Biurrun-Olkotz

Biurrun-Olkotz beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• gaztelaniaz: Biurrun-Olcoz

Udalerria osatzen duten bi ibarren izenen gidoien bidez, elkarren ondoan jartzea besterik ez da: Biurrun eta Olkotz. Biurrun eta Olkotz toponimoen bilakaera ikusteko, joan ibar bakoitzeko orrialdeetara.

Etimologia

Biurrun toponimoari, Mikel Belaskok dioenez, bere esanahia euskaratik dator, bi(h)ur ("okertua") eta "un(e)" ("lekua") esamoldeetatik, hain zuzen ere. Hala ere, adierazi du zaila dela itzulpena aipatutako osagaietatik abiatuta zehaztea. Bestalde, Arturo Kanpionek uste du litekeena dela toponimian erabiltzea, bide baten "angelu", "bihurgune", "ibar txiki".

Olkotz toponimoa, Mikel Belaskorentzat, Euskal Herriko bertze hainbat leku bezala, "Olk izeneko pertsona baten lekua" litzateke, izen hau eta -otz atzizkia elkartuz osatua, jabetza adierazten duen atzizkia.

Beste azalpen bat Jean-Baptiste Orpustanek proposatzen duena da, Alfonso Irigoien aipatuz, izena hitz batekin lotuz, olka, eta honen aldaerak ouka eta oka bezala. Guztiak galiarrak izango ziren, eta latin berantiarrean eta ertaroar latinean erabiliko ziren. Horietatik, frantsesez ouche (etxe baten inguruko lur ona, hezea, belardia edo lorategia) eta leoneraz huerga (ur-ibilgu batetik hurbil dagoen lorategia) eratortzen dira, eta gero gaztelaniara huelga gisa igarotzen dira. Orpustanek Okoze herriaren izena aipatzen du, Olcotz 1249an dokumentatua, Okoz 1264an, Occoz 1294an, Hocoz 1350ean eta Ocoz 1413an.

Armarria

Biurrun-Olkotzeko armarriak honako blasoi hau du:^[4]

Armarri hori bera da udalerria osatzen duten herri guztientzat.

Bandera

Biurrun-Olkotzeko banderak Biurrun-Olkotzeko armarria dauka hondo gorri baten gainean.

Biurrun-Olkotz Izarbeibar-Novenera eskualdean dago, Izarbeibar ibarrean.

Mugakideak

Inguru naturala eta kokapena

Udalerria Nafarroa erdialdean kokatzen da, Iruñerriko gune-metropolitarreko hegoaldeko lehen ibarrean. Herrira heltzeko Iruña eta Tutera arteko N-121 errepidea hartu behar da eta ondoren herrira heltzen den toki-errepidea.

Klima eta landaredia

Udalerriko klima mediterraneo kontinental motakoa da, eta urteko batez besteko balioak honako hauek dira: tenperatura, 12-14 Celsius gradu artekoa, eta prezipitazioak 500-800 mm bitartekoak. Urteko egun euritsuak 70 izaten dira hegoaldean, eta 90 edo gehiago gunerik menditsuenetan.

Biurrun-Olkotzen ez da ia lehengo ameztien edo artadien arrastorik geratzen, baina gizakiak eragin aurretik udalerriaren zatirik handienean horiek ziren zuhaizti sarrienak. Gaur egun, bakandutako baso horietan, landaturiko pinu beltz austriarra da espezierik ugariena.

Estazio meteorologikoa

Biurrun-Olkotzen ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Gares pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 347 metrora, Nafarroako Gobernuak 1985ean jarritako estazio meteorologikoa dago.^[5]

Datu klimatikoak (Gares, 1981-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	18.5	24.0	26.5	29.0	36.5	40.0	41.5	43.0	38.0	32.0	27.0	21.0	43.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.7	11.6	15.4	17.0	21.8	26.6	29.6	29.6	25.3	19.6	13.3	9.9	19.1
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.4	6.4	9.6	11.5	15.6	19.8	22.5	22.6	19.1	14.4	9.0	5.9	13.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.1	1.3	3.8	5.9	9.3	13.0	15.5	15.6	12.8	9.1	4.6	1.8	7.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-7.0	-10.0	-8.5	-3.0	-0.5	2.0	7.0	5.0	3.0	-0.5	-6.5	-10.0	-10.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	44.2	38.7	51.6	59.5	53.1	45.6	27.0	26.3	38.6	60.3	55.4	57.2	547.5
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	39.0	29.0	33.6	62.0	42.2	38.5	33.0	85.0	61.5	46.0	59.0	39.0	85.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	11.6	10.3	8.8	11.2	11.1	7.2	5.4	4.9	7.8	10.5	11.5	12.8	113.0
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.3	1.4	0.9	0.2	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	1.2	5.1
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[6]

Izarbeibarreko herriak daude. XIX. mendean, ibarreko diputatu komunak eta bi komunitateetako biztanleek aukeratutako erregidoreek gobernatzen zituzten. Geroago, 1846an, udalerri independente bihurtu ziren, ibarreko gainerako herriak bezala, baina Biurrunek eta Olkotzek bat egin zuten 1929an, baina bakoitzak kontzeju-estatusa mantendu zuen, zenbait eskumenekin.

