Arantxa Gurmendi

Donostiako Parte Zaharrekoa zen, Kanpandegi auzoan jaioa. Gurasoak ere donostiarrak zituen. Aitak aparatu elektronikoak konpontzen zituen, eta zinema aretoetako filmen banaketaz ere arduratzen zen. Amak antzerkia egin zuen gaztetan. Arantxa-eta bost senide ziren. Elbira Zipitria izan zuen andereño, isilpeko ikastolan.^[3] Gerora mojetan ikasi zuen, eta Arantxa Urretabizkaia izan zuen ikaskide, besteak beste.

Jarrai antzerki taldean ibili zen gaztetan, Ez Dok Amairu taldeko dinamizatzaileetako bat izan zen, baita Biurriak rock taldeko partaide ere. Arantxa, Ixiar eta Juan Mari Gurmendi anai-arrebek eta beste bi mutilek, Iñaki Araiz eta Juanin Iturraldek, osatzen zuten taldea, eta rock-pop musika euskaraz kantatzen zuten. Arantxa Gurmendik, Zeruko Argian ‘Gazte naiz’ sailean idazten zuen, eta Londresen barrena ibilia zenez garai hartako musikaren defendatzailea zen.^[4] Batez ere turismo-gidari gisa egin zuen lana. Frantzian egon zen errefuxiatuta urte batzuetan. Bueltan, antzerkia ikasi zuen Eusko Jaurlaritzak sortutako Antzerti eskolan. Antzerkian, telebistan eta zineman jardun du aktore lanetan. Bere paperik ezagunena Goenkaleko Hortentsirena izan da. Goenkale telesailean aktore-zuzendari ere izan zen. Gainera, hainbat dokumental zuzendu ditu.^[5][6][7] Antton Elosegirekin ezkonduta egon zen eta seme bat zuen.^[3] Lilatoia emakume lasterketa sortzeko bultzatzaileetako bat izan zen.^[8]

2008an gidoiak gogoratzeko zailtasunak izaten hasi zen,^[10] eta 2010ean Alzheimer gaixotasuna diagnostikatu zioten.^[11][12] Alzheimerra dutenen Senitartekoen, Lagunen eta Pertsonen beren Gipuzkoako Elkarteko (AFAGI) kidea zen, eta zenbait kanpainatan parte hartu izan zuen.^[13][14] Antton Elosegi senarrarekin ere, bion artean landu dute sozialki gaixotasun horri nola aurre egin behar zaion.^[15][16]

2023ko abenduaren 23an hil zen Donostian, 79 urte zituela.^[1]

• Euskolegas (2009)
• Mi querido Klikowsky (2008)
• Desaparecida (2007)
• Mihiluze (2006) (epaimahaiko kidea)
• Cuéntame (2005-2007)
• Etxera (film laburra, 2004)
• Goenkale (1994)
• Bi eta bat (1991)

1960ko hamarkadan, munduan The Beatles-en fama zabaltzearekin batera, euskal inguru gazte eta musika-zaleetan ere igarri izan zen eragin hori. Espainian bezalatsu, ye-ye mugimendua esan zitzaion horri Hego Euskal Herrian, The Beatlesen lehen kantuetan errepikatzen zen lelo baten oihartzun gisa.^[18]

Biurriak taldea osatu zuten Arantxa, Ixiar eta Juan Mari gurmendi neba-arrebek eta beste bi mutilek Juanin Iturralde eta Iñaki Araizek, 1960ko hamarkadaren erdialdean, eta pop-rock abestien bertsioak egin zituzten euskaraz. Arantxa Gurmendik Zeruko Argian ere idatzi zuen taldeaz 1966ean:^[19]

Mugimendu pop hori saiatu zen Ez Dok Amairuren taldera hurbiltzen, baina Gurmendik kontatu izuen ez zutela han toki egokirik aurkitu.^[18] Lehenengo saioa Hernanin burutu zen 1966ko urtarrilaren 9an Lehen Euskal Abesti Berrien Jaialdia eta bigarrena Donostiako Victoria Eugenian, 23an eta han izan zen Arantxa bakarlari bezala, Ixiar Inglaterrara joana bait zen, Arantxa Gurmendik bere era berria erakutsi zuen dotore eta txairo orkestinaz bere doinuak.

