สาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถาน
สาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถาน (อังกฤษ: Islamic Republic of Afghanistan) เป็นสาธารณรัฐอิสลามที่ปกครองอัฟกานิสถานระหว่าง ค.ศ. 2004–2021 มีอาณาเขตทางทิศตะวันตกจรดประเทศอิหร่าน ทางทิศใต้และตะวันออกติดปากีสถาน ทางทิศเหนือติดเติร์กเมนิสถาน อุซเบกิสถาน และทาจิกิสถาน ส่วนทางทิศตะวันออกสุดติดประเทศจีน มีอาณาเขต 652,000 ตารางกิโลเมตร มีกรุงคาบูลเป็นเมืองหลวงและเมืองใหญ่สุดของประเทศ มีประชากรประมาณ 39 ล้านคน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาติพันธุ์ปาทาน ทาจิก ฮาซาราและอุซเบก
สาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถาน | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2004–2021 | |||||||||||
.svg) ธง (2013–2021) | |||||||||||
เพลงชาติ: قلعه اسلام قلب اسیا ("ป้อมปราการอิสลาม หัวใจแห่งเอเชีย") (ค.ศ. 2004–2006) มิลลีซูรุด سرود ملی ("เพลงชาติ") (ค.ศ. 2006–2021) | |||||||||||
.svg) | |||||||||||
| สถานะ | รัฐบาลพลัดถิ่นที่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล | ||||||||||
| เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด | คาบูล 33°N 66°E / 33°N 66°E | ||||||||||
| การปกครอง | รัฐเดี่ยว ระบบประธานาธิบดี สาธารณรัฐอิสลาม | ||||||||||
| ประธานาธิบดี | |||||||||||
• 2004–2014 | ฮามิด การ์ไซ | ||||||||||
• 2014–2021 | อัชราฟ ฆานี | ||||||||||
• 2021–ปัจจุบัน | อัมรุลลอฮ์ ศอเลฮ์ (รักษาการ)[a] | ||||||||||
| ผู้บริหารสูงสุด | |||||||||||
• 2014–2020 | อับดุลลาฮ์ อับดุลลาฮ์ | ||||||||||
| รองประธานาธิบดี[b] | |||||||||||
• 2004–2009 | อะฮ์มัด ซิยา มัสอูด | ||||||||||
• 2004–2014 | กะรีม คะลีลี | ||||||||||
• 2009–2014 | โมฮัมเม็ด ฟะฮีม | ||||||||||
• 2014[c] | ยูนุส กอนูนี | ||||||||||
• 2014–2020 | อับดุล รอชิด ดอสตุม | ||||||||||
• 2014–2021 | ซัรวาร์ ดานิช | ||||||||||
• 2020–2021 | อัมรุลลอฮ์ ศอเลฮ์ | ||||||||||
| สภานิติบัญญัติ | รัฐสภา | ||||||||||
• สภาสูง | สภาสูง | ||||||||||
• สภาล่าง | สภาล่าง | ||||||||||
| ยุคประวัติศาสตร์ | สงครามต่อต้านการก่อการร้าย | ||||||||||
• การบุกครองอัฟกานิสถานของสหรัฐ | 7 ตุลาคม ค.ศ. 2001 | ||||||||||
• การเลือกตั้งครั้งแรก | 26 มกราคม ค.ศ. 2004 | ||||||||||
• การถอนกำลังทหารของสหรัฐ | 29 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2020 | ||||||||||
| 15 สิงหาคม ค.ศ. 2021 | |||||||||||
| พื้นที่ | |||||||||||
| น้อย | |||||||||||
| 2020 | 652,864[1] ตารางกิโลเมตร (252,072 ตารางไมล์) | ||||||||||
| ประชากร | |||||||||||
• 2020 | 31,390,200[2] | ||||||||||
| 48.08 ต่อตารางกิโลเมตร (124.5 ต่อตารางไมล์) | |||||||||||
| |||||||||||
.svg)
