Pandemya nin COVID-19

An impeksyon nangyayari primeramente paagi kan tawo-sa-tawo na pag'urulakitan, paagi sa mga pirinong laway kun an saro nahatsing o naabo. An periodo nin paghilomlom kan virus napoon 2 aldaw sagkod 14 aldaw, totoo igwang bagong pagkadukay na naabot pa ngani daang 27 aldaw saka ini naluwas. Mga sintomas maririsa kan helang na ini iyo an kalentura, pagkaho-kaho asin paggabat o paglipot kan hinangos. An mga kumplikasyon kaini iyo na pwede mahulog sa pneumonia asin kan inapod na acute respiratory distress syndrome. Mayo pa nin pambulong o bakuna na laban sa pagsumpo o pag'ulang sa paglakop kan helang na ini. An magibo sana sa presente iyo an pagpagian sa mga minamateng sintomas. An dakulang suwestyon sana iyo an paghanaw na gayo kan mga kamot orog na kun saen-saen nagkapot ini sa mga bagay-bagay ngane dai dukotan kan virus asin dai mapalakop ini sa ibang tawo na makanumpongan. Kun siisayman an naghuhuna na naduktan kan virus pinapatanidan na gayo na i-monitor an saindang salud sa laog nin 2 semana, magsulot nin takop sa nguso-dungo ngani malimita an paglakop kan hinangaw na posible may darang mga partikula kan virus asin mag'apod sa sarong doktor bago magpasiring sa saiyang klinika ngani siya makapangandam man.^[6]

Kan Enero 30, an pagbungkaras kan virus pinagdeklara nang Emerhensyang Publiko sa Salud sa Lebel na Internasyonal klan World Health Organization (WHO).^[7] Mga lakdang na pang'laban paglakop kaini pig'imponer sa Tsina asin sa iba-ibang parte kan kinaban matapos mahiling an biglang paglakop kan mga kaso nin pangungulakit kaini kahurihan kan Enero na nagresulta sa mga restriksyon sa pagbyahe, quarantine asin curfew. Sarong halimbawa iyo an paglockdown kan probinsya nin Hubei kun saen sa lugar kan Wuhan nadukayan an pagluwas kan helang ^[8], an pagboluntad na curfew sa Daegu, South Korea, asin an paglockdown nin haros sarong dosenang mga banwaan na may populasyon na 50,000 katawo sa Lombardy asin Venetto nin Italya. Mga aeropwerto asin mga istasyon nin tren nagobligar na nin mga pagkua kan temperatura sa hawak kan mga biyahero asin pagpadeklara sa surat kun saen nagharale sinda asin siring man nagparaskel nin mga pagpaisi kun ano an Coronavirus asin mga sintomas kaini.^[9] Magkapirang mga nasyon nagbawal na sa pagbyahe sa mga lugar kun saen makusog nagluwas an kahelangan.

Saro pang dakulang kahaditan iyo an epekto kaini sa instabilidad sa ekonomiya asin politika. Mala ta pira nang pigsisanteng mga lider kan Partido Komunista kan Tsina huli sa bagolbolon na pagsimbag sa pagbungkaras kaining kahelangan.^[10] Siring man nagruluwas an mga insidente nin pag'aapi asin pagtuturuya'-tuya' sa mga rasang Tsino asin mga Asyano gibo kan pagluwas kan kahelangan sa virus.^[11]

Abot petsa 25 kan Pebrero 25, an bungkaras kan virus naapektuhan na mga 80,000 katawo sa bilog na kinaban. Sa Tsina 2,663 an nagkagaradan na sa 77,658 na kaso nin pag'uulakit, kadakulan kaini sa probinsya sentral nin Hubei. Alagad, sa tahaw kaini sobra sa 12,000 katawo na naulaktan sa Tsina an naumayan na man.^[12]

An coronavirus naglakop sa sikerya tolong polong (30) mga nasyon. An apektadong marhay iyo an Hapon na may kasong 850 kabali na diyan an 691 na kaso na nagputok sa laog mismo kan sarong cruise ship na Diamond Princess nakadoong sa Yokohama, na apat igdi kaini nagkagaradan. An Italya igwang narekord na 229 na kaso asin pitong (7) nagadan, manta an South Korea igwang 893 na kaso asin walong (8) nagadan. Igwa man nin pinagbareta na mga nagkagaradan huli sa helang na ini sa Hong Kong, Taiwan, Pransya, Iran asin sa Filipinas. Sa UK pinagbareta na 15 an naulaktan alagad mayo pa man sainda an nagadan.^[13]

Sa bilog na kinaban, susog sa World Health Organization (WHO), an virus nakaulakit na nin sobra sa 1,280,162 katawo, nagkagaradan man sa helang kaini an sobra sa 70,031 katawo kan nagpakol an Abril 6, oras na 11:52 nin hapon. Alagad, sa parehong report, 261,474 katawo an nakabawe asin naumayan.^[14]

• 
  Mga taga-Wuhan nagpipirila sa botika mabakal mga maskara saka medisina kan magputok an helang sa virus.
• 
  Mga parasaod sa Wuhan nagroroso' sa pagbakal mga gulayon durante kan magbungkaras an Coronavirus.
• 
  Mga residente kan Wuhan naghahalat kan ultimong biyahe kan tren sa istasyon Metro, alas 10  nin aga, 22 Enero

• Li Wenliang
• CNBC, Health and Science ^[15]