1966ko abenduaren 9an, igandea, eguerdiko 12:15ean, ekitaldi kultural ezohikoa ospatu zen Hernanilko Aitor antzokian: Jaialdi berezia. Egitarauaren arabera, ekitaldiko azken parte hartzailea Biurriak taldea izan zen. Arantxa eta Ixiar Gurmendi ahizpak, Naya musika taldeak lagunduta eta orduan ye-ye deitzen zioten musika euskaraz kantatzen zuten.

Jaialdian lehenago parte hartu zuten beste hauek: Joxan Villa (Juan Mari Lekuonak eginiko lanak kantatu zituen), Mikel Laboa, Julian Lekuona eta euskal musika tradizionala kantatzen zuen sanjuandar Kemen Hirukoa.^[4]

Arantxa Gurmendiren Hortentsi pertsonaiak 1994tik 2005raino iraun zuen. 2001ko salbuespenarekin. Geroago 2007ko denboraldian pertsonaia gonbidatu gisa ibili zen atal batzuetan. Guztira, 22 denboralditan 400 aktoretik gora pasa Goenkaletik. Denboraldiz denboraldi aritu direnak ikusteko, hemen zerrenda:

• 
  Ainhoa Aierbe
• 
  Kontxu Odriozola (Maria Luisa)
• 
  Itziar Ituño
• 
  Joseba Usabiaga
• 
  Inaki Perurena

Taula honetan agertzen dira 2004ra bitarte aritu ziren antzezle ospetsuak:

•      = Pertsonaia nagusia.
•      = Pertsonaia gonbidatua (denboraldiko atal gutxitan agertzen da, gonbidatuta).
•      = Ez da agertu denboraldian.
• † = Fikzioan hildako pertsonaia.

• Euskal Aktoreen Batasuna - Fitxa^{[Betiko hautsitako esteka]}
• Arantxa Gurmendi Olabiaga Ahotsak.eus elkarrizketa Idoia Etxeberria
  • 00:01:06  Donostiar peto-petoa
  • 00:03:06 : Aitaren lanbidea; zinema aretoa etxean
  • 00:08:00: Elbira Zipitriarekin, isilpeko ikastolan
  • 00:10:17: Zipitriaren ikastolako heziketa sistema
  • 00:13:30: Hamar urterekin, ikastolatik mojetara
  • 00:18:06: Mojetan, dena erdaraz; beldurra eta ausardia
  • 00:21:46: Etxeko giro alaia: kantua, dantza, antzerkia...
  • 00:24:15: Izarti dantza taldean; turismo bulegoan lanean
  • 00:27:20: 'Jarrai' antzerki-taldean nola hasi zen
  • 00:30:29: Antzezlanak itzultzeko, apaizen laguntza; 35 talde Gipuzkoan
  • 00:34:00: Ipuinak saltzen frontoietako jaialdietan
  • 00:36:10: `Jarrai´ antzerki taldekoen bilerak eta ibilerak
  • 00:39:17: Jantziak eta atrezzoa
  • 00:42:27: Udalaren "Club de Teatro" ekimena; euskarazko beste antzerki taldea
  • 00:45:20: Donostia, erreferentzia antzerkigintzan
  • 00:46:39: Lehenengo antzezlana prestatu zuenekoa
  • 00:49:20: Meliton Manzanasen aurrean
  • 00:54:08: Sei urtean Frantzian errefuxiatuta
  • 00:58:24: Gerra osteko lehen euskarazko irratsaioa, Paristik
  • 01:01:48: Euskal kantagintza berriaren lehen pausoak
  • 01:05:20: 'Zeruko Argia'ko artikuluak; "La chica ye-ye"
  • 01:09:02: Bihurriak rock taldearen ibilbidea
  • 01:13:03: Euskaraz denetik egin zitekeela erakutsi nahi zuten