บริเวณนี้มีมนุษย์อยู่อาศัยมาอย่างน้อย 50,000 ปี[3] จนมีการตั้งถิ่นฐานเป็นหลักแหล่งอยู่ถาวรในบริเวณเมื่อ 9,000 ปีมาแล้ว ก่อนค่อย ๆ พัฒนาไปเป็นอารยธรรมสินธุ อารยธรรมอ็อกซัสและอารยธรรมเฮลมันด์ในสหัสวรรษที่ 3 ก่อนคริสตกาล[4] ชาวอินโด-อารยันย้ายเข้ามา ตามด้วยความเจริญของวัฒนธรรม Yaz I ยุคเหล็ก (ประมาณ 1500–1100 ปีก่อน ค.ศ.) ซึ่งมีความสัมพันธ์กับวัฒนธรรมที่มีกล่าวถึงในคัมภีร์อเวสตะของศาสนาโซโรอัสเตอร์[5] บริวณนี้ได้ตกเป็นของเปอร์เซียในศตวรรษที่ 6 ก่อน ค.ศ. ไปจนถึงแม่น้ำสินธุ พระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาอำราจบุกครองดินแดนดังกล่าวในศตวรรษที่ 4 ก่อน ค.ศ. อาณาจักรกรีก-แบ็กเทรียเป็นปลายตะวันออกสุดของอารยธรรมกรีก ต่อมาดินแดนนี้ถูกพิชิตโดยอินเดียสมัยราชวงศ์เมารยะ ทำให้ศาสนาพุทธและฮินดูแพร่หลายในพื้นที่นี้หลายศตวรรษ พระเจ้ากนิษกะแห่งจักรวรรดิกุษาณะมีบทบาทสำคัญในการเผยแผ่ศาสนาพุทธนิกายมหายานเข้าสู่ประเทศจีนและเอเชียกลาง หลังจากนั้นมีราชวงศ์ที่นับถือพุทธปกครองดินแดนแถบนี้มาอีกหลายราชวงศ์
ศาสนาอิสลามเข้าสู่บริเวณนี้ในช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 7 แต่มีการเผยแผ่ศาสนาอย่างจริงจังระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 9 ถึง 12 และมีการผลัดเปลี่ยนราชวงศ์อยู่อีกหลายครั้ง ประวัติศาสตร์การเมืองของรัฐอัฟกานิสถานสมัยใหม่เริ่มต้นจากราชวงศ์ Hotak ซึ่งประกาศเอกราชในอัฟกานิสถานตอนใต้ใน ค.ศ. 1709 ต่อมามีการตั้งอาณาจักรดูรานีใน ค.ศ. 1747 ในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 อัฟกานิสถานเป็นรัฐกันชนใน "เกมใหญ่" ระหว่างจักรวรรดิบริติชและรัสเซีย[6][7]
ในสงครามอังกฤษ-อัฟกันครั้งที่หนึ่ง (ค.ศ. 1839–1842) กองทัพบริติชจากอินเดียเข้าควบคุมอัฟกานิสถานได้ แต่สุดท้ายเป็นฝ่ายแพ้ หลังสงครามอังกฤษ-อัฟกันครั้งที่สามใน ค.ศ. 1919 อัฟกานิสถานจึงปลอดจากอิทธิพลของต่างชาติ และได้เป็นราชาธิปไตยภายใต้พระเจ้าอมานุลเลาะห์ แต่ใน ค.ศ. 1973 มีการโค่นล้มระบอบกษัตริย์เปลี่ยนเป็นสาธารณรัฐ ใน ค.ศ. 1978 หลังมีรัฐประหารครั้งที่สอง อัฟกานิสถานกลายเป็นรัฐสังคมนิยม และถูกโซเวียตบุกในสงครามโซเวียต–อัฟกานิสถานในคริสต์ทศวรรษ 1980 ต่อกบฏมุญาฮิดีน หลังโซเวียตถอนกำลังออกไป กลุ่มตอลิบานซึ่งเป็นพวกอิสลามมูลวิวัติได้เข้ายึดประเทศใน ค.ศ. 1996 และปกครองประเทศเป็นระบอบเผด็จการเบ็ดเสร็จ และมีประวัติลิดรอนสิทธิมนุษยชนและสิทธิสตรีอย่างรุนแรง กลุ่มนี้ถูกโค่นจากอำนาจหลังสหรัฐบุกครองใน ค.ศ. 2001 แต่ยังควบคุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของประเทศได้ เนื่องจากรัฐบาลใหม่ของอัฟกานิสถานต้องพึ่งพาความช่วยเหลือทางทหารและเศรษฐกิจจากสหรัฐมาก ทำให้มีการเรียกอัฟกานิสถานว่าเป็นรัฐบริวารของสหรัฐ[8] ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2021 กลุ่มตอลิบานเริ่มการรุกหลังสหรัฐเริ่มถอนทหารออกจากอัฟกานิสถาน กลุ่มตอลิบานได้ยึดหัวเมืองในจังหวัดต่าง ๆ ก่อนเข้ายึดกรุงคาบูลได้สำเร็จในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 2021[9] ประธานาธิบดีอัชราฟ ฆานีลี้ภัยออกนอกประเทศ ขณะที่อัมรุลลอฮ์ ศอเลฮ์แต่งตั้งตนเองเป็นรักษาการแทนประธานาธิบดี และจัดตั้งฝ่ายต่อต้านที่มีฐานในหุบเขาปัญจศิระเพื่อสู้รบกับกลุ่มตอลิบาน[10]
ในสมัยที่อัฟกานิสถานเป็นสาธารณรัฐอิสลามซึ่งใช้ระบบประธานาธิบดี ประเทศยังมีระดับการก่อการร้าย ความยากจน ภาวะทุพโภชนาการเด็กและการฉ้อราษฎร์บังหลวงสูง เศรษฐกิจมีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 96 ของโลก โดยมีจีดีพีมูลค่า 72,900 ล้านดอลลาร์สหรัฐ แต่มีจีดีพีต่อหัวต่ำมาก อยู่อันดับที่ 169 จาก 186 ประเทศใน ค.ศ. 2018
