นครปกครองโดยตรงของประเทศจีน
นครปกครองโดยตรง (จีนตัวย่อ: 直辖市; จีนตัวเต็ม: 直轄市; พินอิน: zhíxiáshì) หรือหากแปลตามภาษาอังกฤษจะเรียกว่า เทศบาลนคร[1] (อังกฤษ: municipality)[2][3] เป็นระดับสูงสุดของการจำแนกประเภทของนครที่ใช้ในสาธารณรัฐประชาชนจีน นครเหล่านี้มีระดับเทียบเท่ากับมณฑล และเป็นเขตการปกครองประเภทหนึ่งในบรรดาเขตการปกครองระดับที่หนึ่งของประเทศจีน ซึ่งอยู่ภายใต้การบริหารโดยตรงของรัฐบาลกลาง
| นครปกครองโดยตรง 直辖市 Zhíxiáshì | |
|---|---|
 | |
| หมวดหมู่ | เขตการปกครองระดับที่หนึ่ง รัฐเดี่ยว |
| ที่ตั้ง | สาธารณรัฐประชาชนจีน |
| จำนวน | 4 แห่ง (ตามภาพด้านบน: #1 ปักกิ่ง; #2 เทียนจิน; #3 ฉงชิ่ง; #4 เซี่ยงไฮ้) |
| ประชากร | 12,938,224 คน (เทียนจิน) 28,846,170 คน (ฉงชิ่ง) 21.7 ล้านคน (ค.ศ. 2016) (ปักกิ่ง) 24.15 ล้านคน (ค.ศ. 2016) (เซี่ยงไฮ้) |
| พื้นที่ | 6,341 km2 (2,448.1 sq mi) (เซี่ยงไฮ้) – 82,400 km2 (31,816 sq mi) (ฉงชิ่ง) |
| หน่วยการปกครอง | เขต, อำเภอ, อำเภอปกครองตนเอง |
นครปกครองโดยตรงของจีนเป็น "นคร" (จีน: 市; พินอิน: shì) ที่มีอำนาจ "ระดับมณฑล" (จีน: 省级; พินอิน: shěngjí) ภายใต้เขตอำนาจเดียวกัน กล่าวคือ นครปกครองโดยตรงของจีนเป็นทั้งนครและมณฑลพร้อมกันในตัวมันเอง
นครปกครองโดยตรงของจีนมักไม่ใช่ "นคร" ตามความหมายของมันตามปกติ (กล่าวคือ ไม่ได้เป็นเมืองที่มีพื้นที่ต่อเนื่องขนาดใหญ่) แต่เป็นการประกอบเขตการปกครองหลายแห่งเข้าด้วยกัน ได้แก่ พื้นที่เมืองที่เป็นใจกลาง (ซึ่งคือเมืองในความเป็นจริง มักมีชื่อเดียวกันกับชื่อของนครปกครองโดยตรงนั้น ๆ) และพื้นที่ชนบทขนาดใหญ่กว่าที่ล้อมรอบใจกลางเมือง ซึ่งประกอบไปด้วยเมืองขนาดเล็ก (เขตและแขวง) และหมู่บ้านหลายแห่ง นครปกครองโดยตรงของจีนที่ใหญ่ที่สุด มีพื้นที่ห่างกันกว่า 100 กิโลเมตร (62 ไมล์) เพื่อที่จะแยกความแตกต่างของ "นครปกครองโดยตรง" ออกจากพื้นที่เมืองจริง ๆ จะใช้คำว่า "พื้นที่เมือง" (จีน: 市区)
ประวัติ
นครปกครองโดยตรงเริ่มแรกมี 11 แห่ง ได้แก่ หนานจิง เซี่ยงไฮ้ ปักกิ่ง เทียนจิน ชิงเต่า ฉงชิ่ง ซีอาน กว่างโจว ฮั่นโข่ว (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของอู่ฮั่น) เฉิ่นหยาง และฮาร์บิน ในสมัยที่รัฐบาลสาธารณรัฐจีนปกครองประเทศจีน นครปกครองโดยตรงเหล่านี้จัดตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1927 ซึ่งจัดตั้งขึ้นไม่นานนับจากที่เมืองเหล่านี้ถูกจัดตั้งให้เป็น "นคร" ในช่วงทศวรรษ 1920 นอกจากนี้ ต้าเหลียนก็เป็นนครปกครองโดยตรงอีกแห่งหนึ่งเช่นกัน แต่เป็นเพียงในนาม เพราะอยู่ภายใต้การควบคุมของญี่ปุ่น นครปกครองโดยตรงดังกล่าวข้างต้นในตอนแรกเรียกว่า นครพิเศษ (特别市; 特別市; tèbiéshì) แต่ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น นครภายใต้สภาบริหาร (院辖市; 院轄市; yuànxiáshì) และเปลี่ยนเป็น นครปกครองโดยตรง (直辖市; 直轄市; zhíxiáshì) ดังเช่นปัจจุบัน
หลังจากก่อตั้งสาธารณรัฐประชาชนจีนในปี ค.ศ. 1949 มีการยกฐานะอานชาน เปิ่นซี และฝู่ชุ่น ให้เป็นนครปกครองโดยตรง ในขณะที่ชิงเต่า ต้าเหลียน และฮาร์บิน ถูกลดฐานะให้เป็นนครระดับจังหวัด[4] และฮั่นโข่วถูกรวมเข้ากับอู่ฮั่น ทำให้ยังคงมีนครปกครองโดยตรง 12 แห่งดังเดิม จนกระทั่งยกฐานะต้าเหลียนกลับขึ้นมาในปี ค.ศ. 1950 ในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 1952 ได้ลดฐานะหนานจิงให้เป็นนครระดับจังหวัด[5] ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 1953 ได้ยกฐานะฮาร์บินกลับมาเป็นนครปกครองโดยตรงอีกครั้ง พร้อมกันกับฉางชุน[6]
ในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1954 นครปกครองโดยตรง 11 แห่งจากทั้งหมด 14 แห่ง ถูกลดฐานะเป็นนครระดับกิ่งมณฑล หลายแห่งก็ได้กลายเป็นเมืองหลวงของมณฑลที่นครนั้นตั้งอยู่ มีเพียงปักกิ่ง เซี่ยงไฮ้ และเทียนจินเท่านั้น ที่ยังคงเป็นนครปกครองโดยตรง จนกระทั่งในปี ค.ศ. 1997 ได้ยกฐานะฉงชิ่งให้กลับมาเป็นนครปกครองโดยตรงอีกครั้งด้วยพื้นที่ขนาดใหญ่ขึ้น นอกจากนี้ เทียนจินยังเคยถูกลดฐานะเป็นนครระดับกิ่งมณฑลเป็นการชั่วคราวระหว่างปี ค.ศ. 1958–1967
ลำดับชั้น
นครปกครองโดยตรงเป็นนครในลำดับชั้นสูงสุดในสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยที่ลำดับชั้นของนครในสาธารณรัฐประชาชนจีนมีดังนี้
- นครปกครองโดยตรง (直辖市; 直轄市; zhíxiáshì)
- นครระดับจังหวัด (地级市; 地級市; dìjíshì) รวมถึงนครระดับกิ่งมณฑล
- นครระดับอำเภอ (县级市; 縣級市; xiànjíshì) รวมถึงนครระดับกิ่งจังหวัด
การบริหาร
ตำแหน่งสูงสุดในนครปกครองโดยตรง คือ นายกเทศมนตรี นายกเทศมนตรีนั้นยังเป็นผู้แทนในสภาประชาชนแห่งชาติจีน (สภานิติบัญญัติ)[7] และรองเลขาธิการคณะกรรมการนครปกครองโดยตรงพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศจีนอีกด้วย อย่างไรก็ตาม อำนาจการบริหารสูงสุดในนครปกครองโดยตรงนั้นเป็นของเลขาธิการคณะกรรมการนครปกครองโดยตรงพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศจีน
