Toruń
Toruń (alemanez: Thorn, kaxubieraz: Torń, latinez: Thorunium) Poloniako erdi-iparraldeko hiria eta ibai portua da. Vistula ibaiaren ertzean dago, Varsoviatik 210 kmra. 1999tik Kujavia-Pomeraniako voivoderriko bi hiriburuetako bat da. 2021eko abenduaren 31n 197.812 biztanle zituen[1].
| Toruń Toruń | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| barruti-hiria | |||||||||||
 Goian: Udaletxea Hiri Zaharreko plazan (Rynek Staromiejski), Planetarioa Erdian: Hiriaren ikuspegia Behean: Epaitegia, Nikolas Kopernikoren etxea, Dwór Artusa  Irudi gehiago | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Herrialdea |  Polonia | ||||||||||
| Probintzia | Kujavia-Pomeraniako voivoderria | ||||||||||
| Konderria | Torun | ||||||||||
| Alkatea | Michał Zaleski | ||||||||||
| Izen ofiziala | Toruń | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Toruń | ||||||||||
| Posta kodea | 87-100 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 53°01′N 18°37′E / 53.02°N 18.62°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 115,72 km² | ||||||||||
| Altuera | 65 m | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 198.273 (2021eko martxoaren 31) −3.174 (2019) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 1.709 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Sorrera | XIII. mendean | ||||||||||
| Telefono aurrizkia | 56 | ||||||||||
| Ordu eremua | Europa Erdialdeko Ordua, UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Kaliningrad, Göttingen, Novo Mesto, Leiden, Hämeenlinna, Čadca, Swindon, Lutsk, Guilin, Iruñea, Filadelfia, Angers eta Kaunas | ||||||||||
| Matrikula | CT | ||||||||||
| http://www.torun.pl | |||||||||||
Poloniako hiririk zaharrenetako bat da. 1997an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen Erdi Aroko hirigunea.
Klima
 Datu klimatikoak (Torun)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | -0.1 | 1.4 | 6.2 | 12.7 | 18.8 | 22.2 | 23.5 | 23.0 | 18.5 | 12.8 | 5.9 | 1.6 | 12.2 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | -2.8 | -1.8 | 1.9 | 7.1 | 13.0 | 16.6 | 17.8 | 17.2 | 13.0 | 8.3 | 3.4 | -0.6 | 7.7 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -5.6 | -4.7 | -1.5 | 2.4 | 7.3 | 10.7 | 12.2 | 11.7 | 8.6 | 4.9 | 0.9 | -3.1 | 3.6 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 27 | 23 | 26 | 30 | 56 | 78 | 77 | 60 | 45 | 39 | 40 | 35 | 536 |
| Iturria: Climate-charts.com[2] | |||||||||||||
Historia
Oso hiri zaharra da, eta garai askotako monumentuak gorde ditu. 1231. urtean sortu zuten Zaldun Teutoiek, eta Hansako Ligako kide egin zuten. Erdi Aro guztian zehar Europako mendebaldearen eta ekialdearen arteko merkataritzagune guztiz garrantzitsua izan zen. XV. mendean Poloniako erreformaren gune nagusia izan zen. 1793-1920 urteetan Prusiaren mende egon zen, Varsoviako Dukerri Handiaren garaian izan ezik (1807-1815). 1920. urtean Poloniako hiri bihurtu zen.
Ekonomia
Burdinbidegune garrantzitsua da. Industria (metalurgia, janari industria, kimika industria, ehungintza, papergintza) da ekonomia jarduera nagusia.
Kultura
Hezkuntza
Goi mailako irakaskuntza zentrorik handiena Nikolas Koperniko unibertsitatea (polonieraz Uniwersytet Mikołaja Kopernika) da.
Monumentuak
Toruńgo Erdi Aroko hirigunea1 UNESCOren gizateriaren ondarea | |
 | |
| Mota | Kulturala |
| Irizpideak | ii, iv |
| Erreferentzia | 835 |
| Kokalekua | Polonia |
| Eskualdea2 | Europa/Ipar Amerika |
| Koordenatuak | 53°01′N 18°37′E / 53.017°N 18.617°E |
| Izen ematea | 1997 (XXI. bilkura) |
| 1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena | |
1997tik Toruń Gizateriaren Ondare izendaturik dago. Hirian Erdi Aroko eraikin ugari dago. Izan ere, arkitektura gotikoko monumentu gehien dituen Poloniako bigarren hiria da, Krakoviaren ondotik[3].
Herritar ezagunak
- Leszek Balcerowicz
- Grzegorz Ciechowski
- Tony Halik
- Zbigniew Herbert
- Nikolas Koperniko
- Bogusław Linda
- Janina Ochojska
- Tadeusz Rydzyk
- Wisława Szymborska
- Aleksander Wolszczan
Hiri senidetuak
Toruń ondorengo hiriekin senidetuta dago:
|
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