หมายเหตุ
อ้างอิง
บรรณานุกรม
- Barfield, Thomas (2012). Afghanistan: A Cultural and Political History. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-15441-1.
- Bleaney, C. H; Gallego, María Ángeles (2006). Afghanistan: a bibliography. BRILL. ISBN 978-90-04-14532-0.
- Clements, Frank (2003). Conflict in Afghanistan: a Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-402-8.
- Dupree, Louis (1997). Afghanistan (2nd ed.). Oxford Pakistan Paperbacks. ISBN 978-0-19-577634-8.
- Ewans, Martin (2002). Afghanistan: A Short History of Its People and Politics. Curzon Press. ISBN 0060505087.
- Fowler, Corinne (2007). Chasing Tales: Travel Writing, Journalism and the History of British Ideas About Afghanistan. Rodopi. ISBN 978-90-420-2262-1.
- Griffiths, John C (2001). Afghanistan: a History of Conflict. Carlton Books. ISBN 978-1-84222-597-4.
- Habibi, Abdul Hai (2003). Afghanistan: an Abridged History. Fenestra Books. ISBN 978-1-58736-169-2.
- Hopkins, B.D. (2008). The Making of Modern Afghanistan. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-55421-4.
- Johnson, Robert (2011). The Afghan Way of War: How and Why They Fight. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-979856-8.
- Levi, Peter (1972). The Light Garden of the Angel King: Journeys in Afghanistan. Collins. ISBN 978-0-00-211042-6.
- Malleson, George Bruce (2005). History of Afghanistan, from the Earliest Period to the Outbreak of the War of 1878 (Elibron Classic Replica ed.). Adamant Media Corporation. ISBN 978-1-4021-7278-6.
- Olson, Gillia M (2005). Afghanistan. Capstone Press. ISBN 978-0-7368-2685-3.
- Omrani, Bijan; Leeming, Matthew (2011). Afghanistan: A Companion and Guide (2nd ed.). Odyssey Publications. ISBN 978-962-217-816-8.
- Reddy, L.R. (2002). Inside Afghanistan: End of the Taliban Era?. APH Publishing. ISBN 978-81-7648-319-3.
- Runion, Meredith L. (2007). The History of Afghanistan. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-33798-7.
แหล่งข้อมูลอื่น
หาความหมายจากวิกิพจนานุกรม
ภาพและสื่อจากคอมมอนส์
เนื้อหาข่าวจากวิกิข่าว
คำคมจากวิกิคำคม
ข้อมูลต้นฉบับจากวิกิซอร์ซ
หนังสือจากวิกิตำรา
ข้อมูลการเดินทางจากวิกิท่องเที่ยว
- Office of the President
- Afghanistan. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
- สาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถาน ที่เว็บไซต์ Curlie
Wikimedia Atlas of Afghanistan- Research Guide to Afghanistan เก็บถาวร 2015-08-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
| ก่อนหน้า | สาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถาน | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| รัฐอิสลามช่วงเปลี่ยนผ่านอัฟกานิสถาน |  | สาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถาน (2004 – 2021) |  | เอมิเรตอิสลามอัฟกานิสถาน |