นครปกครองโดยตรงในปัจจุบัน
รายชื่อนครปกครองโดยตรงของสาธารณรัฐประชาชนจีนในปัจจุบัน
| ISO[8] | ชื่อ | อักษรจีนตัวย่อ | พินอิน | ตัวย่อ | ประชากร (คน)[9] | พื้นที่ (ตร.กม.) | จำนวนเขตการปกครองย่อย | เขตที่ตั้งที่ทำการ | มณฑลเดิม (วันที่แยกออกมา) | จังหวัดเดิม | อำเภอเดิม |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| CN-11 | ปักกิ่ง | 北京市 | Běijīng Shì | 京 jīng | 19,612,368 | 16,801 | 16 เขต | เขตตงเฉิง เขตตงโจว | เหอเป่ย์ (ต.ค. 1949) | ชุ่นเทียน | ต้าซิง |
| CN-12 | เทียนจิน | 天津市 | Tiānjīn Shì | 津 jīn | 12,938,224 | 11,760 | 16 เขต | เขตเหอผิง | เหอเป่ย์ (ม.ค. 1967) | เทียนจิน | เทียนจิน |
| CN-31 | เซี่ยงไฮ้ | 上海市 | Shànghǎi Shì | 沪 hù | 23,019,148 | 6,340 | 16 เขต | เขตหฺวางผู่ | เจียงซู (มี.ค. 1927) | ซงเจียง | เซี่ยงไฮ้ |
| CN-50 | ฉงชิ่ง | 重庆市 | Chóngqìng Shì | 渝 yú | 28,846,170 (ใจกลางเมือง 16,240,026) | 82,300 (ใจกลางเมือง 6,268) | 26 เขต, 8 อำเภอ, 4 อำเภอปกครองตนเอง (ใจกลางเมือง: 19 เขต) | เขตยฺหวีจง | เสฉวน (พ.ค. 1997) | ฉงชิ่ง | ปา |
นครปกครองโดยตรงในอดีต
รายชื่อนครปกครองโดยตรงของสาธารณรัฐจีนและสาธารณรัฐประชาชนจีนในอดีต
| ชื่อ | อักษรจีนตัวย่อ | พินอิน | ตัวย่อ | เขตที่ตั้งที่ทำการ | ช่วงเวลา | มณฑลเดิม | จังหวัดเดิม | อำเภอเดิม |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| จิงตู | 京都市 | Jīngdū Shì | 京 jīng | เขตตงเฉิง | 1921–1927 | จื๋อลี่ (มณฑลปัจจุบัน: เหอเป่ย์) | ชุ่นเทียน | ต้าซิง |
| จินกู | 津沽市 | Jīngū Shì | 津 jīn | เขตเหอผิง | 1921–1927 | จื๋อลี่ (มณฑลปัจจุบัน: เหอเป่ย์) | เทียนจิน | เทียนจิน |
| ซงฮู่ | 淞沪市 | Sōnghù Shì | 沪 hù | เขตหฺวางผู่ | 1921–1927 | เจียงซู | ซงเจียง | เซี่ยงไฮ้ |
| ชิงเต่า | 青岛市 | Qīngdǎo Shì | 青 qīng | เขตชื่อหนาน | 1921–1927, 1929–1949 | ชานตง | เจียวโจว | เจียว |
| ฮาร์บิน | 哈尔滨市 | Hārbīn Shì | 哈 hā | เขตหนานกั่ง | 1921–1927, 1947–1949, 1953–1954 | ซงเจียง (มณฑลปัจจุบัน: เฮย์หลงเจียง) | ปินโจว | ปิน |
| ฮั่นโข่ว | 汉口市 | Hànkǒu Shì | 汉 hàn | เขตเจียงอ้าน | 1921–1927, 1929–1931, 1947–1949 | หูเป่ย์ | ฮั่นหยาง | ฮั่นหยาง |
| อู๋ซี | 无锡市 | Wúxī Shì | 锡 xī | เขตปินหู | 1921–1927 | เจียงซู | ฉางโจว | อู๋ซี |
