รัฐเคาะลีฟะฮ์อับบาซียะฮ์

รัฐเคาะลีฟะฮ์อับบาซียะฮ์ (อาหรับ: الْخِلَافَةُ الْعَبَّاسِيَّة) เป็นรัฐเคาะลีฟะฮ์ราชวงศ์ที่สามที่ดำรงตำแหน่งหลังจากนบีมุฮัมมัด ก่อตั้งโดยผู้เป็นลูกหลานของอับบาส อิบน์ อับดุลมุฏฏอลิบ (ค.ศ. 566–653) ลุงของมุฮัมมัด ซึ่งเป็นที่มาของชื่อราชวงศ์^[6] หลังจากโค่นล้มรัฐเคาะลีฟะฮ์อุมัยยะฮ์ในการปฏิวัติราชวงศ์อับบาซียะฮ์เมื่อ ค.ศ. 750 (ฮ.ศ. 132) รัฐเคาะลีฟะฮ์ได้ตั้งศูนย์กลางรัฐบาลแห่งแรกที่กูฟะฮ์ (ปัจจุบันอยู่ในประเทศอิรัก) จากนั้นใน ค.ศ. 762 เคาะลีฟะฮ์อัลมันศูรได้สถาปนาเมืองแบกแดดใกล้กับบาบิโลน เมืองหลวงของจักรวรรดิบาบิโลนโบราณ แบกแดดจึงกลางเป็นศูนย์กลางในด้านวิทยาศาสตร์, วัฒนธรรม และสิ่งประดิษฐ์ในยุตที่รู้จักกันในชื่อ ยุคทองของอิสลาม นอกจากนี้ยังเป็นที่ตั้งของสถาบันการศึกษาที่สำคัญหลายแห่ง ได้แก่ บัยตุลฮิกมะฮ์ เช่นเดียวกันกับสภาพแวดล้อมที่มีความหลากหลายทางเชื้อชาติและหลายศาสนา จนทำให้ที่นี่มีชื่อเสียงไปทั่วโลกในฐานะ "ศูนย์กลางแห่งการเรียนรู้"

รัฐเคาะลีฟะฮ์อับบาซียะฮ์ الْخِلَافَةُ الْعَبَّاسِيَّة al-Khilāfah al-ʿAbbāsiyyah
750–1258 1261–1517
ธงสีดำมาตรฐาน[nb 1]
รัฐเคาะลีฟะฮ์อับบาซียะฮ์ ป. ค.ศ. 850
สถานะ	จักรวรรดิ
เมืองหลวง	กูฟะฮ์ (750–752) อัลอันบาร (752–762) อัรรูมมียะฮ์ (บางเดือนใน ค.ศ. 762) แบกแดด (762–796, 809–836, 892–1258) อัรร็อกเกาะฮ์ (796–809) Merv (811–815) ซามัรรออ์ (836–892) ไคโร (1261–1517)
ภาษาทั่วไป	อาหรับคลาสสิก (ฝ่ายบริหารส่วนกลาง); ภาษาท้องถิ่นอื่น ๆ
ศาสนา	อิสลามนิกายซุนนี
การปกครอง	รัฐเคาะลีฟะฮ์ (สืบตระกูล)
เคาะลีฟะฮ์
• 750–754	อัสซัฟฟาฮ์ (องค์แรก)
• 1242–1258	อัลมุสตะอ์ศิม (เคาะลีฟะฮ์องค์สุดท้ายในแบกแดด)
• 1261–1262	อัลมุสตันศิรที่ 2 (เคาะลีฟะฮ์องค์แรกในไคโร)
• 1508–1517	อัลมุตะวักกิลที่ 3 (เคาะลีฟะฮ์องค์สุดท้ายในไคโร)
ประวัติศาสตร์
• การปฏิวัติราชวงศ์อับบาซียะฮ์	750
• การเสื่อมถอยของอับบาซียะฮ์	861
• การสวรรคตของอัรรอฎี และจุดเริ่มต้นของสมัยอับบาซียะฮ์ตอนปลาย (940–1258)	940
• มองโกลล้อมแบกแดด	1258
• สิ้นสุด	1517
สกุลเงิน	ดีนาร (เหรียญทอง) ดิรฮัม (เหรียญเงิน) ฟัลส์ (เหรียญทองแดง)
ก่อนหน้า ถัดไป รัฐเคาะลีฟะฮ์อุมัยยะฮ์ ราชวงศ์ดาบูยิด รัฐสุลต่านมัมลูก (ไคโร) จักรวรรดิมองโกล จักรวรรดิออตโตมัน เอมิเรตกอร์โดบา ราชวงศ์อิดรีสิด ราชวงศ์ซียอร์ ราชวงศ์ซอจีด ราชวงศ์ซัฟฟาริด รัฐเคาะลีฟะฮ์ฟาฏิมียะฮ์ ราชวงศ์บูยิด รัฐเคาะลีฟะฮ์ออตโตมัน

