Тэнгрыянства
Тэнгрыянства (каз.: Тәңіршілдік, кірг.: Теңирчилик, узб.: Tangrichilik, туркм.: Taňryçylyk, манг.: Тэнгэр шүтлэг, карач.-балк. Тейрилик, балг.: Тенгризъм, якуцк.: Танара уерэгэ) — неалагізм, пазначэнне даісламскай і дабудысцкай рэлігіі цюрка-мангольскіх качэўнікаў еўразійскіх стэпаў, у якой прысутнічае культ Тэнгры — абагаўлёнага неба[1], а таксама аднаго з сучасных кірункаў у неапаганстве[2], падтрыманае такімі дзеячамі фолк-хістары як Мурад Аджыеў[3][4]. У казахскай літаратуры (С. Акатай) прыняты тэрмін «тэнгрызм»[5].
Тэнгрыянства | |
---|---|
Названа ад | Тэнгры |
Афіцыйная рэлігія | list of Tengrist states and dynasties[d] |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
|
Ключавыя паняцці Ахвярапрынашэнне · Багіня-маці · Бажаство · Бог · Залаты век · Замагільны свет · Замовы · Ініцыяцыя · Сусветная вось · Сусветнае дрэва · Сусветная гара · Міф · Манатэізм · Політэізм · Сакральнае · Свяшчэнныя камяні · Сінкрэтызм · Таемныя таварыствы |
Найстаражытнейшыя формы рэлігійнасці Анімізм · Заалатрыя · Культ продкаў · Магія · Полідаксія · Татэмізм · Фетышызм · Шаманізм |
Гістарычныя арэалы Азія (Бон · Будызм · Ведызм — Брахманізм — Індуізм · Гіндукушская рэлігія · Даасізм · Джайнізм · Мусок · Сінтаізм · Тэнгрыянства) |
Служыцелі культу Коэны · Аракул · Брахман · Волхв · Друід · Жрэц · Імам · Лама · Чараўнік · Мобед · Манах · Святар · Шаман |
Звышнатуральныя сутнасці Албаста · Анёл · Асура · Дэман · Джын · Дух · Д’ябал · Дэў · Здань · Пярэварацень · Чорт · Эльф |
Крыніцы
Літаратура
- Аюпов Н. Г. Тенгрианство как религиозная система / автореферат дис. ... кандидата философских наук : 09.00.06. — Алматы: АГУ имени Абая, 1996. — 30 с.
- Аюпов Н. Г. Тенгрианство как открытое мировоззрение. Монография. — Алматы: КазНПУ имени Абая: Издательство «КИЕ», 2012. — 256 с. — 500 экз. — ISBN 978-601-254-587-8.
- Безертинов Р. Н. Тенгрианство — религия тюрков и монголов : Научно-популярное издан., 2-изд., доп. — Н. Челны: Аяз, 2000, Казань: Слово, 2004. — 448 с.
- Кокумбаева Б. Д. Культурология тенгрианского искусства: учебное пособие. — Павлодар: Научно-издательский центр ПГПИ, 2012. — 156 с. — 100 экз. — ISBN 978-601-267-143-8. Архівавана 26 лістапада 2019.
- Никонов А. Ю. Алтун Битиг. Тенгрианство. Алматы: Издательский дом «Жибек жолы», 2000.
- Сулейманов Р. Р. КАРТ-БЛАНШ. Ваххабитский интернационал: сегодня Сирия, завтра Россия // Независимая газета. — 2013. — 22 мая Архівавана з першакрыніцы 13 снежня 2015.
- Халипаева И. А. Мифология и тенгрианская религия древних тюрков // Научный вестник столицы. — 2012. — № 10-11. Архівавана з першакрыніцы 2 лістапада 2013.
- Bruno J. Richtsfeld Rezente ostmongolische Schöpfungs-, Ursprungs- und Weltkatastrophenerzählungen und ihre innerasiatischen Motiv- und Sujetparallelen // Münchner Beiträge zur Völkerkunde. Jahrbuch des Staatlichen Museums für Völkerkunde München. — 2004. — № 9. — С. 225—274.
Спасылкі
- Портал о тенгрианстве Архівавана 18 снежня 2012.
- ИЗНАЧАЛЬНЫЙ ИСЛАМ — ТЕНГРИАНСТВО В НАСЛЕДИИ ЖЫРАУ И НАЦИОНАЛЬНАЯ ИДЕЯ Архівавана 4 мая 2016.
- Фонд исследования Тенгри
- Тенгрианство — древняя религия тюрков
- Безертинов. ДРЕВНЕТЮРКСКОЕ МИРОВОЗЗРЕНИЕ «ТЭНГРИАНСТВО» Архівавана 5 сакавіка 2018. [1] Архівавана 23 сакавіка 2016.
- О тенгрианстве — исконной религии ойратов Архівавана 25 снежня 2013.
- ТЕНГРИАНСТВО У КАЗАХОВ. ТЕНГРИ. Архівавана 5 мая 2016.
- Н. В. Абаев: Тэнгрианство как религия и философия древних татаро-монголов Внутренней Азии Архівавана 8 красавіка 2016.
- О.Жанайдаров — Тенгрианство: истинная религия древних тюрок Архівавана 4 сакавіка 2016.
- КОДАР А. ТЕНГРИАНСТВО В КОНТЕКСТЕ МОНОТЕИЗМА
- К.Боконбаев: Тенгрианство как экологическая этика