| หางโจว | 杭州市 | Hángzhōu Shì | 杭 háng | เขตก่งชู่ | 1921–1927 | เจ้อเจียง | หางโจว | อู๋หาง |
| หนิงปัว | 宁波市 | Níngbō Shì | 甬 yǒng | เขตหยินโจว | 1921–1927 | เจ้อเจียง | หนิงปัว | หยิน |
| อานชิ่ง | 安庆市 | Ānqìng Shì | 安 ān | เขตต้ากฺวัน | 1921–1927 | อานฮุย | อานชิ่ง | ไหฺวหนิง |
| หนานชาง | 南昌市 | Nánchāng Shì | 洪 hóng | เขตตงหู | 1921–1927 | เจียงซี | หนานชาง | หนานชาง |
| อู่ชาง | 武昌市 | Wǔchāng Shì | 武 wǔ | เขตอู่ชาง | 1921–1927 | หูเป่ย์ | อู่ชาง | เจียงเซี่ย |
| กว่างโจว | 广州市 | Guǎngzhōu Shì | 穗 suì | เขตเยฺว่ซิ่ว | 1921–1927, 1930, 1947–1954 | กวางตุ้ง | กว่างโจว | พันยฺหวี หนานไห่ |
| อู๋โจว | 梧州市 | Wúzhōu Shì | 梧 wú | เขตฉางโจว | 1921–1927 | กว่างซี | อู๋โจว | ชางอู๋ |
| หนานจิง | 南京市 | Nánjīng Shì | 宁 níng | เขตสฺวันอู่ | 1927–1952 | เจียงซู | เจียงหนิง | เจียงหนิง |
| ซีอาน | 西安市 | Xī'ān Shì | 鎬 hào | เขตเว่ย์ยาง | 1927–1954 | ฉ่านซี | ซีอาน | ฉางอาน |
| อู่ฮั่น | 武汉市 | Wǔhàn Shì | 汉 hàn | เขตเจียงอ้าน | 1927–1929, 1949 | หูเป่ย์ | ฮั่นหยาง อู่ชาง | ฮั่นหยาง เจียงเซี่ย |
| จิงตู | 北平市 | Jīngdū Shì | 平 píng | เขตตงเฉิง | 1928–1949 | จื๋อลี่ (มณฑลปัจจุบัน: เหอเป่ย์) | ชุ่นเทียน | ต้าซิง |
| ต้าเหลียน | 大连市 | Dàlián Shì | 连 lián | เขตซีกั่ง | 1947–1949 | อานตง/เหลียวตง (มณฑลปัจจุบัน: เหลียวหนิง) | จินโจว | หนิงไห่ |
| เฉิ่นหยาง | 沈阳市 | Shěnyáng Shì | 沈 shěn | เขตเฉิ่นเหอ | 1947–1954 | เหลียวซี (มณฑลปัจจุบัน: เหลียวหนิง) | เฟิ่งเทียน | เฟิ่งเทียน |
| อานชาน | 鞍山市 | Ānshān Shì | 鞍 ān | เขตเถี่ยตง | 1949–1954 | อานตง/เหลียวตง (มณฑลปัจจุบัน: เหลียวหนิง) | เหลียวหยาง | ไห่เฉิง เหลียวหยาง |
| เปิ่นซี | 本溪市 | Běnxī Shì | 本 běn | เขตผิงชาน | 1949–1954 | อานตง/เหลียวตง (มณฑลปัจจุบัน: เหลียวหนิง) | เฟิ่งเทียน | เปิ่นซี |
| ฝู่ชุ่น | 抚顺市 | Fǔshùn Shì | 抚 fǔ | เขตซินฝู่ | 1949–1954 | อานตง/เหลียวตง (มณฑลปัจจุบัน: เหลียวหนิง) | เฟิ่งเทียน | ฝู่ชุ่น |
| ลฺหวี่ต้า | 旅大市 | Lǚdà Shì | 旅 lǚ | เขตซีกั่ง | 1950–1954 | ลฺหวี่ต้า (มณฑลปัจจุบัน: เหลียวหนิง) | จินโจว | หนิงไห่ |
| ฉางชุน | 长春市 | Chángchūn Shì | 春 chūn | เขตหนานกฺวัน | 1953–1954 | จี๋หลิน | ฉางชุน | ฉางชุน |
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ นครปกครองโดยตรงของประเทศจีน