สมัยอับบาซียะฮ์เเป็นจุดที่มีการพึ่งพาข้าราชการเปอร์เซีย (อย่างตระกูลแบร์แมคียอน) ในการบริหารดินแดนและการรวมประชากรมุสลิมที่มิใช่ชาวอาหรับใน อุมมะฮ์ (ประชาชาติมุสลิม) ชนชั้นปกครองให้การยอมรับขนบธรรมเนียมเปอร์เซียอย่างกว้างขวาง และพวกเขาก็เริ่มให้การอุปถัมภ์ศิลปินและนักวิชาการ^[7] แม้จะมีความร่วมมือในเบื้องต้น อับบาซียะฮ์ในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 8 ทำให้ตนเองแปลกแยกจากทั้งมะวาลีที่มิใช่อาหรับ^[8]และข้าราชการเปอร์เซีย^[9] พวกเขาถูกบังคับให้สละอำนาจเหนืออัลอันดะลุส (ปัจจุบันคือสเปนและโปรตุเกส) ให้แก่อุมัยยะฮ์ใน ค.ศ. 756, โมร็อกโกแก่อิดรีสิดใน ค.ศ. 788, อิฟรีกียะฮ์และซิซิลีให้แก่อัฆละบิดใน ค.ศ. 800, โฆรอซอนและทรานโซเซียนาให้แก่ซอมอนิด และเปอร์เซียให้แก่ซัฟฟาริดในคริสต์ทศวรรษ 870 และอียิปต์แก่รัฐเคาะลีฟะฮ์ฟาฏิมียะฮ์ใน ค.ศ. 969

อำนาจทางการเมืองของเคาะลีฟะฮ์ถูกจำกัดด้วยจุดรุ่งเรืองของราชวงศ์บูยิดของอิหร่านและเซลจุคเติร์กที่ยึดครองแบกแดดใน ค.ศ. 945 และ 1055 ตามลำดับ ถึงแม้ว่าความเป็นผู้นำของอับบาซียะฮ์เหนือจักรวรรดิอิสลามอันกว้างใหญ่ค่อย ๆ สูญเสียบทบาทลงจนเหลือเพียงพิธีการทางศาสนาในรัฐเคาะลีฟะฮ์ ราชวงศ์นี้ยังคงปกครองเหนือดินแดนเมโสโปเตเมียในรัชสมัยเคาะลีฟะฮ์อัลมุกตะฟี และขยายถึงอิหร่านในรัชสมัยเคาะลีฟะฮ์อันนาศิร^[10] ยุคแห่งการฟื้นฟูและผลสำเร็จทางวัฒนธรรมของอับบาซียะฮ์สิ้นสุดลงใน ค.ศ. 1258 ด้วยการปล้นสดมแบกแดดโดยมองโกลภายใต้การนำของฮูลากู ข่าน และการประหารชีวิตอัลมุสตะอ์ศิม สายผู้ปกครองของอับบาซียะฮ์และวัฒนธรรมมุสลิมโดยทั่วไปจึงย้ายศูนย์กลางไปที่ไคโร เมืองหลวงของมัมลูกใน ค.ศ. 1261 แม้ว่าจะไม่มีอำนาจทางการเมือง (ยกเว้นในสมัยเคาะลีฟะฮ์อัลมุสตะอีนแห่งไคโร) ราชวงศ์นี้ยังคงอ้างสิทธ์ในอำนาจทางศาสนา จนกระทั่งไม่กี่ปีหลังออตโตมันพิชิตอียิปต์ใน ค.ศ. 1517^[11] ทำให้อัลมุตะวักกิลที่ 3 เป็นเคาะลีฟะฮ์อับบาซียะฮ์องค์สุดท้าย^[12]