฉลี่ย 1.6 กิโลเมตร ทวีปนี้มีน้ำแข็งถึงราวร้อยละ 90 ของน้ำแข็งทั้งหมดบนโลก ทำให้มีน้ำจืดประมาณร้อยละ 70 ของโลก ถ้าน้ำแข็งทั้งหมดละลายแล้ว ระดับน้ำทะเลจะสูงขึ้นประมาณ 61 เมตร[16]
จุดที่สูงที่สุดของทวีปคือยอดเขาวินสันแมสซิฟ มีความสูง 4,892 เมตร ตั้งอยู่ในเทือกเขาเอลส์เวิร์ท ถึงแม้ว่าแอนตาร์กติกาจะมีภูเขาไฟจำนวนมาก แต่มีเพียงแห่งเดียวที่ทราบแน่ชัดว่ายังคงคุกรุ่นอยู่คือภูเขาไฟเอเรบัสบนเกาะรอสส์ ในปีพ.ศ. 2547 นักสำรวจชาวอเมริกันและแคนาดาค้นพบภูเขาไฟใต้น้ำในคาบสมุทรแอนตาร์กติก โดยหลักฐานแสดงให้เห็นว่าภูเขาไฟนี้อาจยังคุกรุ่นอยู่เช่นกัน[17]
อาณาเขตแอนตาร์กติกา
| ปีที่เริ่มอ้างสิทธิ์ | ประเทศ | ดินแดน | ชื่อในภาษาท้องถิ่น | ขอบเขตการอ้างสิทธิ์ | แผนที่ |
|---|---|---|---|---|---|
| 2382 |  ฝรั่งเศส |  อาเดลีแลนด์ | Terre Adélie | 142°02'ตะวันออก ถึง 136°11'ตะวันออก |  |
| 2451 |  บริเตนใหญ่ |  อาณานิคมหมู่เกาะฟอล์กแลนด์ (2451-2505) บริติชแอนตาร์กติกเทร์ริทอรี (2505-) | Falkland Islands Dependencies British Antarctic Territory | 20°00′W to 80°00′W รวมทั้งพื้นที่ซ้อนทับ:
|  |
| 2466 |  นิวซีแลนด์ | รอสส์ดีเพนเดนซี | Ross Dependency | 150°00′ ตะวันตกถึง 160°00′ ตะวันออก |  |
| 2472 |  นอร์เวย์ | เกาะปีเตอร์ที่ 1 | Peter I Øy | 68°50′S 90°35′W / 68.833°S 90.583°W |  |
| 2476 |  ออสเตรเลีย | ออสเตรเลียน แอนตาร์กติกเทร์ริทอรี | Australian Antarctic Territory | 160°00′ตะวันออกถึง 142°02'ตะวันออก และ 136°11'ตะวันออกถึง 44°38'ตะวันออก |  |
| 2482 | นอร์เวย์ | ควีนมอดแลนด์ | Dronning Maud Land | 44°38'ตะวันออกถึง 20°00′ตะวันตก | .svg) |
| 2483 |  ชิลี |  ชิเลียนแอนตาร์กติกเทร์ริทอรี | Territorio Chileno Antártico | 53°00′ตะวันตกถึง 90°00′ตะวันตก |  |
| 2486 |  อาร์เจนตินา |  อาร์เจนไทน์แอนตาร์กติกา | Antártida Argentina | 25°00′ตะวันตกถึง 74°00′ตะวันตก |  |
| (ไม่มี) | ดินแดนที่ไม่ถูกอ้างสิทธิ์ (มารีเบิร์ดแลนด์) | Marie Byrd Land | 90°00′ตะวันตกถึง 150°00′ตะวันตก (ยกเว้น เกาะปีเตอร์ที่ 1) |  |
อดีตอาณาเขต
| ปีที่อ้างสิทธิ์ | ประเทศ | ดินแดน | ชื่อในภาษาท้องถิ่น | ขอบเขตการอ้างสิทธิ์ | ข้อมูล | แผนที่ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2455-2455 |  ญี่ปุ่น |  ยามาโตะยูคิฮาระ | 大和雪原 | 150°00′ ตะวันตกถึง 160°00′ ตะวันออก | ปัจจุบันดินแดนนี้คือ รอสส์ดีเพนเดนซี | |
| 2482-2488 |  ไรช์เยอรมัน |  นิวสวาเบีย | Neuschwabenland | 44°38'ตะวันออกถึง 20°00′ตะวันตก | ปัจจุบันดินแดนนี้คือ ควีนมอดแลนด์ |  |
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ แอนตาร์กติกา
คู่มือการท่องเที่ยว แอนตาร์กติกา จากวิกิท่องเที่ยว (ในภาษาอังกฤษ)
ศัพท์ภาษาอังกฤษแบบแอนตาร์กติก ที่ วิกิพจนานุกรม- Antarctic Place-names Commission – Ministry of Foreign Affairs of Bulgaria
- Antarctica – In Our Time, BBC Radio 4
- Antarctic region ที่เว็บไซต์ Curlie
- Antarctica entry at The World Factbook
- British Services Antarctic Expedition 2012
- Antarctic Treaty Secretariat, de facto government
- British Antarctic Survey (BAS)
- U.S. Antarctic Program Portal
- Australian Antarctic Division
- South African National Antarctic Programme – Official Website
- Portals on the World – Antarctica from the Library of Congress
- NASA's LIMA (Landsat Image Mosaic of Antarctica) (USGS mirror)
- The Antarctic Sun (Online newspaper of the U.S. Antarctic Program)
- Antarctica and New Zealand (NZHistory.net.nz)
- Journey to Antarctica in 1959 – slideshow by The New York Times
- Listen to Ernest Shackleton describing his 1908 South Pole Expedition (The National Film and Sound Archive of Australia, 2007)
- Map of Antarctican subglacial lakes
- Video: The Bedrock Beneath Antarctica
- White Ocean of Ice Antarctica and climate change blog