2023 urteko erroldaren arabera 246 biztanle zituen Biurrun-Olkotzek.^[7]

Parke eolikoa

Biurrun-Olkotz udalerriaren mugen barruan, Tirapu eta Añorbe bitartean, Nafarroako Gobernuak eraikitako "San Esteban" izeneko parke eolikoa dago. Ezarritako indarra 24,42 megawattekoa da.

Biurrun-Olkotzeko udaletxea herrigunean dago. Udalbatza udalerriko alkateak eta lau zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Maria Luisa Serrano Echaves da, Biurrun-Olkotzeko hautagai gisa aurkeztu zena.

Hauteskundeak

Udal hauteskundeak

Foru hauteskundeak

Hauek dira Nafarroako Parlamenturako hauteskundeen azken bi deialdiak:

Udala

Udaletxea Biurrun kontzejuan dago, Jai Eder plazan. XX. mendearen amaieran, eraikinak zaharberritze sakona izan zuen, eta eraberritze horrekin batera, eskolak egokitu ziren. Bi solairu dauzka. Udala alkateak eta lau zinegotzik osatzen dute.

• HELBIDEA: Jai Eder plaza, 1 (Biurrun)

Egungo banaketa

Biurrun-Olkotzeko Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Maria Luisa Serrano Echaves da, Biurrun-Olkotz zerrendakoa. Zinegotziak 4 daude:

• Demetrio Ibañez Santesteban (Biurrun-Olkotz)
• Jesus Iraider Perez (Biurrun-Olkotz)
• Ricardo Gonzalez Elorz (Biurrun-Olkotz)
• Pablo Labiano Jauregui (Biurrun-Olkotz)

Bere idazkaria, Tebas-Muru Artederretako Udalako idazkari ere bada.

Alkateak

Atal hau hutsik dago, xehe-xehe edo osatu gabe. Zure laguntza ongi etorria da!

1979tik, Biurrun-Olkotzek 4 alkate izan ditu:

Nafarroako Hiriarteko Garraioa sareko 334 lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi. Udalerriak bi autobus geldialdiak ditu: bat Biurrunen eta bertze bat Olkotzen.

Nafarroako Hiriarteko Garraioa  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 334 Gares Adios • Eneritz • Ukar • Añorbe • Tirapu • Olkotz • Muru Artederreta • Biurrun Arrizabalaga

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Biurrun eta Olkotz sailkatu zituen, Izarbeibarreko herri guztiekin, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian.^[9]

Koldo Zuazok, 2010ean, Biurrun-Olkotz ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[10]

Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da izarbeibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Orbaibarreko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Biurrun-Olkotz eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %3,87k zekien euskaraz hitz egiten, 2010ean % 3,78 eta 2018n % 5,60k.

2008an Nafarroako Ezker Batuak eta Nafarroa Baik Euskararen Foru Legea aldatu eta eremu mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Biurrun-Olkotz) proposamena aurkeztu zuten Nafarroako Parlamentuan. Nafar Herriaren Batasuna ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, Nafarroako Alderdi Sozialistaren ustegabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena.^[11]

2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak Biurrun-Olkotz eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batean.

• Biurrungo Arrosarioko Andre Mariaren eliza, XIII. mendean eraikitako kristau eliza, gotiko estiloan.
• Olkotzeko San Migel eliza, Erdi Aroan eraikitako kristau eliza, erromaniko estiloan.
• Olkotzeko dorrea, Erdi Aroko jauregi eta dorretxea, gotiko estiloan, eta XXI. mendean zaharberritua.

• Eunate Arraiza (1991-), futbolaria.

• 
  Olkotz
• 
  Etxe bat Biurrunen
• 
  Etxe bat Olkotzen
• 
  Olkotzeko San Migel eliza,

• Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXV, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1505-2.

• Izarbeibar-Novenera
• Iruñeko merindadea
• Nafarroa Garaia

• Biurrun-Olkotzeko Udalako webgune ofiziala